Để người cao tuổi dùng thuốc an toàn pptx

Để người cao tuổi dùng thuốc an toàn
Do mắc nhiều bệnh cùng một lúc nên người cao tuổi thường phải
sử dụng nhiều loại thuốc khác nhau. Hơn nữa, chức năng gan -
thận ở người cao tuổi đã bị suy giảm, kết hợp với sự nhớ nhớ, quên
quên khi về già đã làm tăng nguy cơ tai biến do dùng thuốc ở lứa
tuổi này.
Tại sao người già lại dùng nhiều thuốc?
Trước hết phải khẳng định già không phải là bệnh, nhưng già tạo
điều kiện cho bệnh phát sinh và phát triển. Nếu như ở lứa tuổi trẻ,
các bệnh thường gặp chủ yếu là bệnh cấp tính, bệnh nhiễm trùng
thì ở người cao tuổi các bệnh thường gặp là bệnh mạn tính, thoái
hóa, các bệnh không lây nhiễm. Nghiên cứu của Viện Lão khoa
cho thấy trung bình một người cao tuổi mắc 2,69 bệnh và chủ yếu
là bệnh mạn tính.
Một người cao tuổi có thể đồng thời bị tăng huyết áp, đái tháo
đường, rối loạn lipid máu, hoặc đồng thời bị bệnh phổi tắc nghẽn
mãn tính và bệnh loãng xương, bị viêm khớp dạng thấp đồng thời
có loét dạ dày Do đặc điểm bệnh lý ở người già là mắc nhiều
bệnh cùng một lúc nên người cao tuổi thường phải sử dụng nhiều
loại thuốc khác nhau trong điều trị và dùng trong thời gian dài (vì
mắc các bệnh mạn tính) Khi dùng nhiều thuốc thì tỷ lệ ADR (tác
dụng phụ của thuốc) sẽ tăng lên. Tỷ lệ ADR ở lứa tuổi 60-70
thường gấp đôi so với tuổi 30-40.

Hướng dẫn bệnh nhân cao tuổi sử dụng
thuốc.
Biến đổi cơ thể ảnh hưởng tới việc dùng thuốc
Tuổi tác ảnh hưởng nhiều đến sinh lý của cơ thể. Khi tuổi càng cao
sẽ ảnh hưởng đến quá trình hấp thu chuyển hoá, phân bố và thải trừ
của thuốc. Do các cơ quan đã bị tổn thương, lưu cữu qua năm
tháng, và do sự thay đổi tâm lý nên người có tuổi cũng nhạy cảm

hơn với thuốc. Thực tế cho thấy thuốc tăng huyết áp khi dùng ở
nguời cao tuổi rất dễ gây tụt huyết áp (chúng ta cần biết trước để
đề phòng). Đối với các thuốc tác dụng thần kinh trung ương dùng
ở người cao tuổi rất dễ bị trầm cảm. Về mặt tâm lý khi cao tuổi
không còn đi làm nữa thì bản thân người ta dễ bị trầm cảm lại cộng
thêm tác dụng phụ của thuốc nữa thì nguy cơ trầm cảm rất cao.
Ở người cao tuổi, thường có sự giảm acid ở dạ dày và pH tăng lên
làm ảnh hưởng tới việc hấp thu của thuốc. Khi acid dạ dày giảm sẽ
làm giảm hấp thu một số thuốc có tính acid như aspirin, salicylat,
barbiturat Ngược lại một số base yếu lại tăng hấp thu như cafein,
theophylin, ephedrin, quinin, morphin Độ pH dạ dày tăng ở
người già làm cho một số thuốc (đáng lẽ phải thủy phân ở pH acid
của dạ dày mới hấp thu được) như kháng sinh cloramphenicol, một
số ester của ampicillin trở nên khó hấp thu.
Chức năng gan ở người cao tuổi cũng giảm đi không đủ sức tổng
hợp enzym nội bào, vì vậy thuốc sẽ giảm oxy hóa (ở pha I), chất
mẹ tích tụ và nhiều thuốc (không phải tất cả) tăng hoạt tính, tăng
độc. Tế bào gan không tổng hợp đủ UDP- glucuronyl-transferase,
nên phản ứng liên hợp (ở pha II) “yếu” khó thải thuốc, quay lại đại
tuần hoàn để tồn tại lâu, kéo dài tác dụng và độc tính.

Lưu lượng máu qua gan giảm theo tuổi già (giảm 40-50% so với
người trẻ) và khối lượng gan cũng giảm theo tuổi (giảm cả khối
lượng tuyệt đối và giảm tỷ lệ phần trăm so với thể trọng) nên người
cao tuổi thường kém khả năng chuyển hóa những thuốc đáng lẽ có
thể chuyển hóa mạnh ở gan như morphin, clorpromazin, papaverin,
nitroglycerin, paracetamol, propranolon, alprenolon
Khi chức năng thận ở người cao tuổi giảm, làm cho thời gian bán
thải của nhiều thuốc ở huyết tương kéo dài (tăng lên) làm tăng tác
dụng và độc tính của thuốc. Vì thế, cần theo dõi chặt chẽ tác dụng

