Dạy văn ở tiểu học - Phần 5 potx

66
2. Bạn hãy tự đánh giá về kết quả học tập của mình theo kiểu học tập
qua tài liệu được biên soạn theo cách như thế này.
3. Những yêu cầu, đề nghị của bạn về cách học tập này.

_____________________________________________







Chủ đề 2
Lí luận văn học
(15 tiết: 10 tiết lí thuyết + 4 tiết bài tập + 1 tiết kiểm tra)
I. Mục tiêu
1. Về kiến thức:
Trình bày được những kiến thức cơ bản về một số vấn đề lí luận văn
học sau đây:
• Đối tượng, nội dung và chức năng của văn học
• Hình tượng và nhân vật trong văn học
•
Đề tài, chủ đề , kết cấu, cốt truyện
• Đặc trưng cơ bản của thơ, truyện, kí kịch
• Ngôn ngữ văn học
• Một số thể thơ Việt Nam
• Vận dụng một số kiến thức lí luận để phân tích tác phẩm
văn học.
2.Về kĩ năng:

67
Biết sử dụng các kiến thức lí luận đã học vào việc phân tích, bình giá
các tác phẩm, các vấn đề văn học và dạy học ở tiểu học một cách có hiệu
quả.
3. Về thái độ:
+ Có tinh thần chủ động và sáng tạo trong việc sử dụng các kiến thức
và kĩ năng về lí luận văn học vào việc dạy học tiếng Việt ở tiểu họ
c.
+ Có ý thức rèn luyện tư duy lí luận nói chung và thường xuyên vận
dụng vào việc dạy học ở tiểu học.
II. Giới thiệu về Chủ đề 2
Chủ đề này gồm 6 vấn đề lí luận văn học và một tiểu chủ đề về vận
dụng một số kiến thức lí luận để phân tích tác phẩm văn học. Mỗi vấn đề,
Bạn c
ần tìm hiểu để nắm được những nội dung cơ bản và vận dụng vào việc
làm các bài tập, đồng thời cũng là để tích luỹ kiến thức cho công việc tiếp
tục học tập và dạy học sau này.
Bên cạnh 7 vấn đề nói trên, Chủ đề 2 dành 4 tiết cho việc làm bài tập
thực hành. Có thể coi đây là vấn đề thứ 8 (hay Tiểu chủ đề 8). Chủ đề này
dành 1 ti
ết để kiểm tra.
III. Điều kiện cần thiết để học tập chủ đề 2
Bạn cần có các tài liệu học tập và tham khảo cần thiết về những vấn
đề lí luận văn học có trong chương trình học tập. Cụ thể là những cuốn sách
như sau:
1. Từ điển thuật ngữ văn học, Chủ biên: Lê Bá Hán, Trần Đình Sử
,
Nguyễn Khắc Phi, NXB Giáo dục, 1992.
2. Từ điển văn học, Bộ mới, NXB Thế giới, 2004.

3. 150 thuật ngữ văn học, Lại Nguyên Ân biên soạn, NXB Đại học
quốc gia Hà Nội, 2004.

68
4. Lí luận văn học, Hà Minh Đức (Chủ biên), Đỗ Văn Khang, Phạm
Quang Long, Phạm Thành Hưng, Nguyễn Văn Nam, Đoàn Đức Phương,
Trần Khánh Thành, Lí Hoài Thu, NXB Giáo dục, 1998.
5. Lí luận văn học, Phương Lựu (Chủ biên), Trần Đình Sử, Nguyễn
Xuân Nam, Lê Ngọc Trà, La Khắc Hoà, Thành Thế Thái Bình, NXB Giáo
dục, 2004.
IV. Nội dung
Như đã nói ở trên, Chủ đề Lí luận văn học
gồm có 7 vấn đề. Có thể
coi 7 vấn đề này là 7 Tiểu chủ đề để tiện cho việc tìm hiểu, học tập của Bạn.
Dưới đây, sẽ lần lượt tìm hiểu theo từng Tiểu chủ đề.


