Đông y điều trị lâm chứng

Lâm chứng

Bệnh danh

đặc tr ng chứng hậu

Cơ chế bệnh sinh

Chẩn đoán

Biện chứng luận trị
Bệnh danh

Khởi nguồn từ Hoàng đế nội kinh tố vấn (thời chiến quốc).

đ ợc nói đến trong Kim quỹ yếu l ợc (TK thứ 2-3).

Sách Trung tàng kinh: phân 8 loại lâm là lãnh, nhiệt, khí, lao, cao, thạch, h ,
thực.
Bệnh danh

Sách "Ch bệnh nguyên hậu luận (TK thứ 7 Sào Nguyên Ph ơng): chia 7 loại là
nhiệt , hàn, thạch, khí, huyết, cao, lao.

Sách "Bị cấp thiên kim yếu ph ơng" (TK thứ 7-Tôn T Diễu) đề xuất 5 loại lâm.

Sách "Ngoại đài bí yếu" (TK thứ 8-V ơng đào) chỉ rõ nội dung ngũ lâm là thạch,
khí, lao, cao, nhiệt.
BÖnh danh
* Cho ®Õn nay vÉn tån t¹i 2 quan ®iÓm vÒ ngò l©m,
•

Mét quan ®iÓm chia ngò l©m lµ nhiÖt, th¹ch, huyÕt, cao, lao.
•
Quan ®iÓm kh¸c chia ngò l©m lµ nhiÖt, khÝ, huyÕt, cao, lao.
* Nh vËy trªn thùc tÕ vÉn tån t¹i 6 lo¹i l©m lµ nhiÖt, th¹ch, khÝ, huyÕt, cao, lao.
Đặc tr ng chứng hậu

Đái rắt, đái buốt, đái giây rớt không hết bãi, đau vùng thắt l ng, bụng d ới ch ớng
tức khó chịu là những đặc tr ng của lâm chứng.

Mỗi loại lâm có một số biểu hiện riêng .
đặc tr ng chứng hậu
* Nhiệt lâm:

Khởi bệnh nhanh.

Th ờng kèm theo sốt.

Tiểu tiện vàng đỏ.

Nóng rát niệu đạo khi đi tiểu.
đặc tr ng chứng hậu
* Thạch lâm:

Đái ra n ớc tiểu có lẫn dị vật nh cát sỏi hoặc đang đái tắc lại (đái ngắt ngừng).

Kèm theo đau buốt ở niệu đạo hoặc đau quặn ở thắt l ng và bụng d ới khiến bệnh
nhân vật vã khó chịu.
®Æc tr ng chøng hËu
* KhÝ l©m:
•

TiÓu tiÖn khã kh¨n, gi©y rít kh«ng gän.
•
Bông d íi ch íng ®au.
®Æc tr ng chøng hËu
* HuyÕt l©m:
•
§¸i ra m¸u
•
KÌm theo ®au.
®Æc tr ng chøng hËu
* Cao l©m:
•
§¸i ®ôc nh n íc vo g¹o hoÆc nh cao nh mì.
®Æc tr ng chøng hËu
* Lao l©m:
•
BÖnh l©m l©u ngµy, rèi lo¹n tiÓu tiÖn kh«ng hÕt.
•
GÆp lóc ng êi mÖt l¹i ph¸t t¸c.
C¬ chÕ bÖnh sinh
•
Bµng quang thÊp nhiÖt
•
Tú thËn khuy h
•
Can uÊt khÝ trÖ
Cơ chế bệnh sinh
* Bàng quang thấp nhiệt:

Do n nhiều đồ cay nóng béo ngọt, hay uống nhiều r ợu, nung nấu thành thấp

nhiệt rót xuống bàng quang.

Hoặc hạ âm không sạch, tà khí uế trọc xâm nhập bàng quang, ủ thành thấp nhiệt.
Cơ chế bệnh sinh
* Bàng quang thấp nhiệt:

Bàng quang thấp nhiệt làm cho tiểu tiện nóng đau gọi là nhiệt lâm.

