Bài giảng dịch bệnh côn trùng - Khái niệm potx

DỊCH BỆNH CÔN TRÙNG
VÀ ỨNG DỤNG
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
KHÁI NIỆM CHUNG VỀ
BỆNH LÝ HỌC CÔN TRÙNG
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1. 1. Nhiệmvụvà đốitượngnghiêncứucủakhoahọc
bệnhcôntrùng
Khoahọcnghiêncứubệnhcôntrùngcòngọilàbệnhlýhọc
côntrùngkhôngchỉđơnthuầnmôtảnhữngbiến đổibệnhlý
bêntrongcơthể côntrùngmàcònlàtácnhângâydịch
bệnh, cũngnhư nghiêncứucác đặc điểmcơbảnvànhững
diễnbiếncủavi sinhvậtởbêntrongvàbênngòaicơthể ký
chủ.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1. 1. Nhiệmvụvà đốitượngnghiêncứucủakhoahọc
bệnhcôntrùng
•Nghiêncứucácvấnđề chính:
-Cáctácnhân(VSV) gâybệnhcôntrùng
-Cáccơchế tác động
-Cácyếutốcơbảnảnhhưởng đếnsựsinhtrưởngvà
pháttriển
- Ứngdụng để quảnlýsâuhại
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1.2. Lịchsửnghiêncứu
1.2.1. Nấmgâybệnhcôntrùng
•NhàtriếthọcHylạpAristotle (384-322 TCN) đãcó
nhữngquansátvềhiệntượngtằmvàongbịchếthàng
lọatdo nhiễmmộtlọainấmlạ
•Năm1709, Valtisnerimôtảnấmgâybệnhcôntrùng
•Năm1835, AgostinoBassibáocáovềbệnhnấmbạch

cươngtrêntằmvàbiệnphápphòngtránh ⇒ nhàbệnhlý
họccôntrùng đầutiên.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
• Louis Pasteur (1822-1895) tìmranguyênnhângâybệnh
trêntằmvà đề rabiệnphápphòngtránhsựlâylanbệnh
⇒ kếtquả thựcnghiệm đầutiêntrongngànhbệnhlýhọc
côntrùng
•Năm1878, I.IMetschikovpháthiệnnấmlụccươnggây
bệnhtrênsâuhạilúamìvà đặttênlà Entomopthora
anisopliae ⇒ Metarhiziumanisopliae, tìmramôitrường
nuôicấylàbảbia.
•Năm1916, LebedevamôtảnấmCordycepsclavulata ký
sinhtrênsâu Eulecamiumcorni
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
Cordycepssinensis
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
giá5 g 500 nhân dân tệ (1,000,000VNĐ)
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
ThànhphầncủaĐôngtrùnghạthảo–
Cordycepschinensis/sinensis
Thànhphần: polychaccharide, Mannitol. Adenosin
•Polysaccharide: caonhất–nângcaohệmiễndịch,
phòngchốngbệnhdo virus như cảmcúm, viêmgan
• Mannitol: cóchấtDiosmoltrongmannitolcaonhất–
côngdụng: giảmmỡtrongmáu, đườngmáuvà
cholesterol, giúpmạchmáugiảnnở, chốngcácbệnhvề
timmạch
• Adenosin: giảmsinhtrưởngcủatếbàoxấu, tănglượng

oxy trongmáu
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
Đibên emmộtchiều đôngHàNội
AnhbỗngngướcnhìnvềphíahuyệnSa Pa
Nơicó đỉnhPhanXi Pănghùngvĩ
Vớichiềucaohơnbangànthước
Cùngvớimộtniềmmơước
Nhữngchuyếnxesẽtấpnậpngượcxuôi
Mangtheo đómónquàtừtạohóa
"ĐôngtrùngHạthảo" củaViệtNam.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
•Năm1956, Rudakovmôtảbệnhdịchnấmởcôntrùngtại
Kiec-ghi-dơ làdo cácnấmBeauveria, Metarhizium,
Spicaria, Cephalosporium, Cladosporium, Penicillium,
Trichoderma.
•Năm1958, Mains đãxuấtbảnkhóaphânloạinấmgâybệnh
côntrùnggiống Cordyceps gặp ở BắcMỹ
•Cherapanova, 1964 pháthiệnnấmAspegillus, Penicillium,
Chaetomium, Cephalosporium, Torulla kýsinhtrên9 lòaive
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1.2.2. Vi khuẩngâybệnhcôntrùng
•Năm1870, Louis Pasteur pháthiện1 loạivi khuẩngây
bệnhtrêntằmvà đặttênlà Bacillus bombyces–chứng
minhtinhthểđộccóbảnchấtprotein.
•Năm1901, Ishiwata đãphânlậpđượcmộtloạivi khuẩn
gâybệnhtrêntằmởNhậtvà đặttênlà Bacillus sotto vào
năm1908.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
•Năm1911, E.Berliner(Đức) đãphânlậpđượcmộtloàivi
khuẩngâybệnhtừấutrùngcủabướmphấn ĐịaTrungHải