Tiểu chủ đề 1
: Đối tượng, nội dung và chức năng của Văn học
(2 tiết)
Hoạt động 1
: Tìm hiểu các vấn đề: đối tượng, nội dung
và chức năng của văn học
Thông tin cơ bản cho hoạt động 1
Để tìm hiểu đối tượng, nội dung và chức năng của văn học, Bạn cần
có các tài liệu đã giới thiệu ở Mục III: Điều kiện cần thiết để học tập Chủ đề
2. Những tài liệu đó được coi là tài liệu nguồn, giúp Bạn tìm hiểu những nội
dung của vấn đề này.
Để giải quyế
t từng khía cạnh của bài học, Bạn cần lần lượt hoàn thành

các hoạt động với những nhiệm vụ tương ứng.
Bây giờ, Bạn cần làm rõ từng khía cạnh của nội dung bài học theo các
nhiệm vụ và hoạt động gợi ý cho Bạn.
Nhiệm vụ

69
Để hoàn thành Hoạt động 1, Bạn cần tiến hành các Nhiệm vụ sau:
+ Nhiệm vụ 1:

Tìm đọc các tài liệu đã thống kê ở trên (Từ nguồn sách của thư
viện, của cá nhân ), cụ thể là ở các cuốn sách dưới đây:
1. Từ điển thuật ngữ văn học, Chủ biên: Lê Bá Hán, Trần Đình Sử,
Nguyễn Khắc Phi, NXB Giáo dục, 1992. Trong cuốn này, Bạn cần tìm đọc
các mục: Đối tượng của văn học (Tr.86); Nội dung và hình thức của tác
phẩ
m văn học (Tr. 167); Chức năng của văn học (Tr.69).
2. Từ điển văn học, Bộ mới, NXB Thế giới, 2004. Trong cuốn này,
Bạn cần tìm đọc mục sau: Chức năng của văn học (Tr.307)- Đọc mục này,
Bạn sẽ nhận thấy: ngoài các chức năng cơ bản (Nhận thức, giáo dục, thẩm
mĩ) của văn học, ngườ
i ta còn nói đến các chức năng khác nữa của văn học
như: giao tiếp, giải trí, dự báo, văn hoá, sáng tạo…Nhưng cần nhớ rằng: các
chức năng năng này có thể là một khía cạnh nào đó của các chức năng cơ
bản được tách ra thành một chức năng độc lập. Và cũng cần lưu ý thêm rằng:
Trong những điều kiện lịch sử cụ thể của t
ừng thời kì, trọng tâm của các
chức năng có thể thay đổi đôi chút. Chẳng hạn, lúc cả đất nước cần nhận rõ
hoàn cảnh của mình, cần động viên ý chí chiến đấu, thì chức năng nhận thức,
chức năng giáo dục của văn học có thể được nhấn mạnh. Còn khi cần mở
rộng giao lưu, hợp tác với các nền văn học khác, thì chức năng giao tiếp lạ

i
cần được quan tâm…
3. 150 thuật ngữ văn học, Lại Nguyên Ân biên soạn, NXB Đại học
quốc gia Hà Nội, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc các mục sau: Hình
thức, nội dung (Tr.139); Lí luận văn học (Tr. 190).
4. Lí luận văn học, Hà Minh Đức (Chủ biên), Đỗ Văn Khang, Phạm
Quang Long, Phạm Thành Hưng, Nguyễn Văn Nam, Đoàn Đức Phương,

70
Trần Khánh Thành, Lí Hoài Thu, NXB Giáo dục, 1998. Trong cuốn này, bạn
cần đọc mục sau: Chức năng văn học (Chương IV, Phần một, Tr.49).
5. Lí luận văn học, Phương Lựu (Chủ biên), Trần Đình Sử, Nguyễn
Xuân Nam, Lê Ngọc Trà, La Khắc Hoà, Thành Thế Thái Bình, NXB Giáo
dục, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc mục sau: Chức năng của văn nghệ
(Tr. 165).
+ Nhiệm vụ 2:

