TRẠI SÁNG TÁC ĐIÊU KHẮC QUỐC TẾ_NHÌN LẠI - ĐỐI THOẠI pdf

TRẠI SÁNG TÁC ĐIÊU KH
ẮC QUỐC
TẾ_NHÌN LẠI - ĐỐI THOẠI

TRẦN THANH NAM-Sự cân
bằng-kim loại-gốm

Hoạt động thực tiễn các trại sáng tác điêu khắc quốc tế vừa qua của chúng ta
chưa đủ tầm, đủ mạnh, còn nhiều bất cập: Nổi cộm nhất không ít trại chưa
tư vấn và mời được các nhà điêu khắc tiêu biểu trong và ngoài nước. Một
nhân tố quyết định đến chất lượng tác phẩm hiện diện trong trại hay việc qui
hoạch vườn tượng chiếm lĩnh không gian cụ thể nào trong không gian kiến
trúc đô thị?!
Trại sáng tác điêu khắc quốc tế là sản phẩm của thời kỳ đất nước đổi mới,
mở cửa, giao lưu văn hóa nghệ thuật
Vườn Bách thảo dưới chân núi Nùng, Thủ đô Hà Nội là trại đầu tiên, tiếp
đến là Huế mở liên tục 3 trại, rồi đến An Giang, Phú Thọ, Khánh Hòa, V
ũng
Tàu đến tháng 4/2007 là trại Đồ Sơn, Hải Phòng đã tập hợp được ngày m
ột
đông đảo các nhà điêu khắc trong và ngoài nước tham gia.
Cái được lớn nhất của các trại sáng tác điêu khắc quốc tế, các đồng chí lãnh
đạo cao nhất ở các địa phương đã biết sử dụng nghệ thuật điêu khắc ngoài
trời làm đẹp cảnh quan đô thị của địa phương mình. Rõ nét nhất là sau 3 trại
sáng tác điêu khắc quốc tế vườn hoa cảnh quan đô thị bên bờ sông Hương
đẹp lên trông thấy.
Hơn bất kỳ một loại hình mỹ thuật nào? Các công trình - tác phẩm điêu kh
ắc
ngoài trời tự thân các nhà điêu khắc không hội đủ điều kiện Tất cả còn tuỳ
thuộc vào một đối tác - những Mạnh thường quân mỹ thuật đủ tầm mới hội
đủ tiềm năng sáng tác - công bố tác phẩm điêu khắc ngoài trời.

Mở được trại, điều tiên quyết phải tìm được “những Mạnh thường quân mỹ
thuật” đủ tầm: lúc đầu là chính quyền Hà Nội, Huế, Phú Thọ, Khánh Hòa,
Vũng Tàu sau là một nhà sư ở An Giang, một doanh nhân ở Đồ Sơn, Hải
Phòng, có điều “những Mạnh thường quân” đó đều phải núp dưới bóng
chính quyền địa phương. Buồn thay, tấm lòng, công sức, tiền tỷ bỏ ra lại
không được tôn vinh đúng tầm?! Như các doanh nghiệp khác dù mu
ốn hay
không các vườn tượng đó không chỉ là tài sản quí của địa phương mình, mà
là tài sản mỹ thuật quốc gia.
Đã đến lúc, nếu không muốn nói là muộn. Chúng ta cần nhìn lại - đối thoại
với trại sáng tác điêu khắc quốc tế được coi như một hiện tượng chưa từng
có trong lịch sử mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Một sản phẩm của 20 năm đất
nước đổi mới. Một phương thức sáng tác điêu khắc ngoài trời có hiệu quả
theo đường lối xã hội hóa - nghệ thuật của Đảng và Nhà nước ta.
Theo tôi để có được một trại sáng tác điêu khắc quốc tế - những công trình -
tác phẩm điêu khắc ngoài trời thành công và đẹp. Phải hội đủ đồng bộ 3 đối
tác.
1. Những Mạnh thường quân điêu khắc đủ tầm
Lịch sử mỹ thuật thế giới và Việt Nam những công trình điêu khắc ngoài tr
ời
đều gắn với một thể chế xã hội - một Mạnh thường quân trước “yêu cầu
sống” của cộng đồng. Tự thân các nhà điêu khắc tài năng có muốn cũng
không làm được! Chẳng nhẽ lại đặt ở khuôn viên nhà mình, công chúng khó
được thưởng ngoạn
Có điều, các Mạnh thường quân của chúng ta ngoài cái tâm, công sức tiền
của bỏ ra theo tôi chưa hội đủ tiềm năng để có được một tác phẩm điêu khắc
ngoài trời đẹp. Còn đòi hỏi kiến thức - khoa học chuyên ngành điêu khắc.
Không chỉ có thế mà còn đòi hỏi vốn kiến thức chuyên sâu về nhiều ngành
khoa học nghệ thuật khác: kiến trúc, văn hóa, lịch sử
Do đó, cùng với các Mạnh thường quân không thể thiếu vai trò của tư v