(Anagastakuchniella) và được đặttênlà Bacillus
thurgingiensis vàonăm1915 ⇒ thấtlạc⇒năm1927
Mattes phânlậptrở lại
⇒ Hướngnghiêncứu: sinhlýhọc, sinhtháihọc, sinhhọc
phântử
• Đếnnay Bacillus thurgingiensis đượcnhiềunướctrênthế
giớinghiêncứuvớitênviếttắtlà“Bt”
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1.2.3. Virus gâybệnhcôntrùng(EntomopathogenicVirus)
•Năm1720, Phillips nghiêncứuvirus gâybệnhtrêncôn
trùng
•Năm1891, Mallypháthiệnbệnhvirus trênsâuxanhbông
vải Helicoverpaarmigera
•Năm1898, Bollepháthiệnthểđadiệntrongruộttằmgiải
phóngranhữnghạtvirus nhỏ
•Năm1936, Parson, SweetmanvàBergoldxác định được
nguyênnhâygâyranhữngthểđadiện đóchínhlàcác
virus gâybệnhtrêncôntrùng.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
Năm 1940 ra đờikínhhiểnvi điệntử, hàngloạt
côngtrìnhnghiêncứuvềcácloạivirus côntrùng
đượctiếnhành, ứngdụngvirus đadiệnnhân để
trừ sâuxanhtrênbông, thuốclá, càchua.
•1.2.4.Tuyến trùngkýsinhcôntrùng(Entomopathogenic
nematodes-EPNs)
- Gaugler(2006): EPNslàloàisinhvậtkýsinhgây
chếtcôntrùngsốngtrongmôitrường đất, thuộc
ngànhNematoda, thường đượcgọilà
“roundworms”
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version

•“entomopathogenic”cónguồngốctừtiếngHy
Lạp, “entomon”-“côntrùng”và“pathogenic”-
“gâybệnh”.
•EPNssốngbêntrongcơthể vậtchủ nên được
gọilà“nộikýsinh”.
•EPNsgâybệnhchorấtnhiềuloạicôntrùng
khácnhausốngtrong đất, ấutrùngcủabướm,
ngài, bọ cánhcứng, ruồi, dế vàchâuchấu
trưởngthành.
•EPNscó ở nhiềumôitrườngsinhtháikhác
nhau, từđồngruộng đếnsamạc.
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
• Cóhailoài đượcnghiêncứuphổ biếnnhất,có
íchtrongviệckiểmsoátsâuhại–tácnhânkiểm
soátsinhhọc, Steinernematidae và
Heterorhabditidae
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1.3. Nhữngnguồnbệnhcôntrùngchínhsửdụngnhư tác
nhânphòngtrừ sinhhọc-Biocontrol
thurgingiensis
popilliae
entomophila
Bacillus
Bacillus
Seratia
BacillaceaeNội độctốdelta
endotoxin
Vi khuẩn
PlutellaxylostellaGranulosisvirus
Entomopoxvirus,

Cypovirus
Poxviridae
Reoviridae
Body (PIB),
GranulosisVirus
(GV)
Helicoverpa
armigera
Nucleo
polyhedrosisvirus
BaculoviridaePolyhedrosis
inclusion
Virus
LoàiGiốngHọNhóm độctố
cao
Nguồnbệnh
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1.3. Nhữngnguồnbệnhcôntrùngchínhsửdụngnhư tác
nhânphòngtrừ sinhhọc–Biocontrol(tt)
LoàiGiốngHọNhóm độctố
cao
Nguồnbệnh
carpocapsae
feltiae
bacteriophora
Steinermeme
Steinermeme
Heterorhabditis
Steinermema
Heterorhabditidae

Steinermematidae
Heterorhabitidae
Tuyếntrùng
giganteum
radicans
maimaiga
aulicae
bassiana
brongniartii
thompsonii
citripormic
anisopliae
flavoviridae
rileyi
lecanii
Lagenidiumerynia
Entomophaga
Entomophthora
Aschersonia
Beauveria
Hirsutella
Metarhizium
Nomuraea
Verticillium
Pythiaceae
Entomopthoraceae
Moniliaceae
Oomycetes
Zygomycetes
Deuteromycetes

Boverin
DestruxinA, B
Nấm
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1.4. Kháiniệmchungvềbệnhlývàtriệuchứngbịbệnhcủa
côntrùng
14.1. Kháiniệmchung
•Côntrùngbịbệnhchếtdo: virus, vi khuẩn, nấm, nguyên
sinh độngvậtvàtuyếntrùng ⇒ chiếm80-90%
• Đặc điểmchungcủadịchbệnhcôntrùng:
-làmchếtnhiềucáthể côntrùngtrongmộtđợt
-chấmdứtsựsinhsảnhàngloạt
-hạnchế sự lâylancủacáclứasâuhạitrongtựnhiên
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
1.4.2. Triệuchứngcôntrùngbịbệnh
Làhiệntượngkhôngbìnhthườngbiểuhiệnrado sự tồntại
củavậtgâybệnhvàthay đổikếtcấuvậtchủ, lànhữngphản
ứngkhácthườngvềhànhvi vàchứcnăngcủavậtchủđối
vớivậtgâybệnh. Triệuchứngbệnhcôntrùngbaogồmcác
hiệntượng:
· Phátdụckhôngbìnhthường: phátdụckéodài, thânsau
gầyyếu, đầuto, thânnhỏ
· Hànhvi khôngbìnhthường: bị kích động, ngủ nghĩ sớm,
thiếuphản ứngvớimôitrườngngoài, dichuyển đếnnơi
khác ⇒ chết
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
· Tiêu hóakhôngbìnhthường: ănít, ngán ăn,
nônmửa, tiếtdịchhậumôn, phânkhôdínhvào
thànhhậumôn, màuphânkhácthường
Sự biến đổimàuthândo:

(1): tồntạimầmbệnhtrênthâncôntrùng: nấm, vi
khuẩnchứa đầybàotử.
VD: vi khuẩncómàutrắngsữa, nấmbạchcương
màutrắng, nấmlụccươngcómàuxanh
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version