RỦI RO ĐẠO ĐỨC:”BỆNH ƯNG THƯ” CỦA NGÂN HÀNG ppt

RỦI RO ĐẠO ĐỨC:”BỆNH ƯNG THƯ”
CỦA NGÂN HÀNG
Ngân hàng là ngành kinh doanh đặc biệt, nhạy cảm, gắn chặt với tiền,
và luôn đối mặt với nhiều rủi ro. Trong các vấn đề rủi ro, dường như
rủi ro đạo đức đang là nguy cơ ngày càng lớn đối với ngân hàng.

Ranh giới mong manh

Gần đây, khi vụ án ở Công ty ALC II thuộc (Agribank) bị phanh phui. Bên
cạnh con số thiệt hại lên đến hơn 500 tỷ đồng thì điều làm mọi người bất
ngờ nhất là các quan chức ở DN này đã thể hiện “tài năng đặc biệt” trong
nâng khống giá tài sản lên đến cả ngàn lần khi định giá và cho vay.

Đây là những ví dụ về rủi ro đạo đức của nhân viên ngân hàng. Mà bất cứ
ngân hàng lớn nhỏ nào cũng đều có thể vấp phải và sẽ gánh chịu những tổn
thất lớn nếu chủ quan “căn bệnh ung thư” này.

Trước đây, khi nhắc tới tiêu cực, bộ phận hay bị để ý nhất là tín dụng. Đây là
những cán bộ trực tiếp làm việc với khách hàng, thẩm định hồ sơ, ra phán
quyết tín dụng… Điều này có thể chứng minh khi những thông tin khởi tố
các cán bộ quản lý, cán bộ tín dụng các ngân hàng liên tục trên các mặt báo
vì những hành vi sai phạm của mình. Các hành vi phổ biến như thiếu trách
nhiệm trong thẩm định, cấu kết với khách hàng, ăn chia hoa hồng trên số
tiền vay được, liên kết với nhau để vay mượn lòng vòng, thậm chí là vay ké
của khách hàng…

Trên lý thuyết, rủi ro đạo đức gồm rủi ro đạo đức của nhân viên và cả rủi ro
đạo đức của khách hàng. Không loại trừ có những khách hàng xấu cố tình
lừa đảo, làm giả giấy tờ để lừa đảo ngân hàng. Những vụ lừa đảo rất nghiêm
trọng như Huỳnh Thị Huyền Như lừa đảo trong lĩnh vực ngân hàng gây thiệt
hại lên đến hàng ngàn tỷ. Rõ ràng, trong nhiều vụ lừa đảo, đồng thời khởi tố

bị can đối với kẻ lừa đảo là khởi tố đối với các nhân viên ngân hàng.

Đây chính là dấu hiệu cấu kết, liên minh là có, rủi ro đạo đức của khách
hàng và của nhân viên là đi liền với nhau.

Tình trạng này là hệ quả của việc làm ăn theo quan hệ. Một chuyên viên tín
dụng lâu năm đã từng tâm sự, có lẽ do mối quan hệ và chủ quan mới dẫn đến
việc như Giám đốc chi nhánh Agrinbank Hồng Hà sẵn sàng ký khống bảo
lãnh lên đến cả trăm tỷ, Giám đốc Agribank Tân Bình vẫn thoải mái đồng ý
phát vay dù không khó để biết khách hàng không có năng lực tài chính,
không có tài sản đảm bảo nếu áp dụng đúng các quy trình nghiệp vụ.

Tuy nhiên, các rủi ro đạo đức không chỉ xảy ra với cán bộ tín dụng mà có
thể ở các bộ phận nghiệp vụ khác của ngân hàng, thậm chí là giao dịch viên,
thủ quỹ. Các hình thức quen thuộc vẫn là lập khống, tất toán khống sổ tích
kiệm của khách, cạo sửa sổ tiết kiệm, cầm cố khống các giấy tờ giả.

Chính vì thế, một chuyên gia ngân hàng nhấn mạnh: “Ngân hàng là ngành
nghề kinh doanh gắn chặt với tiền, rất nhiều tiền nên bị các vấn đề đạo đức
bủa vây là hiển nhiên. Mấu chốt của vấn đề là kiểm soát, kiềm chế thế nào
các vấn đề này thôi. Tuy nhiên, đây là chuyện không dễ nhất là khi các ngân
hàng Việt Nam còn yếu kém về kiểm soát, chủ quan và dễ dãi trong quản
lý”.