ấn có
thể là một hay một đội ngũ tư vấn đủ tầm góp phần không nhỏ vào thành
công các trại sáng tác điêu khắc quốc tế.
Hoạt động thực tiễn các trại sáng tác điêu khắc quốc tế vừa qua của chúng ta
chưa đủ tầm, đủ mạnh, còn nhiều bất cập: Nổi cộm nhất không ít trại chưa
tư vấn và mời được các nhà điêu khắc tiêu biểu trong và ngoài nước. Một
nhân tố quyết định đến chất lượng tác phẩm hiện diện trong trại hay việc qui
hoạch vườn tượng chiếm lĩnh không gian cụ thể nào trong không gian kiến
trúc đô thị?! đến khi các tác giả nhập trại, chúng ta mời hoặc phân công cụ
thể để từng tác giả tự mình chiếm lĩnh không gian riêng trong vườn tượng.
Đó chính là đặc trưng của tượng ngoài trời
Tựu chung, chúng ta đòi hỏi đội ngũ tư vấn phải hội đủ vốn kiến thức văn
hóa nghệ thuật - khoa học đa ngành, có gu về nghệ thuật điêu khắc và kiến
trúc. Hơn thế họ phải hội đủ tư cách pháp lý có tiếng nói quan trọng nếu
không muốn nói quyết định về mặt nghệ thuật. Dẫn đến các trại sáng tác
điêu khắc quốc tế trải dài theo đất nước đều giống nhau. Không ít tác phẩm
không phải là tượng vườn. Tượng ngoài trời có cách chiếm lĩnh không gian
gắn với thiên nhiên, kiến trúc - chiều không gian thứ tư. ánh sáng tự nhiên.
Không thể đem tượng tròn phóng to đưa ra ngoài trời được. ánh sáng trong
nhà khác với ánh sáng ngoài trời, vô duyên lắm
Phải thực sự tôn vinh những Mạnh thường quân điêu khắc, các nhà tư vấn
ngang hàng với các nhà điêu khắc. Phải ghi tên họ gắn với các trại sáng tác
điêu khắc quốc tế. Không thể ẩn danh, âm thầm làm việc mãi được. Hậu quả
thật khôn lường?! Bởi lẽ các vườn tượng đó là tài sản văn hóa - tạo hình
quốc gia, để đời
2. Đội ngũ tác giả: - Các nhà điêu khắc trong và ngoài nước
Điêu khắc ngoài trời cụ thể là tượng vườn có đặc trưng ngôn ngữ riêng-
không phải nhà điêu khắc nào cũng có thể làm được tượng đài, tượng vườn,
tượng trang trí ngoài trời. Phải được đào tạo chuyên sâu hay tự đào tạo ít ra
có đôi ba tác phẩm đứng được, mới nên tham gia trại

Ai cũng biết tác giả là một nhân tố quyết định đến chất lượng nghệ thuật.
Song không phải trại nào cũng mời được đúng các tác giả theo yêu cầu của
mình. Có nhiều lẽ nổi bật nhất là thiếu thông tin các nhà điêu kh
ắc quốc tế,
nên chưa mời được các nhà điêu khắc tiêu biểu cho phong cách, bản sắc của
dân tộc mình. Khó tạo nên cái đa dạng, phong phú của các vườn tượng?!
Còn các nhà điêu khắc trong nước đã mời được đôi ba tác giả tiêu biểu như
Lưu Công Nhân, Nguyễn Hải và 1 số tác giả đã có những công trình tư
ợng
đài như: Phan Gia Hương, Đào Châu Hải, Vương Học Báo, Lê Liên song
không ít nhà điêu khắc chưa một lần làm các công trình điêu khắc ngoài tr
ời.
Có cả loại tác giả như cách nói vui của anh là tự nhận mình là Họa - Điêu -
Hội họa và điêu khắc đã 6 lần tham dự trại sáng tác điêu khắc quốc tế. Chắc
không phải chỉ có một Tôi biết có trại đã mời đến 5,6 vị - Họa - Điêu -
thậm chí đã vài lần mời cả một vị Lý - Họa - Điêu - Nhà Lý luận - Họa sĩ -
điêu khắc loại tác giả này được biết đến là một họa sĩ, một nhà lý luận
Tôi muốn nói đến tính chuyên nghiệp của các trại viên chuyên sâu về thể
loại tượng vườn. Đâu chỉ là kiến thức chung chung. Còn kinh nghiệm, kỹ
năng, tay nghề của một nhà điêu khắc thực thụ. Đành rằng, có thể trong một
phút thăng hoa có được tác phẩm đứng được, chắc không nhiều. Có c
hăng là
những tác phẩm thường thường bậc trung. Có lẽ đã đến lúc không nên biến
một số vị chuyên đi dự các trại sáng tác quốc tế? Dù muốn hay không vẫn là
một phong cách nghệ thuật ấy, hiện diện ở khắp các trại. Trong nghệ thuật
không nên độc tôn một phong cách nếu không muốn làm nghèo nàn tượng
vườn của chúng ta.
Mỗi một trại, một khu tượng vườn phải có một bản sắc riêng? Tất cả tùy
thuộc vào tài năng của đội ngũ tác giả. Khó quá, phong cách nghệ thuật của
từng tác giả còn nhạt, nếu không muốn nói chưa định hình. Còn phong cách

