thương hàn luận theo thang chứng

Thơnghànluận
theothangchứng
PgstsPhạmvũkhánh
Họcviệnydợchọccổtruyềnviệtnam
đạicơng

Trong bối cảnh lịch sử chiến tranh liên miên, đói khát, dịch bệnh phát triển, Tr
ơng Trọng Cảnh phải ch a cho nhiều ng ời dân và ng ời thân. "Th ơng hàn tạp
bệnh luận" là cuốn sách đúc rút kinh nghiệm phong phú, cơ sở kế thừa là "Nội
kinh", lấy "Lục kinh luận th ơng hàn", lấy "Tạng phủ luận tạp bệnh", sáng lập
nguyên tắc biện chứng luận trị; thống nhất từ lý - pháp đến ph ơng - d ợc.
đạicơng

Bản thảo của Tr ơng Trọng Cảnh đ ợc V ơng Thúc Hoà thời Tây Tấn chỉnh lý,
Lâm ức đời Tống hiệu đính mà phân thành "Th ơng hàn luận" và "Kim quỹ yếu
l ợc".

Từ đó đến nay việc chú giải, nghiên cứu ứng dụng đã thu hút rất nhiều thầy
thuốc qua các thời kỳ, đặc biệt là ở Trung Quốc từ 1949 lại đây.
Kháiniệmvề"Thơnghàn"

Th ơng hàn chỉ các bệnh ngoại cảm bao gồm : th ơng hàn, trúng phong, đông
ôn, ôn bệnh, phong ôn, ôn độc, ôn dịch, thời hành hàn dịch
Nghĩa rộng
Kháiniệmvề"Thơnghàn"

Th ơng hàn chỉ là một chủng bệnh trong Th ơng hàn nghĩa rộng, xuất hiện từ
"Chính th ơng hàn" để phân biệt "Chân th ơng hàn" với ôn bệnh, nhiệt bệnh.
Nghĩa hp
Kháiniệmvề"Thơnghàn"
ối với thời gian phát bệnh trong th ơng hàn nghĩa hẹp:

Thời Tống: cho là vào mùa đông.

V ơng L cho rằng vào 2 mùa Thu - ông.

Hà Cầm cho rằng 4 mùa đều có th ơng hàn. ây là quan điểm đúng. Ngày nay
đ ợc mọi ng ời công nhận.
Nghĩa h p
Nguyªnt¾cnghiªncøu,häctËpth¬nghµn
luËn
Biện âm d ơng

Kế thừa từ Nội kinh: biện âm d ơng lần đầu tiên đ ợc vận dụng vào lâm sàng,
vào nh ng t ỡnh huống ch a trị cụ thể; là mẫu mực cho đời sau.

Trong quá trỡnh chẩn trị phải biện âm d ơng trên 3 giai đoạn:
Lấy biện âm d ơng và biện tiêu bản làm nguyên tắc chỉ đạo

Giai đoạn chẩn sát chứng hậu: "Sát sắc an mạch, tiên biệt âm d ơng".

Giai đoạn biện chứng: yêu cầu "Thân sát âm d ơng, dĩ biệt án c ơng. D ơng
bệnh trị âm, âm bệnh trị d ơng".

Giai đoạn luận trị: yêu cầu "Cần sát âm d ơng sở tại nhi điều chi, dĩ bỡnh vi
kỳ".
Lấy biện âm d ơng và biện tiêu bản làm nguyên tắc chỉ đạo
Biện tiêu - bản: tức là biện chủ - thứ
Lấy biện âm d ơng và biện tiêu bản làm nguyên tắc chỉ đạo
Ch Th
Chủ chứng Kiêm chứng

Nguyên phát Thứ phát
Chính khí Tà khí
Nguyên nhân bệnh thuộc "bản" Chứng trạng thuộc "tiêu"
Trọng Cảnh cho rằng: khi cảm phải ngoại tà (lục dâm chi khí hoặc ôn bệnh
độc tà) thuộc ngoại cảm bệnh (ngoại th ơng) gây ra bệnh th ơng hàn.
Ngày nay tồn tại 2 phép:

Lục kinh biện chứng

Ngũ tạng biện chứng
Lấy Lục kinh (hoặc Ngũ tạng) làm ph ơng pháp định h ớng định
vị
Bệnh chứng th ờng phức tạp:

Tính chất bệnh là do mâu thuẫn chủ yếu quyết định.

iều 99, Th ơng hàn luận viết: "Huyết nh ợc khí tận, tấu lý khai, tà khí nhân
nhập, d chính khí t ơng bác chính tà phân tranh".
Lấy biện chứng bát c ơng và nguyên nhân gây bệnh làm
ph ơng pháp định tính định l ợng

Lại viết: "Phàm bệnh, nh ợc phát hãn, nh ợc thổ, nh ợc vong huyết, vong tân
dịch, âm d ơng tự hoà giả, tất tự dũ (tự khỏi)".

