Làm sao để cải thiện sự kém hấp
thu dưỡng chất ở trẻ
Chúng ta thường cho rằng, trường hợp trẻ ăn
nhiều mà vẫn suy dinh dưỡng thường là do có
“vấn đề” về đường ruột, hệ tiêu hóa hoặc ăn uống
không cân đối các thành phần dưỡng chất… Vậy
nhưng, có rất nhiều trường hợp, trẻ ăn cân đối
đầy đủ dưỡng chất, hệ tiêu hóa tốt mà vẫn suy
dinh dưỡng. “Chuyện lạ” này là vì sao, chúng tôi
đã có cuộc phỏng vấn với PGS.Ts Nguyễn Thị
Lâm, Phó viện trưởng Viện dinh dưỡng Quốc gia.
Thưa PGS.Ts Nguyễn Thị Lâm, có một thực tế là rất
nhiều ông bố, bà mẹ lo cho con ăn uống kỹ càng, thế
nhưng, con vẫn còi cọc, đó có phải do vấn đề hấp
thu? Và khả năng hấp thu của trẻ phụ thuộc vào
những yếu tố gì?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Đúng như vậy, việc lớn lên phát triển về thể chất và
trí tuệ của trẻ bên cạnh việc cho ăn uống đầy đủ còn
rất quan trọng là khả năng hấp thu của các cháu đến
đâu.
Nhìn chung, khả năng hấp thu của trẻ phụ thuộc vào
ba yếu tố:
- Thứ nhất là cơ cấu của khẩu phần ăn phải cân
đối, ví dụ như cháu ăn dư thừa chất này nhưng lại
thiếu chất khác nên việc chuyển hóa không đạt hiệu
quả.
- Thứ hai là do rối loạn tiêu hóa, loạn khuẩn đường
ruột.
- Và yếu tố thứ 3 không thể không kể đến là không
đủ các enzym tiêu hóa, khiến việc chuyển hóa thức
ăn sút kém.
Xin bà giải thích rõ hơn về vai trò của enzym trong
hấp thụ thức ăn của trẻ?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Chúng ta cứ hình dung hấp thu là giai đoạn trung gian
giữa quá trình tiêu hóa và chuyển hóa. Các loại vật
chất ăn vào được tiêu hóa bởi các enzym của dạ dày,
tụy và ống tiêu hóa thành chất dinh dưỡng hấp thu
được qua thành ruột vào máu, bạch mạch rồi được
chuyển hóa thành sản phẩm cần thiết nuôi cơ thể. Vì
thế nếu thức ăn không được enzym tiêu hóa phân
giải thì sẽ không có quá trình hấp thu hoặc không đủ
thì hấp thu sẽ kém.
Khi thấy con mình có những triệu chứng kém hấp thu
thường các bậc cha mẹ nghĩ rằng con mình bị rối loạn
tiêu hóa, loạn khuẩn đường ruột, bà có lý giải gì
không?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Các bậc cha mẹ thấy con đi ngoài phân lỏng, có mùi
tanh, lổn nhổn, đầy hơi, chướng bụng… là nghĩ con bị
rối loạn tiêu hóa, loạn khuẩn. Nhưng đây cũng là biểu
hiện chung của kém hấp thu. Vì thế khi thấy con có
những biểu trên, các bậc cha mẹ nên quan tâm tới 3
yếu tố kể trên, xem con mình nằm trong nguyên nhân
nào.
Làm thế nào để tăng cường enzym, “đủ” cho nhu cầu
cơ thể, thưa bà?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Thường enzym do cơ thể tự sản sinh ra, tuy nhiên,
trong một số trường hợp chúng ta nên bổ sung để
tăng cường tiêu hóa hấp thu cho cơ thể.
Như chúng ta đã biết thì enzym chính là yếu tố để
tiêu hóa thức ăn thành các chất dinh dưỡng cần thiết
đi nuôi cơ thể. Vậy xin bà cho biết, cơ thể chúng ta có
thường hay bị thiếu enzym hay không?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Thường thì hệ tiêu hóa có chứa đầy đủ các loại
enzym cần thiết tiêu hóa thức ăn. Nhưng có nhiều
trường hợp, enzym nội sinh trong cơ thể tiết ra không
tốt, dẫn đến thiếu enzym. Đó thường là trường hợp:
- Người già yếu, với trẻ em thường là do cơ thể con
non nớt, enzym nội sinh trong cơ thể chưa ổn định.
