Những người chiến thắng bệnh sốt vàng doc

Những người chiến
thắng bệnh sốt vàng






Vào thế kỷ 17 - 18, bệnh sốt vàng
là một trong những thảm họa
kinh hoàng ở các nước nhiệt đới.
Mỗi khi vụ dịch bùng nổ có đến
3% dân chúng bị nhiễm bệnh và
tỷ lệ tử vong lên đến 10%.

Trước tai họa này đã có không ít
người chấp nhận hiểm nguy, thậm
chí cái chết với quyết tâm: tìm ra
phương thức lây truyền bệnh, từ đó
xây dựng các biện pháp phòng
ngừa. Thiên anh hùng ca về những
tấm gương hy sinh vì bệnh sốt vàng
đã được y văn thế giới ghi nhận,
được kể lại nhiều lần bằng ngôn
ngữ nghệ thuật sân khấu, điện ảnh.

Bóng đen của dịch bệnh

Đó là những năm đầu thế kỷ 18,

các vụ dịch sốt vàng liên tiếp hoành
hành tại khu vực bờ biển phía Tây
châu Phi, các nước Nam Mỹ, vùng
Caribê từ đó lan truyền đến các
thành phố dọc bờ biển nước Mỹ
như Boston, New Orleans rồi đến
tận dòng sông Mississipi. Lúc bấy
giờ, không một ai biết tác nhân gây
bệnh là gì và căn bệnh lây lan qua
con đường nào. Bóng đen của dịch
bệnh càng khiến nó trở thành nỗi
kinh hoàng đối với loài người.

Khi ấy, có một nhà y khoa nổi tiếng
ở Havana (Cuba) - bác sĩ Carlos J.
Finlay rất quan tâm tìm hiểu về tai
họa khủng khiếp đang hoành hành
tại đất nước mình với số người tử
vong lên đến hàng nghìn người mỗi
năm. Ông ghi nhận rằng mỗi khi
muỗi biến mất, các vụ dịch cũng
tạm thời lắng xuống. Tháng 8/1881,
Finlay khẳng định chính muỗi là
tác nhân lây truyền bệnh sốt vàng
và tên khoa học của loài muỗi này
là Aedes aegypti. Nhưng khẳng
định này không được thừa nhận do
ông chưa chứng minh được bằng
thực nghiệm. Năm tháng trôi qua,
Finlay và giả thuyết của mình dần

dần rơi vào quên lãng.

Năm 1898, chiến tranh khốc liệt
giữa Tây Ban Nha và Mỹ bùng nổ.
Quân đội Mỹ chiến thắng và đổ bộ
vào Cuba, thuộc địa của Tây Ban
Nha lúc bấy giờ. Họ đã gặp thảm
họa, số quân nhân Mỹ mắc bệnh sốt
vàng và tử vong ngày càng nhiều.
Tổng chỉ huy quân đội Mỹ tại
Cuba, Thiếu tướng Leonard Wood
phải yêu cầu chính phủ Washington
trợ giúp.

Một Ban phòng chống bệnh sốt
vàng được thành lập ngay sau đó và
được phái đến Cuba để nghiên cứu.
Nhóm nghiên cứu gồm 4 thành
viên: nhân viên phẫu thuật James
Carroll, nhà vi khuẩn học Jess W.
Lazear, nhà giải phẫu tử thi
Aristide Agramonte và Trưởng ban
nghiên cứu là Thiếu tá Walter
Reed, giáo sư vi khuẩn học Trường
đại học Quân y.

Sơ đồ muỗi tấn công người và lây
truyền bệnh.
Hy sinh vì khoa học và nhân loại

Tháng 6/1900, khi phái đoàn đến
Cuba thì dịch bệnh sốt vàng đang
lên đến cực điểm. Tử thi và những
người hấp hối nằm khắp mọi nơi.
Thành phố Havana phong quang
sạch sẽ nhưng dịch bệnh vẫn cứ
hoành hành và có nguy cơ hủy diệt
đội quân Mỹ tại đây. Walter Reed
từng nghe đến giả thuyết của bác sĩ
Finlay. Ông đến thăm Finlay,
Finlay chỉ cho ông xem tiêu bản
của những con muỗi và giải thích
rằng loại muỗi này thường sinh sản
ở các vũng nước tù hãm trong
thành phố.

Walter Reed quyết định sử dụng
muỗi để gây bệnh sốt vàng trên
thực nghiệm. Lúc bấy giờ không ai
biết loài động vật nào có thể mắc
bệnh sốt vàng, vì vậy con người
phải là đối tượng thử nghiệm.
Nhóm nghiên cứu chấp nhận rủi ro,
thử nghiệm ngay trên chính bản
thân họ.

