Đọc văn: về luân lí xã hội ở nước ta

Sở GD – ĐT Thành Phố Đà Nẵng
Trường THPT Ngô Quyền
GVHD: Thân Đức Vân Ngày soạn: 9/03/2010
SVTT : Dương Thị Vân Ngày dạy: 13/03/2010
Đọc văn: Tiết 105 VỀ LUÂN LÍ XÃ HỘI Ở NƯỚC TA
(Trích “Đạo đức và luân lí Đông Tây”)
( Phan Châu Trinh )
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT :
Giúp HS:
- Hiểu và nắm được tinh thần yêu nước và mối quan tâm đặc biệt của Phan Trâu
Trinh tới vấn đề dân trí khi kêu gọi nhân dân gây dựng nền luân lí xã hội ở nước ta
- Thấy được sức thuyết phục của bài diễn thuyết qua đoạn trích
- Rèn luyện kĩ năng đọc hiểu văn bản chính luận
- Giáo dục tinh thần đoàn kết, yêu nước
II. PHƯƠNG TIỆN VÀ CÁCH THỨC TIẾN HÀNH
1. Phương tiện
- Sgk, Sgv, Sách tham khảo
- Thiết kế bài học
2. Cách thức tiến hành
Kết hợp phát vấn – gợi mở - nêu vấn đề - thuyết giảng .
III . TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
3. Bài mới
* Giới thiệu bài mới : Vào những năm cuối thề kỉ XIX đầu thế kỉ XX, xã hội nước ta lâm
vào tình trạng trì trệ và yếu kém về mọi mặt, do chính sách ngu dân mà thực dân Pháp áp
đặt. Trong hoàn cảnh đó, nhiều người con ưu tú của dân tộc đã có tư tưởng canh tân đất
nước. một trong số đó là nhà yêu nước Phan Châu trinh. Tinh thần yêu nước nồng nàn
của ông đã được thể hiện trong bài Đạo đức và luân lí Đông Tây mà tiêu biểu là đoạn
trích về luân lí xã hội ở nước ta.
Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Yêu cầu cần đạt

HĐ1: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung
Bước 1: Tìm hiểu về tác giả
TT1: Gọi HS đọc tiểu dẫn Gv phát vấn:
- Dựa vào tiểu dẫn hãy cho biết vài nét về
tác giả PCT ?
TT2: HS trả lời
TT3: GV nhận xét, bổ sung.
I . Tìm hiểu chung
1. Tác giả
a. Cuộc đời
- Phan Châu Trinh ( 1872-1926), hiệu Tây
Hồ, Hi Mã
- Tây Lộc, Tiên Phước, Tam Kì, Quảng
Nam
-1901 đỗ phó bảng, làm quan một thời
gian sau cáo về ở ẩn
- Chủ trương bãi bỏ chế độ quân chủ, thực
hiện chế độ dân chủ, khai thông dân trí,
mở mang công thương nghiệp, lợi dụng
chiêu bài “khai hoá” của Pháp để đấu
tranh hợp pháp.
-1908 ông bị bắt, bị đày đi Côn Đảo, ba
năm sau được thả tự do
-1925 bị ốm nặng, mất ngày 24-3-1926, lễ
truy điệu ông trở thành một phong trào
vận động ái quốc rộng khắp
b. Sáng tác chính.
Ông viết cả chữ Hán, Nôm, Quốc ngữ
- Chủ yếu là văn chính luận có tính hùng
biện, có lập luận đanh thép

- “ Đầu Pháp chính phủ thư” (1906),
“ Tỉnh quốc hồn ca I, II ” (1907, 1922)…
Bước 2: Tìm hiểu về tác phẩm
TT1: Gv phát vấn:
- Hãy cho biết đoạn trích thuộc tác phẩm
nào và vị trí của đoạn trích?
TT2: Hs trả lời
TT3: Gv nhận xét, bổ sung
Hoạt động 2: Hướng dẫn Hs đọc hiểu
văn bản
Bước 1: GV hướng dẫn Hs tìm hiểu bố
cục, chủ đề của đoạn trích
TT1: GV gọi 2 HS đọc
Sau khi đọc đoạn trích GV hướng dẫn HS
phân chia bố cục và nội dung cơ bản từng
đoạn.
TT2: Hs trả lời
TT3: Gv nhận xét, bổ sung
Bước 2: Phân tích tác phẩm: Tìm hiểu
những vấn đề được nêu trong bài viết:
* Hướng dẫn Hs tìm hiểu về luân lí xã
hội ở nước ta.
TT1: Gv phát vấn:
.2, Về tác phẩm:
- Đạo đức và luân lí Đông Tây gồm 5
phần chính
- Vị trí đoạn trích
Phần 3 của tác phẩm 1872-
-” -Ông viết cả chữ Hán,
,II . Đọc – hiểu