Khi đọc, Bạn cần ghi chép, lựa ra những kiến thức thuộc các vấn đề:
đối tượng, nội dung, chức năng của văn học.
+ Nhiệm vụ 3:

Sau khi đọc và lựa ra được các kiến thức cần thiết, Bạn hãy viết về các
vấn đề: đối tượng, nội dung, chức năng của văn học theo suy nghĩ của Bạn.

Đánh giá Hoạt động 1
Bạn hãy tự đánh giá về mức độ hoàn thành Hoạt động 1 của mình
bằng việc trả lời các câu hỏi dưới đây:
a). Đối tượng của văn học là gì?
b). Nội dung của văn học là gì?
c). Chức năng của văn học là gì?

Tiểu chủ đề 2
: Hình tượng và nhân vật văn học
(1 tiết)
Hoạt động 2:
Tìm hiểu các vấn đề: hình tượng và nhân vật
trong văn học
Thông tin cơ bản cho Hoạt động 2

71
Để tìm hiểu các vấn đề hình tượng và nhân vật trong văn học, Bạn cần
có các tài liệu đã giới thiệu ở Mục III: Điều kiện cần thiết để học tập Chủ đề
2. Đây được coi là những tài liệu nguồn để Bạn tìm hiểu những vấn đề đã
nêu.
Muốn hiểu rõ các vấn đề hình tượng và nhân v
ật trong văn học, Bạn
cần lần lượt hoàn thành các hoạt động với những nhiệm vụ tương ứng.
Bây giờ, Bạn cần thực hiện các nhiệm vụ và các hoạt động gợi ý cho
Bạn.
Nhiệm vụ
Để hoàn thành Hoạt động 2, Bạn cần tiến hành các Nhiệm vụ sau:
+ Nhiệm vụ 1
:
Khai thác các tài liệu đã có. Cụ thể là các cuốn sách dưới đây:
1. Từ điển thuật ngữ văn học, Chủ biên: Lê Bá Hán, Trần Đình Sử,
Nguyễn Khắc Phi, NXB Giáo dục, 1992. Trong cuốn này, Bạn cần đọc các
mục sau đây: Hình tượng nghệ thuật (Tr.98); Nhân vật văn học (Tr.162);
Nhân vật chính (Tr.156); Nhân vật chính diện (Tr.156); Nhân vật phản diện
(Tr.159); Nhân vật phụ (Tr. 160).
2. Từ điển văn học, Bộ mới, NXB Thế giới, 2004. Trong cuốn này,

Bạn cần đọc các mục sau: Hình tượng nghệ thuật (Tr.594); Hình tượng văn
học (Tr.595); Nhân vật văn học (Tr.1254).
3. 150 thuật ngữ văn học, Lại Nguyên Ân biên soạn, NXB Đại học
quốc gia Hà Nội, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc các mục sau đây: Hình
tượng ngh
ệ thuật (Tr.141); Hình tượng tác giả (Tr.145); Hình tượng văn học
(Tr.149); Nhân vật văn học (Tr.241); Nhân vật trữ tình (Tr.244).
4. Lí luận văn học, Phương Lựu (Chủ biên), Trần Đình Sử, Nguyễn
Xuân Nam, Lê Ngọc Trà, La Khắc Hoà, Thành Thế Thái Bình, NXB Giáo

72
dục, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc mục sau: Nhân vật trong tác phẩm
văn học (Chương XIV, Phần hai, Tr.277);
+ Nhiệm vụ 2
:
Khi đọc, Bạn cần ghi chép những ý có liên quan đến các vấn đề về
hình tượng và nhân vật trong tác phẩm văn học.
+ Nhiệm vụ 3
:
Sau khi đọc và ghi chép được những ý cần thiết, Bạn hãy viết về các
vấn đề hình tượng và nhân vật trong văn học theo cách hiểu của mình.
Đánh giá hoạt động 2
Bạn hãy tự đánh giá về mức độ hoàn thành Hoạt động 2 của mình
bằng việc trả lời các câu hỏi dưới đây:
+ Thế nào là hình tượng văn học?
+ Nhân vật văn học là gì?