và độc tính của mỗi thuốc ở người cao tuổi, nhất là với những
thuốc thải qua thận mà không qua khâu chuyển hóa đầu tiên ở gan
(kháng sinh nhóm aminoglycosid, tetracyclin, lithium, saccharin -
đường hóa học), thuốc mà khoảng cách giữa liều điều trị và liều
độc quá hẹp (như digoxin, warfarin, furosemid, quinidin,
ethambutol, sulfamid chống đái đường), thuốc mà chuyển hóa của
chúng vẫn giữ tác dụng của chất mẹ như diazepam, pethidin,
primidon, propranolon
Ở người 80 tuổi thời gian bán thải của digoxin ở huyết tương
thường kéo dài gấp đôi ở lứa tuổi 30. Ở người bình thường mất
ngủ uống 1 viên seduxen, sáng hôm sau dậy có thể tỉnh táo bình
thường nhưng với người cao tuổi nếu uống với liều đó từ hôm
trước đêm hôm đó ngủ ngon, thậm chí ngày hôm sau ngủ vẫn ngon
nhưng khi dậy thì vẫn lơ mơ, mệt mỏi (đó là do thuốc thải trừ rất
chậm). Đối với những trường hợp gan, thận có vấn đề thì việc sử
dụng thuốc càng phải thận trọng.
Hơn nữa, ở người già nhất là khi kèm những chứng bệnh về tiêu
hóa, rối loạn dinh dưỡng, hoặc khi giảm dự trữ protein-huyết
(trong những bệnh cấp tính, xơ gan, bỏng, suy kiệt, hư thận) làm
cho nhiều thuốc khó gắn vào protein-huyết tương. Dạng tự do của
thuốc (không gắn) trong máu tăng, dễ gây độc, như sulfamid kìm
khuẩn, sulfamid chống đái tháo đường, thuốc bài acid uric niệu,
dẫn xuất bezodiazepam (như diazepam), thuốc chống viêm không
steroid (aspirin, phenylbutazon, indomethacin), phenobarbital,
furosemid (lasix), prednisolon, penicillin G, tetracyclin,
lincomycin, cephalosporin, warfarin, phenytonin, dicloxacilin
Dùng sao cho an toàn?
Để phòng và chữa bệnh có nhiều biện pháp mà không cần dùng
đến thuốc. Nhiều khi chỉ cần điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt,
nghỉ ngơi là bệnh đã ổn rồi mà không nên hễ nói đến bệnh là

nghĩ ngay tới thuốc.
Trường hợp cần phải dùng thuốc mới chữa được bệnh thì dùng
càng ít loại thuốc càng tốt, chọn loại thuốc có ít độc tính mà có tác
dụng điều trị. Đơn thuốc phải thích hợp với từng người bệnh đã
già, căn cứ vào tình hình bệnh tật, hiệu quả của phương pháp điều
trị, sức chịu đựng của cơ thể, khả năng giải độc của gan, thải trừ
của thận và các bệnh đi kèm và các tương tác của thuốc trong một
đơn thuốc để tránh tình trạng chữa được bệnh này lại nảy sinh
bệnh khác (do những tác dụng không mong muốn của thuốc gây
nên).

Đối với liều dùng, chọn liều thích hợp, tối ưu, đảm bảo điều trị và
an toàn. Nên bắt đầu sử dụng thuốc với liều thấp, sau đó mới tăng
lên từ từ. Vừa cho thuốc vừa thăm dò hiệu quả và nếu thấy vẫn còn
phải tiếp tục dùng thuốc thì cho liều thấp nhất có hiệu quả. Chỉ
tăng liều khi thấy điều đó là cần thiết, có hiệu quả và bệnh nhân
chịu đựng được tốt.
Do bệnh ở người cao tuổi thường là bệnh mạn tính nên chỉ định
dùng thuốc có khi kéo dài trong nhiều tháng, nhiều năm. Việc dùng
thuốc từng đợt dài hay ngắn tùy thuộc vào bệnh, tùy loại thuốc
hoặc tùy kết quả chữa bệnh. Người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ theo
chỉ định của thày thuốc để tránh những tai biến do thuốc gây ra.
Khi dùng thuốc ở người cao tuổi cũng cần chú ý, do nhu động ruột
ở người cao tuổi giảm và có sự giảm tiết dịch nên người cao tuổi
hay bị táo bón và dùng các thuốc nhuận tràng (có thể người bệnh
tự dùng hoặc do bác sĩ chỉ định). Khi dùng một thuốc nào đó cùng
với thuốc nhuận tràng rất có thể thuốc đó sẽ bị tống ra ngoài sớm
(do thuốc nhuận tràng làm tăng nhu động ruột) do đó làm giảm hấp
thu, tác dụng của thuốc chữa bệnh và hiệu quả điều trị sẽ không đạt
được. Vì thế khi kê đơn hay bán thuốc cho người cao tuổi nên hỏi

xem người bệnh có đang dùng thuốc nhuận tràng hay không để
hướng dẫn bệnh nhân uống thuốc đúng cách (nên uống các thuốc
điều trị bệnh xa thời gian uống thuốc nhuận tràng).
Người cao tuổi có thể quên tên thuốc, liều dùng hoặc nhầm lẫn
thuốc (do trí nhớ giảm) nên việc dùng thuốc cần có y tá (ở bệnh
viện) hoặc người nhà (khi ở nhà) trực tiếp hướng dẫn dùng thuốc,
dù với bất kỳ dạng bào chế nào.
Khi trở về già, hiện tượng đau xương khớp khiến cho người cao
tuổi ngại vận động nên nhiều khi ngại dậy để uống thuốc mà uống
thuốc trong tư thế nằm làm cho thuốc không xuống tới dạ dày kết
hợp với lượng nước uống ít nên thuốc đọng lại ở thực quản gây
loét (với một số thuốc), gây sỏi thận (như các sulfamid kháng
khuẩn) Vì vậy không nên uống thuốc ở tư thế này và cần uống
cùng với nhiều nước.
Người bệnh không tự ý sử dụng thuốc. Khi đang dùng thuốc, nếu
thấy có những rối loạn, hay những phản ứng bất thường, không
nên tự ý bỏ hoặc thay thế thuốc khác mà thông báo cho bác sĩ điều
trị biết để có hướng xử trí phù hợp (nếu cần mới phải ngừng thuốc
hoặc thay thế bằng thuốc điều trị khác).