bản sắc dân tộc các nhà điêu khắc quốc tế chưa đậm. Tất nhiên không phải l
à
tất cả có nhưng không nhiều, gây cho ta các tác phẩm cứ na ná “giông-
giống nhau” các vườn tượng không có bản sắc riêng?!
Quả thật mới đúng tác giả quyết định thành công của một trại sáng tác điêu
khắc quốc tế.
Tác giả luôn đi đôi với tác phẩm. Mỗi một trại đều có một yêu cầu cụ thể,
một chủ đề riêng. Không thể không xem hay duyệt tác phẩm có phù hợp với
yêu cầu – chủ đề của trại. Hơn thế có tương xứng với tâm lý cảm thụ con
người Việt Nam không? Tôi cho đó là cần nhưng chưa đủ? duyệt phác thảo
là duyệt ý tưởng nghệ thuật là cần. Đến khi nhập trại tác giả phải tìm cách
chiếm lĩnh tối ưu không gian đặt tượng, có khi phải điều chỉnh cả nội dung
và hình thức tác phẩm. Do chiều không gian thứ tư và ánh sáng cụ thể mới
đặt tượng mới hội đủ và tạo nên một tác phẩm điêu khắc ngoài trời đẹp.
Không thể tùy tiện như một số trại làm xong tác phẩm mới tìm chỗ đất bày
không đúng với tiêu chí của một tác phẩm điêu khắc ngoài trời mới đủ làm
nên một vườn tượng đẹp. Duyệt tác phẩm là cần nhưng chưa đủ là như vậy.
3. Đội ngũ thợ - chất liệu - kỹ thuật
Hơn bất kỳ một loại hình Mỹ thuật nào. Điêu khắc ngoài tr
ời không thể thiếu
đội ngũ thợ lành nghề thể hiện phác thảo của tác giả trở thành tác phẩm. Tất
nhiên phải dưới sự chỉ dẫn trực tiếp của tác giả, có thể tác giả bắt tay thực
hiện những chi tiết, cũng có thể không. Còn th
ể hiện tổng thể tác phẩm thuộc
về người thợ.
Người thợ - chất liệu - kỹ thuật chỉ là phương tiện. Song không có nó khó
tạo nên những hình tượng nghệ thuật đẹp - tác phẩm mới và đẹp.
Mỗi một chất liệu đều có một vẻ đẹp đặc thù riêng. Ngay chất liệu đá của
chúng ta cũng cực kỳ phong phú, đa dạng về chất về màu
Mỗi một chất liệu luôn đòi hỏi một kỹ thuật riêng. Phải tinh thông chất liệu,

kỹ thuật mới mong làm đẹp tác phẩm.
Một số trại của chúng ta chưa quan tâm đầy đủ đến vấn đề này. Một số tác
phẩm sử dụng chất liệu không bền vững, sau một thời gian ngắn đã không
tồn tại với thời gian. Có tác phẩm sử dụng chi tiết nhỏ, khó bảo quản nổi,
mất tiêu. Vô duyên, để cũng dở, cất đi không được. Có trại còn sử dụng
thuần một chất liệu đá trắng, khó cho tác giả, gây phản cảm đơn điệu cho
người thưởng thức ẩu trĩ quá thể, khó coi quá mức. Đối với các tác phẩm
điêu khắc ngoài trời để đời. Nỗi buồn này chẳng của riêng ai.
Tác giả được quyền chọn chất liệu phù hợp với tác phẩm của mình mới hội
đủ điều kiện làm nên tác phẩm ưng ý với mình, chưa nói đến đẹp.
Đã đến lúc chúng ta cần nhìn lại - đối thoại các trại sáng tác điêu khắc quốc
tế mà tôi đã mạn phép trình bày quan điểm của mình theo 3 đối tác mới hội
đủ, tạo nên sự thành công của một trại, một vườn tượng đẹp với mong muốn:

- Có nhiều Mạnh thường quân điêu khắc đủ tầm. Biết tập hợp đội ngũ tư v
ấn
chuyên sâu về nhiều ngành khoa học - nghệ thuật và lắng nghe, trao quyền
pháp lý cho các nhà tư vấn chịu trách nhiệm chính về nghệ thuật.
- Mời cho được các nhà điêu khắc tiêu biểu, tên tuổi trong và ngoài nước,
đòi hỏi các nhà tư vấn phải cập nhật thông tin mới mong mời được các tác
giả đích thực của điêu khắc ngoài trời.
- Hơn hết mong muốn Bộ văn hóa, các cơ quan chức năng về văn hóa nghệ
thuật sớm có một hội thảo khoa học về các trại sáng tác điêu khắc quốc tế.
Xây dựng một hành lang pháp lý khả thi mới mong tập hợp đưa các Mạnh
thường quân, các tác giả, các nhà tư vấn tâm huyết tới nghệ thuật điêu khắc
ngoài trời. Đó chính là tấm lòng và thiển ý của tôi mong được trao đổi - đối
thoại. Có điều gì chưa tới xin được lượng thứ.
Lê Quốc Bảo