Giải phẫu các tuyến nước bọt (Kỳ 2) docx

Giải phẫu các tuyến nước bọt
(Kỳ 2)
Bài giảng Giải phẫu học
Chủ biên: TS. Trịnh Xuân Đàn

1.2. Các thành phần nằm ở trong tuyến
Gồm các mạch máu, thần kinh lách giữa các thuỳ của tuyến và lần lượt
từ sâu ra nông gồm có: động mạch cảnh ngoài với 2 ngành cùng là động mạch thái
dương nông và động mạch hàm (hàm trên); nông hơn có tĩnh mạch sau hàm dưới
được tạo nên bởi tĩnh mạch thái dương nông, tĩnh mạch hàm (tĩnh mạch hàm trên)
và nằm ở nông nhất là dây thần kinh mặt. Thần kinh mặt chui vào tuyến ở phần
sau trên rồi chạy ra trước và xuống dưới phân chia trong tuyến và thoát ra ở bờ
trước tuyến, phân chia tuyến ra làm hai phần: phần nông và phần sâu.
1.3. Ống tuyến mang tai
Ống tuyến được tạo nên do sự hợp nhất của 2 ngành chính trong phần
trước tuyến thoát ra thoát ra khỏi tuyến ở bờ trước. ống chạy bắt chéo qua
mặt ngoài cơ cắn, uốn cong theo bờ trước cơ này vòng qua cục mỡ Bichat ở má,
xuyên qua 2 bó cơ mút để đổ vào trong khoang tiền đình miệng ở mặt trong
của má bằng 1 lỗ nhỏ đối diện với thân hàm lớn thứ II hàm trên.
Ống Sténon dài 5cm, đường định hướng của ống là đường kẻ từ bình nhĩ
tới giữa đường nối cánh mũi và mép. Có thể di chuyển đưa ông lên mắt để
chữa bệnh khô giác mạc. Mốc để tìm ống ở má là giao điểm của 2 đường
vạch: một đường từ dái tai tới cánh mũi và một đường từ bình nhĩ tới mép.
2. TUYẾN DƯỚI HÀM (GLANDULA SUBMANDIBULARIS)
Là tuyến lớn thứ hai, nặng từ 10-20 gam nằm trong tam giác dưới hàm ở
mặt trong xương hàm dưới. Tuyến có 2 phần nông và sâu nối với nhau ở bờ sau
cơ hàm móng và được ngăn cách với tuyến mang tai bởi một vách cân (đi từ cơ ức
đòn chồm tới quai hàm).
2.1. Hình thể, liên quan
- Phần nông của tuyến chiếm phần lớn tuyến, nằm trong tam giác dưới hàm
và có 3 mặt và 2 đầu (đầu trên và dưới)

+ Mặt trên ngoài nằm áp sát vào mặt trong xương hàm dưới, có động mạch
mặt đào thành rãnh ở phần sau trên của mặt này.
+ Mặt dưới ngoài hay mặt nông được phủ bởi da, tổ chức dưới da và cân
cổ nông che phủ.
+ Mặt trong hay mặt sâu của tuyến áp sát với các cơ vùng trên móng (bụng
sau cơ hai bụng, cơ hàm món, cơ trâm móng và cơ móng lưỡi) liên quan tới dây
thần kinh dưới lưỡi, động mạch mặt ở mặt sâu của tuyến, khi tới đầu trên tuyến thì
động mạch quặt đi ra ngoài xuống bờ dưới của xương hàm gặp tĩnh mạch mặt
chạy ở mặt ngoài của tuyến rồi cả hai cùng đi lên má.
Phần sâu tuyến là một mỏm hình lưới kéo dài ra trước bởi ống tuyến,
dưới liên quan với thần kinh dưới lưỡi và hạch dưới hàm.
2.2. ống tuyến dưới hàm hay ống Wharton
Là ống tiết của tuyến dưới hàm thoát ra ở mặt trong mỏm sâu của tuyến,
dài 5cm, chạy ra trước lên trên bắt chéo dây thần kinh lưỡi (thần kinh đi dưới
ống), rồi lách giữa cơ hàm móng và tuyến dưới lưỡi đổ vào nền miệng bởi một lỗ
nhỏ nằm ở hai bên bên hãm lưỡi, ở đỉnh cục dưới lưỡi.
2.3. Mạc tuyến
Ngoài bao mạc riêng tuyến còn có một bao mạc mỏng bao bọc tách ra từ
mạc cổ nông.
3. TUYẾN DƯỚI LƯỠI (GLANDULA SUBLINGUALIS)
Tuyến dưới lưỡi là tuyến nhỏ nhất trong 3 đôi tuyến, là tuyến tiết nhầy
nặng 3-4 gam, nằm trong ô dưới lưỡi (giữa cơ hàm móng và cơ móng lưu trên mặt
trong xương hàm dưới) chỉ được phủ bởi lớp niêm mạc của nền miệng. Bờ trên
của tuyến đội niêm mạc lên thành nếp dưới lưỡi và có các ống tiết của tuyến đổ
vào. Bờ dưới tựa vào cơ hàm móng. Mặt trong tiếp với cơ cầm móng, cơ móng
lưỡi và thần kinh lưỡi.
Tuyến có từ 5-15 ống tiết nhỏ (ống Rivinus) đổ trực tiếp vào nếp dưới lưỡi.
Một ống tiết lớn (ống Whater) đổ vào miệng ở cục dưới lưỡi.
Có nhiều tuyến nước bọt đổ vào miệng, nằm rải rác khắp niêm mạc của
miệng. Trong đó có 3 đôi tuyến lớn là tuyến mang tai, tuyến dưới hàm, tuyến dưới

lưỡi.
Về chế tiết, chia làm 3 loại tuyến:
- Tuyến nước: tuyến mang tai
- Tuyến nhầy: tuyến dưới lưỡi
- Tuyến hỗn hợp: tuyến dưới hàm.