Tiểu chủ đề 3
: Đề tài, chủ đề, kết cấu, cốt truyện
(2 tiết)

Hoạt động 3
: Tìm hiểu các vấn đề: đề tài, chủ đề, kết cấu, cốt truyện
Thông tin cơ bản cho hoạt động 3
Để tìm hiểu các vấn đề: đề tài, chủ đề, kết cấu, cốt truyện, Bạn cần có
các tài liệu đã giới thiệu ở Mục III: Điều kiện cần thiết để học tập Chủ đề 2.
Những tài liệu này sẽ giúp Bạn tìm hiểu những vấn đề đã nêu.
Muốn hiểu được các vấn đề
: đề tài, chủ đề, kết cấu, cốt truyện, Bạn
cần lần lượt hoàn thành các hoạt động với những nhiệm vụ tương ứng.
Bây giờ, Bạn cần thực hiện các nhiệm vụ và các hoạt động gợi ý cho
Bạn.

73
Nhiệm vụ
Để hoàn thành Hoạt động 3, Bạn cần tiến hành các Nhiệm vụ sau:
+ Nhiệm vụ 1
:
Khai thác các tài liệu đã có. Cụ thể là các cuốn sách sau đây:
1. Từ điển thuật ngữ văn học, Chủ biên: Lê Bá Hán, Trần Đình Sử,
Nguyễn Khắc Phi, NXB Giáo dục, 1992. Trong cuốn này, Bạn cần đọc các
mục sau: Đề tài (Tr.78); Chủ đề (Tr.43); Kết cấu (Tr.106); Cốt truyện
(Tr.70).
2. Từ điển văn học, Bộ mới, NXB Thế giới, 2004. Trong cuốn này,
Bạn cần đọc các mục sau: Kết cấu (Tr.715); Cốt truyện (Tr.324); Đề tài
(Tr.403).
3. 150 thuật ngữ văn học, Lại Nguyên Ân biên soạn, NXB Đại học
quốc gia Hà Nội, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc các mục sau đây: Chủ
đề (Tr.45); Đề tài (Tr.127); Cốt truyện (Tr.113); Kết cấu (Tr.167).
4. Lí luận văn học, Hà Minh Đức (Chủ biên), Đỗ Vă
n Khang, Phạm

Quang Long, Phạm Thành Hưng, Nguyễn Văn Nam, Đoàn Đức Phương,
Trần Khánh Thành, Lí Hoài Thu, NXB Giáo dục, 1998. Trong cuốn này,
Bạn cần đọc các mục sau: Đề tài, chủ đề và tư tưởng tác phẩm (Chương II,
Phần hai, Tr. 116); Cốt truyện và kết cấu (Chương IV, Phần hai, Tr.136).
5. Lí luận văn học, Phương Lựu (Chủ biên), Trần Đình Sử, Nguyễn
Xuân Nam, Lê Ngọc Trà, La Khắc Hoà, Thành Thế Thái Bình, NXB Giáo
d
ục, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc các mục sau: Đề tài, chủ đề, tư
tưởng của tác phẩm văn học (Chương XIII, Phần hai, Tr.259); Kết cấu của
tác phẩm văn học (Chương XV, Phần hai, Tr. 295).
+ Nhiệm vụ 2
:

74
Khi đọc, Bạn cần ghi chép những ý có liên quan đến các vấn đề về:
đề tài, chủ đề, kết cấu, cốt truyện của tác phẩm văn học.
+ Nhiệm vụ 3
:
Sau khi đọc và ghi chép được những ý cần thiết, Bạn hãy viết về các
vấn đề: đề tài, chủ đề, kết cấu, cốt truyện của tác phẩm văn học theo cách
hiểu của mình. Sau khi bài viết hoàn thành, Bạn cần trao đổi ở nhóm và xin
ý kiến của giảng viên để hoàn thiện thêm bài viết của mình.
Đánh giá hoạt động 3
Bạn hãy tự đánh giá về mức độ hoàn thành Hoạt động 3 của mình
bằng việc trả lời các câu hỏi dưới đây:
+ Đề tài là gì?
+ Thế nào là chủ đề?
+ Kết cấu là gì?
+ Thế nào là cốt truyện?

Tiểu chủ đề 4
: Đặc trưng cơ bản của thơ, truyện, kí, kịch
(2 tiết)
Hoạt động 4:
Tìm hiểu vấn đề: đặc trưng cơ bản của thơ, tryuện, kí,
kịch
Thông tin cho hoạt động 4
Để tìm hiểu vấn đề: đặc trưng cơ bản của thơ, truyện, kí, kịch, Bạn
cần có các tài liệu đã giới thiệu ở Mục III: Điều kiện cần thiết để học tập
Chủ đề 2. Những tài liệu này sẽ giúp Bạn tìm hiểu những vấn đề đã nêu.
Muốn hiểu vấn đề: đặc trư
ng cơ bản của thơ, truyện, kí, kịch, Bạn cần
lần lượt hoàn thành các hoạt động với những nhiệm vụ tương ứng.

75
Bây giờ, Bạn cần thực hiện các nhiệm vụ và các hoạt động gợi ý cho
Bạn.
Nhiệm vụ
Để hoàn thành Hoạt động 4, Bạn cần tiến hành các Nhiệm vụ sau:
+ Nhiệm vụ 1
:
Khai thác các tài liệu đã có. Cụ thể là các cuốn sách sau đây:
1. Từ điển thuật ngữ văn học, Chủ biên: Lê Bá Hán, Trần Đình Sử,
Nguyễn Khắc Phi, NXB Giáo dục, 1992. Trong cuốn này, Bạn cần đọc các
mục sau: Thơ (Tr.210); Truyện (Tr.250); Kí (Tr.111); Kịch (Tr.114).
2. Từ điển văn học, Bộ mới, NXB Thế giới, 2004. Trong cuốn này,
Bạn cần đọc các mụ
c sau: Thơ (Tr.1685); Truyện (Tr.1837); Ký (Tr.787);
Kịch (Tr.740).
3. 150 thuật ngữ văn học, Lại Nguyên Ân biên soạn, NXB Đại học

quốc gia Hà Nội, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc các mục sau: Thơ và
văn xuôi (Tr.301); Truyện (Tr,333); Kí (Tr.176); Kịch (Tr.169).
4. Lí luận văn học, Hà Minh Đức (Chủ biên), Đỗ Văn Khang, Phạm
Quang Long, Phạm Thành Hưng, Nguyễn Văn Nam, Đoàn
Đức Phương,
Trần Khánh Thành, Lí Hoài Thu, NXB Giáo dục, 1998. Trong cuốn này,
Bạn cần đọc mục sau: Phần ba – Loại thể văn học (Tr. 157).
5. Lí luận văn học, Phương Lựu (Chủ biên), Trần Đình Sử, Nguyễn
Xuân Nam, Lê Ngọc Trà, La Khắc Hoà, Thành Thế Thái Bình, NXB Giáo
dục, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc các mục sau: Chương XVII - Thể
loại của tác phẩm văn học; Chương XVIII – Tác phẩm trữ tình; Chươ
ng
XIX-Tác phẩm tự sự; Chương XX - Kịch bản văn học; Chương XXI – Tác
phẩm kí văn học (Thuộc Phần hai – Tác phẩm văn học, từ Tr.339 đến Tr.
436).