- Trẻ sau đợt ốm dậy, trẻ biếng ăn.
- Trẻ suy dinh dưỡng.
- Rối loạn tiêu hóa kéo dài; hoặc trẻ ăn quá nhiều
trong mỗi bữa hoặc ăn quá nhiều bữa trong ngày dẫn
đến sự bài tiết các men tiêu hóa không đủ cho tiêu
hóa thức ăn…
Như vậy là trẻ em là đối tượng rất dễ bị thiếu enzym
để tiêu hóa thức ăn, có đúng không thưa bà?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Đúng như vậy, như phân tích trên của tôi thì một
phần là vì trẻ em cơ địa còn non nớt, phần thì vì cách
chăm sóc con không đúng cách của nhiều bậc phụ
huynh hiện nay. Có những thống kê cho thấy, thiếu
enzym tiêu hóa thức ăn dẫn tới kém hấp thu là tình
trạng cũng phổ biến ở trẻ em, nhất là ở lứa tuổi ăn bổ
sung, mẫu giáo .
Nhiều người cho rằng, vì là enzym là do cơ thể tự
sản sinh, nên kể cả khi cơ thể thiếu cũng nên để cơ
thể “tự điều tiết” hơn là can thiệp bổ sung, điều đó có
đúng không?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Đúng là enzym tiêu hóa thức ăn là do cơ thể tự sản
sinh, nhưng điều đó không có nghĩa, chúng ta hoàn
toàn để cho cơ thể tự điều tiết. Bởi có nhiều trường
hợp, trẻ suy dinh dưỡng; rối loạn tiêu hóa kéo dài; trẻ
thiếu enzym lâu ngày, dẫn đến tiêu hóa, hấp thu kém.
Tiếp theo đó là hàng loạt các hệ lụy như suy dinh
dưỡng, miễn dịch kém, dễ mắc các bệnh nhiễm
khuẩn… Và chúng ta rơi vào trong cái vòng luẩn
quẩn: thiếu enzym – suy dinh dưỡng, miễn dịch kém
– thiếu enzym không biết bao giờ thoát ra được. Vì
vậy, khi thấy con mình thiếu enzym, bên cạnh việc
điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý để kích thích cơ thể
sản sinh enzym thì chúng ta vẫn có thể bổ sung một
lượng enzym hợp lý.
Hiện nay, chúng ta có phương pháp nào để kiểm tra
việc trẻ thiếu enzym chưa, thưa bà?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Hiện nay chúng ta cũng đã và đang có nhiều phương
pháp để xác nhận cơ thể trẻ có bị thiếu enzym hay
không. Tuy nhiên, các bậc cha mẹ cũng có thể hoàn
toàn nhận biết về trực quan. Ví dụ với những trường
hợp trẻ biếng ăn, suy dinh dưỡng thì chắc chắn là
thiếu enzym. Tương tự với trường hợp trẻ đi ngoài
phân lỏng, lổn nhổn, cảm giác căng chướng bụng,
mệt mỏi, chán ăn…
Tức là với những trường hợp trẻ biếng ăn, suy dinh
dưỡng, ăn không tiêu, rối loạn tiêu hóa… thì bên cạnh
việc cân đối thành phần dinh dưỡng, tăng cường “sức
khỏe” của đường ruột, thì cũng rất cần bổ sung một
lượng enzym cần thiết?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Đúng như vậy, thường thì với những trường hợp kể
trên, các bậc cha mẹ mới chỉ quan tâm được một mặt
nào đó, hoặc là cân đối thành phần dinh dưỡng, hoặc
là tăng cường sức khỏe đường ruột. Điều này là đúng
nhưng chưa đủ, chúng ta cũng nên bổ sung một
lượng enzym vừa đủ.