Một hiện tượng nữa cũng đáng quan tâm là thời gian vừa qua, rất nhiều cán
bộ ngân hàng đã rơi vào cảnh vỡ nợ do vay mượn ở bên ngoài, như Nguyễn
Hữu Giang của SeABank Hải Phòng, Võ Hoàng Nhật, nhân viên SHB Kiên
Giang…

Những năm vừa qua, ngành ngân hàng làm ăn tốt và các nhân viên được

tiếng là thu nhập cao, thưởng tốt, đặc biệt là giới lãnh đạo. Đây là uy tín
ngầm và nhiều khi được sử dụng, tạo sự tin tưởng để đi vay tiền.

Qua các vụ việc rủi ro đạo đức này cũng mới thấy công tác quản lý con
người, tuyển dụng nhân sự, công tác hành chính, quản lý giấy tờ, quản lý
con dấu… của các ngân hàng, đặc biệt là các cấp chi nhánh, phòng giao dịch
cũng bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập…

Mấu chốt là vấn đề con người

Một chuyên gia từ Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia đã nói: Vấn đề rủi ro
đạo đức của khối ngân hàng đã đến mức cần cảnh báo.

Theo đó, muốn làm tốt công tác quản trị rủi ro thì cần phải tìm ra được
những điểm yếu trong quy trình hệ thống. Rất nhiều ngân hàng đã bắt đầu
công cuộc tái cơ cấu, nhưng vấn đề các ngân hàng quan tâm là đi tìm mô
hình tổ chức hợp lý cho mình, tổ chức, sắp xếp lại… Nhưng khi xét đi xét
lại, nhiều ngân hàng thành lập gần 20 năm mà quy định nội bộ gần như
không có gì, hoặc có thì rất chung chung.

“Có khi, ranh giới giữa đúng và sai rất mong manh. Thực tế này cộng với
các quy định nội bộ lờ mờ thì rất dễ dẫn đến các hành vi vi phạm pháp luật
để trục lợi”.

Trong khi đó, cơ chế kiểm soát tín dụng của nhiều ngân hàng đang bộc lộ
nhiều nhược điểm. Trong những năm qua, các ngân hàng đều phát triển nóng
với các đơn vị kinh doanh (chi nhánh, phòng giao dịch, quỹ tiết kiệm) trải
dài trên cả nước dẫn đến sự phân tán nhất định của các nguồn lực.

Đặc biệt là sự phân tán thẩm quyền phán quyết tín dụng. Theo đó, việc giao

quyền cho các giám đốc chi nhánh quá lớn còn hội sở ở xa, quy định nội bộ
lờ mờ, công tác quản lý giấy tờ, con dấu thiếu chuẩn chỉnh, chặt chẽ thống
nhất… rất dễ dẫn đến các vấn đề rủi ro đạo đức.

Hiện nay, mới chỉ vài ngân hàng đã áp dụng được công tác quản lý tín dụng
tập trung. Trong đó, hội sở kiểm soát chặt chẽ được các hồ sơ tín dụng, lực
lượng kiểm soát tín dụng được trao thực quyền, tổ chức tốt và đặc biệt là
được nắm quyền hạch toán giải ngân nên đã hạn chế được nhiều rủi ro đạo
đức.

Ngoài ra, vấn đề nhân sự của các ngân hàng cũng rất đang quan tâm, nhất là
bộ phận tín dụng và bộ phận tái thẩm định. Các cán bộ tín dụng hàng năm
đều được bổ sung từ nguồn sinh viên mới tốt nghiệp. Nhiều khi, các sinh
viên này trực tiếp được giao nhiệm vụ làm cán bộ tín dụng duy nhất của
1 PGD
. Đương nhiên, một người không thể ảnh hưởng đến cả quyết định cho vay
vì còn rất nhiều bộ phận đi kèm nhưng các cán bộ tín dụng này rất dễ thành
“máy ký” dưới sự chỉ đạo của các lãnh đạoPGD
. Đây cũng là rủi ro cần thấy, và trên thực tế là có xảy ra.

Bộ phận tái thẩm định của các ngân hàng cũng cần được củng cố. Có chi
nhánh ngân hàng đã tuyển cả người mới tốt nghiệp đại học, chưa kinh qua
công tác tín dụng, tái thẩm định để làm công tác này với khẩu hiệu “đào tạo
từ từ”. Thiết nghĩ, các bộ phận như tái thẩm định thì cần phải có những
người xuất sắc, chứ không phải có kinh nghiệm là đủ.

Rủi ro đạo đức là điều không thể tránh khỏi. Nhưng, vấn đề là phải làm sao
để quản trị tốt, giảm thiểu những rủi ro này. Đây cũng là một câu hỏi lớn
dành cho các ngân hàng trong quá trình tái cấu trúc sắp tới, cũng nhưng quá
trình vận hành ngân hàng sau tái cấu trúc sau này.