76
+ Nhiệm vụ 2
:
Khi đọc, Bạn cần ghi chép những ý có liên quan đến vấn đề về: đặc
trưng cơ bản của thơ, truyện, kí, kịch.
+ Nhiệm vụ 3
:
Sau khi đọc và ghi chép được những ý cần thiết, Bạn hãy viết về vấn
đề: đặc trưng cơ bản của thơ, truyện, kí, kịch theo cách hiểu của mình.
Đánh giá hoạt động 4
Bạn hãy tự đánh giá về mức độ hoàn thành Hoạt động 4 của mình
bằng việc trả lời các câu hỏi dưới đây:
+ Đặc trưng cơ bản của thơ là gì?
+ Đặc trưng cơ bản của truyện là gì??

+ Đặc trưng cơ bản của kí là gì?
+ Đặc trưng cơ bản của kịch là gì?

Tiểu chủ đề 5
: Ngôn ngữ văn học
(1 tiết)
Hoạt động 5:
Tìm hiểu vấn đề: ngôn ngữ văn học
Thông tin cho hoạt động 5
Để tìm hiểu vấn đề ngôn ngữ văn học, Bạn cần có các tài liệu đã giới
thiệu ở Mục III: Điều kiện cần thiết để học tập Chủ đề 2. Những tài liệu này
sẽ giúp Bạn tìm hiểu vấn đề đã nêu.
Muốn hiểu vấn đề ngôn ngữ văn học, Bạn cần lần l
ượt hoàn thành các
hoạt động với những nhiệm vụ tương ứng.
Bây giờ, Bạn cần thực hiện các nhiệm vụ và các hoạt động gợi ý cho
Bạn.

77
Nhiệm vụ
Để hoàn thành Hoạt động 5, Bạn cần tiến hành các Nhiệm vụ sau:
+ Nhiệm vụ 1
:
Khai thác các tài liệu đã có. Cụ thể là đọc các cuốn sách sau đây:
1. Từ điển thuật ngữ văn học, Chủ biên: Lê Bá Hán, Trần Đình Sử,
Nguyễn Khắc Phi, NXB Giáo dục, 1992. Trong cuốn này, Bạn cần đọc mục
sau: Ngôn ngữ văn học (Tr.149).
2. 150 thuật ngữ văn học, Lại Nguyên Ân biên soạn, NXB Đại học
quốc gia Hà Nội, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc m
ục sau: Ngôn ngữ

văn học (Tr.225).
3. Lí luận văn học, Hà Minh Đức (Chủ biên), Đỗ Văn Khang, Phạm
Quang Long, Phạm Thành Hưng, Nguyễn Văn Nam, Đoàn Đức Phương,
Trần Khánh Thành, Lí Hoài Thu, NXB Giáo dục, 1998. trong cuốn này, Bạn
cần đọc mục sau: Ngôn ngữ trong tác phẩm văn học, (ChươngV, Phần hai,
Tr.148)
4. Lí luận văn học, Phương Lựu (Chủ biên), Trần Đình Sử
, Nguyễn
Xuân Nam, Lê Ngọc Trà, La Khắc Hoà, Thành Thế Thái Bình, NXB Giáo
dục, 2004. Trong cuốn này, Bạn cần đọc mục sau: Ngôn từ nghệ thuật trong
tác phẩm văn học (Chương XVI, Phần hai, Tr.313).
+ Nhiệm vụ 2
:
Khi đọc, Bạn cần ghi chép những ý có liên quan đến vấn đề ngôn ngữ
văn học.
+ Nhiệm vụ 3
:
Sau khi đọc và ghi chép được những ý cần thiết, Bạn hãy viết về vấn
đề ngôn ngữ văn học theo cách hiểu của mình.