Ai thắng ai trong ván bài của Cézanne? docx

Ai thắng ai trong ván bài của
Cézanne?
Nguyễn Đình Đăng
SOI: Đây là cmt cho bài “Còn một bức Cézanne chưa vẽ…“, Soi xin
đưa lên thành bài để các bạn dễ theo dõi. Cảm ơn họa sĩ Nguyễn Đình
Đăng rất nhiều.

Những người chơi bài và cô gái, Paul Cézanne, nằm trong loạt tranh
chơi bài của họa sĩ.

Cézanne không chỉ coi hình là nền tảng cơ bản của bố cục, mà còn tiến
một bước xa hơn. Ông khai triển hình thành dãy các hình cơ bản trong
hình học không gian là hình trụ, hình cầu, hình nón, hay của hình học
phẳng là hình chữ nhật, hình tròn, hình tam giác. Trong tranh của ông,
cái cây biến thành hình trụ, quả táo thành hình cầu màu sắc v.v… Cách
phân tích hình thành các hình cơ bản trong hình học, và cách phết màu
thành từng mảng của ông đã đóng vai trò quan trọng trong việc tạo
hứng khởi cho Chủ nghĩa Lập Thể trong hội họa t.k. 20. Coi Cézanne
như tổ nghề, Braque, Picasso và nhiều họa sĩ Lập Thể khác thường lấy
cảm hứng từ bố cục hình học, hòa sắc và phối cảnh của Cézanne.
Để vẽ loạt tranh 5 bức những người chơi bài, Cézanne đã mượn motive
của các tiền bối trong hội họa Hà lan, Pháp, Ý thế kỷ 16 – 17. Tuy
nhiên Cézanne đã bỏ qua kịch tính tâm lý, sự dẫn chuyện, mà thay vào
đó bằng những khuôn mặt trơ như đá và sự tinh giản về quang cảnh.
Trong bức tranh vẽ hai người chơi bài mà Quatar đã mua với giá 250
triệu USD, Cézanne dường như chỉ quan tâm tới hình. Bức tranh đầy
các hình cơ bản trong hình học như đã nói ở trên. Bố cục của bức tranh
khá đối xứng với chai rượu ở giữa chia đôi bức tranh, đồng thời làm
ranh giới giữa hai đối thủ. Nếu gấp bức tranh theo đường thẳng kẻ dọc
vô hình trên chai rượu, hình người bên phải sẽ trùng vị trí hình bên trái,
tuy đó không phải là đối xứng gương, mà có sự phá vỡ đối xứng. Điều

này cho thấy Cézanne nắm rất vững nguyên tắc đối xứng của mỹ thuật
cổ điển. Hai nửa tranh cũng đối xứng – tương phản về hòa sắc: Người
bên phải sáng, cầm cỗ bài tối, trong khi người bên trái tối, cầm cỗ bài
sáng.

"Những người chơi bài" - bức mà hoàng gia Qatar mua. (Các bạn bấm
vào tranh để xem bản to hơn nhé)

Kịch tính đã được Cézanne giải quyết bằng bố cục. Kích thước của hai
người chơi bài không giống nhau. Người bên trái có vẻ là một tay chơi
sành sỏi: anh ta vừa chơi vừa phì phèo tẩu thuốc, có vẻ thoải mái, lạnh
lùng, với hai cùi tay thả lỏng thấp hơn mép bàn. Anh ta cũng được vẽ
bằng hòa sắc lạnh và tối hơn. Dáng ngồi của anh ta thẳng, dựa sát vào
lưng ghế, gần như vuông góc với đường ngang của một cái giá hay bệ
cửa trên nền đằng sau. Đầu anh ta cao hơn hẳn đầu người bên phải.
Người này có dáng ngồi khom về phía trước, vẻ căng thẳng, lo lắng.
Hòa sắc sáng và cơ thể chắc nịch của người bên phải khiến anh ta trông
gần với người xem hơn.
Mũ của hai người cũng khác. Người bên trái đội một chiếc mũ cao hình
trụ, kiểu mũ của thị dân phong lưu, trông nhẹ nhõm như che chở cho
một cái đầu với tư duy thanh thoát, tỉnh táo, trong khi người bên phải
đội chiếc mũ nom như mũ nông dân, bẹp xuống, hình nón cụt ngoại
tiếp cái đầu hình cầu (Nếu nhìn kỹ sẽ thấy một hình nón, hay tam giác
với đáy là vành mũ còn đỉnh ở mép trên của bức tranh), vẻ mặt đỏ như
ngấm men rượu, trông có vẻ chất phác và nóng nảy hơn. Người bên trái
có mái tóc kiểu cách với mai dài được xén theo mode, ôm quanh vành
tai cân đối thông minh, trong khi người bên phải có mái tóc cắt bình
thường, một cái cổ lực lưỡng và một vành tai méo mó như của một võ
sĩ đánh box.

Mũ người ngồi bên trái

Mũ người ngồi bên phải

Cách cầm quân bài của hai người cũng không giống nhau. Tay chơi bên
trái xoè quân bài như cái quạt, tỏ rõ lối chơi thuộc hạng… chuyên
nghiệp, quân bài của anh ta sáng sủa, màu của các quân bài trông rõ
ràng, trong khi người bên phải cầm cỗ bài một cách khá vụng về, quân
bài của anh ta xám. Mép khăn bàn bên trái buông thẳng xuống, hòa
điệu với dáng ngồi thẳng đứng, bình tĩnh của tay chơi bên trái, trong
khi mép khăn bàn bên phải xòe ra, như đâm vào bụng người bên phải.
Như vậy, chỉ bằng tạo hình, bố cục, hòa sắc, Cézanne dường như gợi ý
cho người xem ai sẽ thắng ai trong ván bài này. Người ngồi bên trái, vẻ
tay chơi sành sỏi, mang chất khôn ngoan kiểu thị dân tư sản đang ở thế
thượng phong, trong khi người bên phải ngờ nghệch, nóng nảy, mang
chất nông dân chất phác chắc sẽ thua. Phải chăng đó cũng là một lý do
khiến đây là bức tranh đen tối nhất trong series 5 bức vẽ những người
chơi bài của Cézanne – đen tối nhất không chỉ đơn thuần trong hòa sắc?