1 , Bố cục – chủ đề đoạn trích
a. Bố cục :
* Đoạn 1: Từ đầu đến “từ lâu rồi”
- Khái niệm về luân lí xã hội và khẳng
định ở nước ta chưa có luân lí xã hội ,
chưa có ý niệm về luân lí xã hội .
* Đoạn 2 : Từ “Cái XHCN…cũng vì thế”
- Nguyên nhân mà luân lí xã hội ở VN
hiện thời chưa có .
* Đoạn 3 : Còn lại
- Muốn nước VN độc lập thì phải tuyên
truyền, phải thành lập đoàn thể và phải
biết lo cho nhau .
b. Chủ đề tư tưởng
Vạch trần thực trạng đen tối của xã hội
đương thời , đề cao tư tưởng đoàn thể và
sự tiến bộ hướng về ngày mai tươi sáng
của đất nước.
2. Phân tích tác phẩm
1. Luân lí xã hội
* Luân lí xã hội mà tác giả nêu ra ở đoạn
trích này là:
- Ý thức tương trợ lẫn nhau giữa các cá
Luân lí xã hội mà tác giả nêu ra trong đoạn
trích này là gì?
TT2: Hs trả lời
TT3: Gv nhận xét, bổ sung
* Gv hướng dẫn Hs tìm hiểu về tình
trạng luân lí ở nước ta
TT1: Gv phát vấn:

Những biểu hiện nào được nêu trong bài
chứng tỏ nước ta tuyệt nhiên không có luân
lí xã hội? Thái độ của tác giả?
TT2: Hs trả lời
TT2: Gv nhận xét, bổ sung
nhân trong xã hội
- Là “cái nghĩa vụ mỗi người trong
nước” - tức là ý thức công dân mà mỗi
người phải có
- Là “cái nghĩa vụ mà loài người ăn ở
với loài người” – tinh thần hợp tác của
con người vượt lên trên các ranh giới dân
tộc và lãnh thổ.
=> Đó là ý thức sẵn sàng làm việc chung,
sẵn sàng giúp đỡ nhau và tôn trọng quyền
lợi của người khác.
2. Tình trạng luân lí ở nước ta
Những biểu hiện được nêu trong bài
chứng tỏ nước ta tuyệt nhiên không có
luân lí xã hội:
+ Dân ta “ phải ai tai nấy, ai chết mặc
ai…sợ sệt, ù lì, trơ tráo”
+ Dân “ không biết đoàn thể, không trọng
công ích”
+ Người này đối với kẻ kia đều “ ngó
theo sức mạnh ”, thấy quyền thế thì chạy
theo, quỵ luỵ, nhờ vả.
+ Vua quan mặc sức bóp nặn dân chúng,
chỉ biết vơ vét, coi sự dốt nát của dân là
điều kiện tốt để củng cố quyền lực và lòng

tham của mình
- Thái độ của tác giả: vừa phê phán
nghiêm khắc, vừa đau lòng, thấy cần phải
chỉ ra sự hèn kém của dân mình, nước
mình.
- Tìm hiểu nguyên nhân
TT1: Gv phát vấn:
Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng nước
ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội?
TT2: Hs trả lời
TT3: Gv nhận xét, bổ sung
* Gv hướng dẫn Hs tìm hiểu về những
cải cách cần thiết để có luân lí xã hội
TT1: Gv phát vấn
Theo tác giả, muốn có luân lí xã hội thì
phải làm gì? Ý nghĩa của lời đề nghị đó đối
với xã hội đương thời?
TT2: Hs trả lời
TT3: Gv nhận xét, bổ sung
ác cá nhân trong xã hội
- Nguyên nhân : Đó là sự phản động, dốt
nát của lũ quan trường.
Vì thế từ đây tác giả hướng mũi nhọn đả
kích vào bọn chúng:
+ Những cách gọi tên như: “bọn học trò”,
“kẻ mang đai đội mũ”, “kẻ áo rộng khăn
đen”, “bọn quan lại”,” bọn thượng
lưu”…Thái độ căm ghét cao độ của Phan
Châu Trinh đối với tầng lớp quan lại Nam
triều.