Nếu thấp nhiệt uẩn tích, nung nấu n ớc tiểu lâu ngày, tạp chất trong n ớc tiểu kết lại
thành dị vật nh cát sỏi, tức thành thạch lâm.
Cơ chế bệnh sinh
* Bàng quang thấp nhiệt:

Nếu thấp nhiệt uẩn kết hạ tiêu, bàng quang khí hóa bất lợi, mất kh nng phân
thanh tiết trọc, chất mỡ theo n ớc tiểu mà ra, làm cho n ớc tiểu nh cao nh mỡ, tức
thành cao lâm.

Nếu nhiệt thịnh th ơng lạc, bức huyết vọng hành, tiểu tiện đau mà có máu, tức
thành huyết lâm.
Cơ chế bệnh sinh
* Tỳ thận khuy h :

Hoặc do tuổi cao, thân thể h nh ợc.

Hoặc do lao lực quá độ, phòng sự không tiết chế.

Bệnh lâm kéo dài không khỏi, thấp nhiệt làm hao tổn chính khí.
Cơ chế bệnh sinh
* Tỳ thận khuy h :

Tỳ h trung khí hạ hãm, thận h tắc hạ nguyên bất cố, cho nên tiểu tiện rối loạn,
giây rớt không hết.

Nếu gặp lao mà phát gọi là lao lâm.

Trung khí bất túc, khí h hạ hãm tắc sinh khí lâm.
Cơ chế bệnh sinh
* Tỳ thận khuy h :

Thận khí khuy h , hạ nguyên bất cố, không thể chế ớc dịch mỡ, dịch mỡ hạ tiết
làm cho n ớc tiểu đục, tắc thành cao lâm.

Thận âm khuy h , h hỏa nhiễu lạc, n ớc tiểu có máu, tắc thành huyết lâm.
Cơ chế bệnh sinh
* Can uất khí trệ:

Cáu giận th ơng can, khí trệ không điều đạt, khí uất hóa hỏa; khí hỏa uất ở hạ tiêu
ảnh h ởng đến khí hóa của bàng quang làm cho bụng d ới ch ớng, tiểu tiện khó mà
đau, n ớc tiểu giây rớt tức thành khí lâm thực chứng.
Cơ chế bệnh sinh

Ng ời mắc lâm chứng, bệnh tại bàng quang và thận, có quan hệ với tỳ và can.

Cơ chế bệnh sinh chủ yếu là thấp nhiệt uẩn kết hạ tiêu làm cho bàng quang khí
hóa bất lợi.

Nếu bệnh kéo dài, nhiệt uất th ơng âm, thấp át d ơng khí, hoặc âm th ơng cập khí tất
dẫn đến tỳ thận l ỡng h , bàng quang khí hóa vô quyền, bệnh từ thực chuyển thành
h hoặc h trung hiệp thực.
Chẩn đoán

* Căn cứ:

Chẩn đoán lâm chứng: đái buốt, đái rắt, bụng d ới ch ớng tức, thắt l ng đau mỏi.

Chẩn đoán loại hình: dựa vào những biểu hiện đặc tr ng của mỗi chứng lâm.
Chẩn đoán phân biệt
* Lung bế: lung bế có biểu hiện là bài niệu khó khăn, n ớc tiểu ít, thậm chí vô niệu.

Lâm chứng thì đái nhiều lần và đái buốt, tổng l ợng n ớc tiểu mỗi ngày bình th ờng.

Lung bế thì không có đái buốt, tổng l ợng n ớc tiểu mỗi ngày ít hơn bình th ờng.
Chẩn đoán phân biệt
* Niệu huyết: niệu huyết cũng có máu trong n ớc tiểu, nh ng th ờng không có đái buốt
đái rắt, tuy có khi hơi ch ớng tức bụng d ới hoặc hơi đau.

Trên lâm sàng th ờng dựa vào có hay không đái buốt đái rắt để phân biệt huyết
lâm và niệu huyết.
ChÈn ®o¸n ph©n biÖt
* ®¸i ®ôc: lµ ®¸i n íc tiÓu ®ôc nh ng kh«ng kÌm ®¸i buèt ®¸i r¾t.
BiÖn chøng luËn trÞ
•
Träng t©m biÖn chøng
•
Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ
•
Ph©n chøng luËn trÞ