Ngày 27/8, James Carroll để cho
một con muỗi trước đó đã đốt 4
bệnh nhân mắc sốt vàng đốt vào
chính mình. Bốn ngày sau, ông

nhiễm bệnh, bệnh cảnh lâm sàng
rất nặng nề, nhưng may thay ông
dần hồi phục. Agramonte và Lazear
tiếp tục lấy thân mình để thử
nghiệm. Riêng Reed không được
phép tham gia vì ông có nhiệm vụ
theo dõi các biểu hiện lâm sàng của
thành viên trong nhóm và phải báo
cáo tiến độ nghiên cứu. Ngày
13/9/1990, Khi Lazear đang thăm
khám một bệnh nhân mắc bệnh sốt
vàng thì một con muỗi đậu vào
cánh tay ông. Ông chủ tâm để con
muỗi này chích mình, 5 ngày sau
Lazear mắc bệnh và qua đời.

Sau đó, quân đội Mỹ xây dựng một
doanh trại biệt lập mang tên Lazear
để phục vụ công việc nghiên cứu.
Reed kêu gọi các quân nhân tình
nguyện làm đối tượng thử nghiệm.
Hai người tình nguyện đầu tiên là
binh nhì John R. Kissinger và viên
chức tổng hành dinh John Morgan.
Nhân danh khoa học, vì lợi ích của
nhân loại, họ sẵn sàng đương đầu
với những nguy hiểm đang chờ
đợi.

Trong vài tuần, Kissinger và

Morgan sống biệt lập trong doanh
trại Lazear. Ở đây không loài muỗi
nào có thể lọt vào được. Bên ngoài
nạn dịch vẫn đang hoành hành,
thêm hơn 100 quân nhân mắc bệnh
và 85 người đã tử vong. Cuối tháng
12, Kissinger và Morgan chuyển
sang cùng sống với những con
muỗi đã từng đốt người bệnh. Cả
hai đều mắc bệnh và sau đó hồi
phục.

Nhiều thử nghiệm như vậy được
tiến hành và có kết quả tương tự.
Không nghi ngờ gì nữa, muỗi là tác
nhân lây truyền bệnh sốt vàng.

Sau khi xác định được tác nhân
truyền bệnh, quân đội Mỹ lập tức
triển khai chiến dịch phá hủy
những vị trí mà muỗi có thể sinh
sản: Xây dựng những hệ thống
thoát nước cho những vùng nước ứ
đọng, phủ dầu lên bề mặt vũng
nước để tiêu diệt ấu trùng. Kết quả
là trong cả năm 1901, tại Havana,
chỉ có 6 người tử vong do sốt vàng,
trong khi nửa thế kỷ trước trung
bình tử vong 750 người/năm. Năm
1904, người ta cũng áp dụng biện

pháp tương tự để khống chế bệnh
sôt vàng tại Panama, góp phần xây
dựng thành công kênh đào
Panama.

Những người viết tiếp bản anh
hùng ca

Sau đó, nhiều nhà khoa học tiếp tục
công cuộc phòng chống bệnh sốt
vàng. Nhà tỷ phú Jonh D.
Rockefeller và con trai đã thành lập
Viện Rockefeller để nghiên cứu
khoa học. Một đơn vị của viện có
trách nhiệm thanh toán bệnh sốt
vàng. Câu chuyện lại được tiếp nối
bằng các bi kịch khác.

Arian Stokes, một thành viên của
Viện Rockefeller, lên đường đi
châu Phi để nghiên cứu bệnh sốt
vàng. Ông mắc bệnh và qua đời.
Trước khi ra đi, ông phát hiện một
điều vô cùng quý giá: Một số loài
khỉ có thể mắc bệnh sốt vàng. Lần
đầu tiên con người đã tìm ra một
loài vật để thí nghiệm, không nhất
thiết phải chấp nhận hiểm nguy như
Carroll và Lazear. Tuy nhiên, đến
khi đó, danh sách những người hy

sinh để tìm ra cách khống chế bệnh
sốt vàng đã khá dài: từ Sawyer đến
Hideyo Noguchi, Alexandre
Young, Paul Lewis và Theodore
Hayne, Đó là những quân nhân, bác
sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên
người thì chủ động nhiễm bệnh,
người thì tình cờ nhiễm bệnh trong
phòng thí nghiệm. Tất cả đều bỏ
mạng trong khi nghiên cứu căn
bệnh chết người này.

Những bí ẩn về bệnh sốt vàng dần
dần được khám phá. Năm 1928,
khoa học đã xác định căn nguyên
gây bệnh sốt vàng là một loài virut.
Không chỉ muỗi Aedes aegypti
truyền bệnh mà còn có các loài
muỗi khác. Từ những năm 30 thế
kỷ 20, vaccin sống giảm độc lực
được đưa vào sử dụng đã làm giảm
đáng kể những ca chết vì các bệnh
do virut, trong đó có sốt vàng. Tuy
vậy, nhân loại vẫn phải biết ơn
những người anh hùng với lòng can
đảm, sự hy sinh và kiên trì đã tìm
ra đường lây truyền và các biện
pháp phòng chống dịch bệnh trong
những ngày đầu gian khó!