Hợp tác công – tư: Chiếc phao cho năng lượng tái tạo pot

Hợp tác công – tư: Chiếc phao cho năng
lượng tái tạo
Cứu cánh được cho là hiệu quả nhất hiện nay chính là áp dụng hình
thức "đối tác công tư" vào các dự án năng lượng tái tạo – mà hai đối tác
này ở Việt Nam hiện vẫn chưa tìm được tiếng nói chung.
Với những khó khăn từ việc quản lý và bù lỗ cho Tập đoàn Điện lực Việt
Nam (EVN) thời gian qua bắt nguồn từ cơ chế quốc doanh không còn phù
hợp đã đặt ra bài toán nan giải cho ngành năng lượng Việt Nam. Thêm vào
đó, những dự án hàng tỷ USD về nguồn năng lượng tái tạo lần lượt chào
thua khi đầu tư vào Việt Nam càng khiến bài toán đi vào bế tắc. Cứu cánh
được cho là hiệu quả nhất hiện nay trong dài hạn chính là áp dụng hình thức
"đối tác công tư" (Public - Private Partnership, viết tắt là PPP) vào các dự
án năng lượng tái tạo – nguồn năng lượng của thế giới trong tương lai.
Đối tác hai bên chưa thuyết phục
Quyết định 71/2010/QĐ-TTg chính thức mở màn cho phong trào đầu tư hình
thức đối tác công – tư tại Việt Nam, trong đó năng lượng là một vấn đề được
chú trọng đẩy mạnh như một yếu tố thí điểm chiến lược. Tuy nhiên, PPP
Việt Nam gặp quá nhiều thách thức, mà nguyên nhân chính xuất phát từ việc
triển khai dự án PPP năng lượng tái tạo thiếu thuyết phục đối phương từ cả
hai phía: nhà nước lẫn nhà đầu tư tư nhân.
Thứ nhất, phía chủ đầu tư tư nhân hay các yếu tố đầu tư ngoài nhà nước
chưa được thuyết phục về những lợi ích sẽ được đảm bảo từ dự án. Cụ thể,
với số vốn rót vào cùng với công nghệ và nguồn lực quản lý tư nhân, các
doanh nghiệp ngoài nhà nước chưa tìm thấy khả năng thu hồi vốn, lợi
nhuận… do chính sách khuyến khích cùng các quy định pháp lý từ phía
Chính phủ chưa hấp dẫn, chưa hợp lí và tồn tại nhiều vấn đề chưa minh
bạch.
Điển hình, Tờ trình số 57/TTr-CP ngày 03/04/2012 của Chính phủ trình
Quốc hội cùng với Dự thảo Luật điện lực sửa đổi vẫn "lờ đi" vấn đề năng
lượng tái tạo. Theo đó, các nhà đầu tư phải chịu các khoản phí cho hoạt động
sản xuất điện tái tạo không cần thiết, cơ sở vật chất chưa được hỗ trợ, thiếu

mặt bằng, chưa được ưu đãi lãi suất… Bên cạnh đó, chính EVN vẫn chưa
xếp năng lượng điện tái tạo vào khung sản xuất phân phối khiến giá điện tái
tạo "đội" cao ngất ngưởng, từ đó mất đi khả năng cạnh tranh so với điện hóa
thạch cũng như điện tái tạo "siêu rẻ" từ Trung Quốc nhập vào.
Như vậy, thay vì cố gắng chào mời và tăng cường niềm tin đầu tư cho tư
nhân, nhà nước lại hướng tư nhân nghĩ đến hoạt động "từ thiện" vì lợi ích
cộng đồng. Vì thế, với nguồn vốn khổng lồ đổ vào nhưng các yếu tố về
chính sách không đảm bảo khiến đầu ra và sức cạnh tranh của điện tái tạo do
các công ty tư nhân sản xuất vẫn còn gặp nhiều khó khăn, đi vào ngõ cụt
khiến nhà đầu tưu tư nhân… từ bỏ.
Thứ hai, chính các nhà đầu tư tư nhân chưa thuyết phục được nhà nước có
thể "an tâm" giao phó một phần vai trò quản lý của các doanh nghiệp quốc
doanh đến với các doanh nghiệp tư nhân. Những dự án đổ vào năng lượng
tái tạo thường chứa đựng những "tham vọng" kiếm lời và thu hồi vốn nhanh,
với khối lượng tiền ban đầu đổ ra quá "khủng".
Ví dụ, tập đoàn điện mặt trời của Mỹ First Solar đến Việt Nam với dự án 1,2
tỷ USD ở Củ Chi, TP.HCM. Với dự án này, First Solar có thể cung cấp đến
hơn 250MW điện mặt trời cho khu vực TP.HCM, "tham vọng" cả ở thị
trường miền Nam hay toàn quốc. Tuy nhiên, hầu như chưa có những báo cáo
cụ thể về một dự án nhỏ thí điểm nào. Những con số tiềm năng của nhà máy
đưa ra đa phần dựa trên các nghiên cứu tính toán trên giấy chứ chưa triển
khai tại Việt Nam trước đó, điều này không khỏi gây lo ngại cho Chính phủ
về các yếu tố: giá điện đầu ra, vấn đề môi trường trong quá trình xây dựng
nhà máy, hiệu quả đảm bảo cho người dân khu vực Sài thành.
Hơn thế nữa, khi tham gia xây dựng, First Solar chưa công bố một công
trình nghiên cứu nào về khả năng vận dụng các yếu tố tự nhiên, cũng như
mục đích phục vụ có phù hợp với tình hình và đặc thù kinh tế khu vực hay
không. Bên cạnh đó, chưa có một mô hình "mẫu mực" nào từ các quốc gia
khác được đưa ra nhằm tham mưu cho Chính phủ từ việc xây dựng, vận
hành đến quy trình sản xuất, quá trình đưa điện tái tạo vào mạng lưới điện

chung của quốc gia… Thay vào đó, lại là các tính toán dự trù cho việc hoàn
vốn, có lời và yêu cầu chính sách.
Như vậy, ngay từ khâu thuyết phục Nhà nước, ngoài việc bỏ tiền đầu tư thì
công ty tư nhân vẫn chưa làm rõ lợi ích mà họ mang lại cho quốc gia. Hệ
quả tất yếu là các chính sách đưa ra khiến đầu tư tư nhân chưa cảm thấy
"mặn mà".