ý nói rằng : thông qua pháp hãn, thổ, hạ mà khu trừ đ ợc tà bệnh và mâu
thuẫn cơ bản của tật bệnh là chính tà phân tranh, âm d ơng thất điều. ó là
bệnh thái.
Lấy biện chứng bát c ơng và nguyên nhân gây bệnh làm
ph ơng pháp định tính định l ợng
Dùng bát c ơng để định tính chất bệnh

H thực: Phản ánh biến l ợng của chính tà tiêu tr ởng.

Hàn nhiệt: là tiêu chí chủ yếu của âm d ơng thịnh suy.
Lấy biện chứng bát c ơng và nguyên nhân gây bệnh làm
ph ơng pháp định tính định l ợng

Biểu lý: (từ c ơng âm d ơng mà ra)

Biểu, thực, nhiệt: thuộc d ơng

Lý, h , hàn: thuộc âm
Biểu lý là khái niệm định vị t ơng đối
Biểu lý phản ánh xu h ớng phân tranh chính tà thông qua bộ vị t ơng đối
Lấy biện chứng bát c ơng và nguyên nhân gây bệnh làm
ph ơng pháp định tính định l ợng
Dùng bát c ơng để định l ợng: từ đó mà quyết dịnh dùng đại d ợc, hay
dùng tiểu d ợc. Dùng pháp bổ hay dùng pháp tả.
Lấy biện chứng bát c ơng và nguyên nhân gây bệnh làm
ph ơng pháp định tính định l ợng

Trong biện chứng luận trị của y học cổ truyền có: biện bệnh danh và biện
chứng danh.

Sau khi biện bệnh danh, lại cn cứ vào biểu hiện mạch chứng khác nhau
mà biện các chứng khác nhau, tiếp đó xác định pháp, tổ chức ph ơng d ợc tạo
thành một thể thống nhất từ lý - pháp đến ph ơng - d ợc, hoặc ph ơng huyệt.
Lấy chứng - bệnh - chứng để phân lớp biện chứng y học cổ
truyền
đặcđiểmphơngphápnghiêncứuthơnghànluận

theothangchứng

Tập hợp một cách hệ thống tất cả nh ng điều trong Th ơng hàn luận mà Tr
ơng Trọng Cảnh bàn về một ph ơng thuốc (thang) kèm theo là chú giải. ây
là cách học Th ơng hàn luận theo thang chứng. Việc này giúp ng ời học nhận
thức một cách tổng quát, có hệ thống, dễ hiểu, dễ nhớ và dễ vận dụng.
Phân tích bài thuốc

Công thức bài thuốc, liều l ợng, cách dùng, cách chế, cách sắc

Tác dụng của từng vị thuốc, cơ chế tác dụng của bài thuốc hoàn toàn
theo lý luận của y học cổ truyền, đ ợc lựa chọn từ các cuốn chú giải Th ơng
hàn luận của các tác giả nổi tiếng trong lịch sử.
Phân tích bài thuốc

Vị trí của bài thuốc; tác dụng cũng nh sự phối ngũ với các vị thuốc khác
của vị thuốc đóng vai trò là quân trong bài thuốc đó.

Chống chỉ định của bài thuốc.

Sự biến hoá tạo thành bài thuốc mới từ bài thuốc cơ bản để điều trị các tr
ờng hợp bệnh ở các vị trí khác nhau trong cơ thể theo quan niệm của y học
cổ truyền.
Phân tích bài thuốc

Gia giảm các vị thuốc để tng hiệu quả điều trị trên lâm sàng.

ứng dụng bài thuốc để điều trị các bệnh cụ thể đ ợc chẩn đoán theo tiêu
chuẩn của y học hiện đại.

Tập hợp giới thiệu các nghiên cứu hiện đại về một bài thuốc đ ợc bàn trong
Th ơng hàn luận để chứng minh cơ chế tác dụng của bài thuốc.

Tập hợp giới thiệu các nghiên cứu hiện đại về các vị thuốc trong bài thuốc
đó.
Vậndụngphơngpháphọctập,nghiêncứuthơnghàn
luậntheothangchứngđốivới
quếchithang
Tổng hợp nguyên vn Th ơng hàn luận bàn về Quế chi thang
iều 2: "Thái d ơng bệnh, phát nhiệt, hãn xuất, ố phong, mạch hoãn giả, danh vi
trúng phong".

Dịch nghĩa: Thái d ơng bệnh có sốt, ra mồ hôi, sợ gió, mạch hoãn đó là
bệnh trúng phong Thái d ơng.

ây là định nghĩa về bệnh Thái d ơng trúng phong.