+ Trong mắt ông, chế độ vua quan chuyên
chế vô cùng tồi tệ, cần phải phur định triệt
để “có kẻ mang đai độ mũ, ngất ngưởng
ngồi trên, có kẻ áo rộng khăn dài lúc nhúc
lạy dưới”- đó là một lũ “ăn cướp có giấy
phép”
g3. Những cải cách cần thiết để có luân
lí xã hội
- Muốn có luân lí xã hội thì:
+ Phải biết gây dựng đoàn thể để hỗ trợ
nhau trong cuộc sống và để tự bảo vệ
quyền lợi của mình.
+ Phải bỏ thói dựa dẫm vào quyền thế,
chấm dứt tệ mua danh bán tước hòng có
được vị trí “ ngồi trên ăn trước”.
+ Phải đánh đổ chế độ vua quan thối nát
làm bại hoại luân lí xã hội, khiến tư tưởng
cách mạng không thể nảy nở và nước ta
không có được tự do độc lập.
* Gv hướng dẫn Hs tìm hiểu trạng thái
cảm xúc và phẩm chất của người diễn
thuyết
TT1: Gv phát vấn:
Những câu cảm thán trong đoạn trích giúp
chúng ta hiểu gì về trạng thái cảm xúc và
phẩm chất của người diễn thuyết?
- Nhận xét về phẩm chất của người diễn
thuyết ?
TT2: Hs trả lời
TT3: Gv nhận xét, bổ sung

Hoạt động 3: Tổng kết
Ý nghĩa: Đó là vấn đề rất cấp thiết đối với
xã hội nước ta. Muốn có độc lập phải giải
quyết trước hết vấn đề dân
4. Trạng thái cảm xúc và phẩm chất
của người diễn thuyết
Những câu cảm thán:
+ “ Thương hại thay!”
+” Người mình thì phải ai tai nấy, ai chết
mặc ai!”
+” Dân khôn mà chi! Dân ngu mà chi!
Dân lợi mà chi! Dân hại mà chi! Dân
càng nô lệ,ngôi vua càng lâu dài, bọn
quan lại càng phú quý! ”
+ “ Quan lại đời xưa đời nay của ta là thế
đấy! Ở nước ta thế đấy!”
+ “ Những kẻ như thế mà vẫn không ai
khen chê, không ai khinh bỉ, thật cũng lạ
thay! Thương ôi! ”
+ “Ôi! Một dân tộc như thế thì tư tưởng
cách mạng nảy nở trong óc chúng làm sao
được!g
=>Ý nghĩa: Tác giả không chỉ phát biểu
chính kiến bằng lí trí tỉnh táo mà còn bằng
trái tim tràn trề cảm xúc, chan chứa niềm
xót xa cùng nỗi đau về tình trạng đình trệ
thê thảm của xã hội.
- Phẩm chất trung thực, cứng cỏi, quyết
liệt của một nhà cách mạng toàn tâm, toàn
trí đấu tranh vì dân chủ, vì tiến bộ xã hội.

TT1: GV phát vấn:
Nhận xét về giá trị nội dung và nghệ thuật
của văn bản?
TT2: Hs trả lời
TT3: Gv nhận xét, bổ sung
III. Tổng kết
- Đoạn trích đã thể hiện được tấm lòng
yêu nước của Phan Châu Trinh khi ông
vạch ra những thực trạng đáng buồn của
xã hội nước ta lúc bấy giờ, một xã hội
không có luân lí và một bè lũ quan lại đục
khoét của dân.
- Bài viết thể hiện khá rõ cốt lõi làm nên
sức thuyết phục của văn diễn thuyết:
+Lập luận sáng sủa, khúc triết.
-+ Tình cảm tràn đầy, bộc lộ qua lời cảm
thán thống thiết
+ Lập trường đánh đổ chế độ quân chủ
luôn được tuyên bố công khai, dứt khoát
+ Kế hoạch hàng động được vạch cụ thể,
rõ ràng
IIIh uiiiuuII”(1907, 1922)…19ff hiệu
Ttjjjã
sCỦNG CỐ
I. Tiểu dẫn
II. Đọc hiểu văn bản
1. Luân lí xã hội
2. Tình trạng luân lí xã hội ở nước ta
3. Những cải cách cần thiết để có luân lí xã hội
4. Trạng thái cảm xúc và phẩm chất của người diễn thuyết

III. Tổng kết
Dặn dò:
- Về nhà học bài cũ
- Chuẩn bị bài: Luyện tập về câu nghi vấn tu từ
GVHD: Thân Đức Vân SVTT : Dương Thị Vân