Thăm dò thông khí phổi và hội chứng rối loạn chức năng hô hấp (Kỳ 1 pptx

Thăm dò thông khí phổi và hội chứng
rối loạn chức năng hô hấp
(Kỳ 1)
1. Đại cương:
Có 4 yếu tố gây rối loạn chức năng hô hấp .
- Rối loạn chức năng thông khí phổi.
- Rối loạn hệ thống tuần hoàn phổi.
- Rối loạn trao đổi khí.
- Rối loạn có liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương.
+ Kết quả chức năng hô hấp giống xét nghiệm chức năng gan thận,
thuần tuý đánh giá chức năng, chứ ít khi có giá trị chỉ ra một bệnh cụ thể, do vậy
cần phối hợp với lâm sàng, Xquang để chẩn đoán bệnh.
+ Xét nghiệm chức năng hô hấp còn có giá trị đánh giá mức độ nặng nhẹ
của bệnh, đánh giá triệu chứng ( khó thở ) và hiệu quả điều trị.
+ Xét nghiệm chức năng hô hấp còn có vai trò trong xác định vị trí tổn
thương, ví dụ tổn thương ở đường thở trung tâm hay ngoại vi trong rối loạn thông
khí tắc nghẽn , đặc biệt là phát hiện sớm khi bệnh mới ở đường thở nhỏ.
2. Các chỉ tiêu thông khí phổi và các yếu tố ảnh hưởng.
2. 1. Các chỉ tiêu thông khí phổi.
TLC: dung tích toàn phổi ( Total lung capicity )
VC: dung tích sống: ( Vital Capacity ), FVC ( Forced Vital Capacity ):
dung tích sống thở mạnh.
RV: thể tích cặn ( Residual Volume )
IC: dung tích thở vào ( Inspiratory Capacity )
ERV: thể tích dự trữ thở ra ( Expiratory Reserve Volume )
FRC: dung tích cặn chức năng ( Functional Ressidual Capacity )
Vt: Thể tích lưu thông ( Tidal volume )
Đo các thể tích phổi chủ yếu dựa vào máy hô hấp kế, các thể tích và dung
tích chia ra:
+ Các thể tích động: là các thể tích chuyển động khi thở.
+ Các thể tích tĩnh: là các thể tích không chuyển động khi thở.

2.1.1. Các thể tích động:
- Khí lưu thông ( Vt ):là thể tích khí thở vào hoặc thở ra bình thường(thở
tĩnh ).
- Thể tích dự trữ hít vào ( IRV: Inspiratiry Reserve Volume ) là lượng khí
hít vào chậm và cố hết sức sau khi hít vào bình thường.
- Thể tích dự trữ thở ra ( ERV ): là lượng khí thở ra chậm và cố hết sức
sau khi thở ra bình thường, chính là hiệu số giữa dung tích cặn chức năng ( FRC )
và thể tích cặn ( RV ).
- Dung tích sống ( VC ): là một thể tích khí thở ra cố sau một hít vào cố.
2.1.2. Các thể tích phổi tĩnh:
- Thể tích khí cặn ( RV ) là thể tích khí còn lại trong phổi sau khi thở ra
chậm và cố hết sức. Vì đây là thể tích khí không chuyển động, do vậy không đo
được bằng máy hô hấp kế thông thường RV = TLC - VC, nếu coi TLC = 100% thì
người bình thường RV = 30%.
- Dung tích cặn chức năng ( FRC ) là thể tích còn lại trong phôỉ sau khi
thở ra bình thường. Như vậy: FRC = ERV + RV.
Dung tích toàn phổi ( TLC ) là thể tích khí chứa ở trong phổi sau khi hít vào
tối đa.
- Việc đo gián tiếp TLC, RV hiện nay bằng ba phương pháp chính là:
+ Phương pháp thể tích ký thân ( body plethysmography ): là phương
pháp chính xác nhất.
+ Phương pháp pha loãng khí dùng khí Heli và Nitơ là chất khí chỉ thị.
+ Phương pháp Xquang: đo trên phim thẳng , nghiêng từ đó tính ra TLC
và RV, ngày nay có thể dùng thêm CT-Scan, nhưng dựa vào Xquang là phương
pháp sai số nhiều hơn cả.
2.1.3. Các lưu lượng:
- Thể tích thở ra gắng sức trong 1 giây ( FEV
1
: forced expiratory volume
in one second ):

- Là thể tích khí thở ra trong 1 giây đầu tiên khi đo FVC.
- FEV
1
là chỉ tiêu cơ bản chẩn đoán khi có rối loạn thông khí tắc nghẽn
chỉ tiêu này ít dao động, dễ đo và hay dùng.
- Chỉ số Tiffeneau = FEV
1
/ VC, bình thường ³ 75%, chỉ số này giảm khi
rối loạn thông tắc nghẽn, rối loạn thông khí hỗn hợp.
- Chỉ số Gaensler = FEV
1
/ FVC. Chỉ số này giảm khi dưới 40% số lý
thuyết.
- Lưu lượng tối đa nửa giữa FVC hoặc còn gọi là lưu lượng thở ra tối đa
đoạn từ 25%-75% củaFVC (forced expiratory flow between 25 and 75% of the
FVC ), viết tắt là FEF
25%-75%
hoặc MMFR ( Maximal mide expiratory flow rate ):
là tốc độ dòng khí thở ra trung bình khi thở ở giai đoạn giữa của dung tích
sống.FEF
25%-75%
giảm rõ rệt khi rối loạn thông khí tắc nghẽn. Chỉ tiêu này có giá
trị chẩn đoán khi tắc nghẽn đường thở nhỏ, khi đó FEF
25%-75%
giảm mà FEV
1
;
Gaensler vẫn bình thường.
- Các lưu lượng từng thời điểm:
+ Lưu lượng tại vị trí còn lại 75% thể tích cuả FVC ( Maximal

Expiratory flow when 75% of the remais in the lung ). Viết tắt MEF
75%

+ Lưu lượng vị trí còn lại 50% thể tích của FVC. Viết tắt MEF
50%
.
+ Lưu lượng vị trí còn lại 25% thể tích của FVC. Viết tắt MEF
25%
.
Các lưu lượng này giảm rõ trong rối loạn thông khí tắc nghẽn, cả ở giai
đoạn sớm nhưng nhược điểm biến thiên cao giữa các lần đo ( có thể biến thiên đến
30% ở bệnh nhân rối loạn thông khí tắc nghẽn).
Lưu lượng đỉnh ( Peak expiratory flow rate viết tắt PEF hoặc PEFR ):
Là lưu lượng thở ra tối đa đạt được khi đo FVC. PEF giảm trong một số
bệnh gây tắc nghẽn đường thở ( hen phế quản, COPD, tắc nghẽn đường thở trên )
Là chỉ tiêu thông dụng hay dùng để chẩn đoán và theo dõi hen vì:
Dụng cụ đo đơn giản, cơ động, rẻ tiền ( máy đo lưu lượng đỉnh : Peak flow
meters ) bệnh nhân có thể tự đo được.