Thế nào là lượng enzym “vừa đủ” thưa bà?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Thường với các enzym tiêu hóa, chúng ta thường bổ
sung khoảng 10 ngày, sau đó ngừng dùng emzym 10
ngày nếu muốn tiếp tục dùng lại. Điều này để tránh
cơ thể bị lệ thuộc và vẫn kích thích được khả năng
bài tiết men tiêu hóa từ cơ thể.
Độc giả hiện đang rất quan tâm tới các chế phẩm
chứa enzym tiêu hóa có nguồn gốc từ tự nhiên, bà có
ý kiến gì về điều này?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Những sản phẩm bổ sung enzym tiêu hóa hiện nay
thường được phân làm hai loại: dạng thuốc, và dạng
thực phẩm chức năng. Với những trường hợp buộc
phải chỉ định điều trị tiêu hóa kém (như bệnh nhân bị
phẫu thuật cắt bỏ tuyến tụy hoặc cắt bỏ một phần bao
tử) thì các bác sĩ vẫn khuyên nên kết hợp với những
chế phẩm có nguồn gốc tự nhiên bởi nó sẽ hạn chế
được những tác dụng phụ, đặc biệt những trường
hợp phải dùng thuốc lâu dài. Còn với những trường
hợp trẻ thiếu enzym tiêu hóa thì chúng ta nên sử
dụng các chế phẩm có nguồn gốc thực vật, bởi ưu
điểm của nó là có thể sử dụng dài ngày mà không
gây tác dụng phụ.
Hiện nay enzym tiêu hóa thường được phân ra
thành những loại nào, thưa bà?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Trong cơ thể chúng ta cần nhiều enzym tiêu hóa khác
nhau, như enzym amylase, pepsin, trypsin, lipase…
nhưng nhìn chung, chúng được chia làm 3 loại sau:
enzym chuyển hóa tinh bột, enzym chuyển hóa
protein và enzym chuyển hóa chất béo.
Thường thì cơ thể khỏe mạnh có đầy đủ 3 loại
emzym nói trên. Trong những trường hợp trẻ biếng
ăn, suy dinh dưỡng, đi ngoài phân sống nên bổ sung
đầy đủ 3 loại enzym này để giúp thức ăn được tiêu
hóa và hấp thu tối đa nhất.
Việc bổ sung enzym không toàn diện, nghĩa là nhiều
loại này, thiếu loại khác thì quá trình tiêu hóa và hấp
thụ sẽ không được tối đa hóa, điều đó có đúng không,
thưa bà?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Đúng như vậy, thường cơ thể thiếu enzym thì sẽ
thiếu đồng loạt các loại enzym, từ enzym chuyển hóa
tinh bột, protein đến chuyển hóa chất béo chứ không
riêng một loại nào…Nhất là
Hiện nay trên thị trường có những thực phẩm chức
năng để bổ sung lượng enzym cần thiết cho cơ thể
như Emedyc, một số chị em có hỏi, sử dụng có tác
dụng phụ nào không ?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Bên cạnh việc để có thể tự điều tiết, thì như tôi có nói,
chúng ta cũng có thể bổ sung, trong những trường
hợp và thời gian nhất định, để cho các cháu không rơi
vào vòng luẩn quẩn không đủ enzym tiêu hóa – suy
dinh dưỡng – thiếu enzym.
Emedyc có bao gồm enzym phân giải tinh bột, protein
và vitamin cần thiết cho cơ thể, chúng ta có thể sử
dụng theo liều lượng hướng dẫn mà không sợ tác
dụng phụ.
Qua quá trình cung cấp thông tin cho độc giả về vai
trò của enzym đối với khả năng hấp thu của trẻ trong
thời gian vừa qua, vậy xin bà có thể tóm lược những
cách và những lưu ý khi bổ sung enzym cần thiết cho
cơ thể?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Nhìn chung, khi bổ sung enzym tiêu hóa cho cơ thể,
chúng ta nên bổ sung một cách toàn diện và có liều
lượng phù hợp. Bên cạnh đó, cũng cần tăng cường
kích thích bài tiết các men tiêu hóa của cơ thể bằng
việc điều chỉnh chế độ ăn, không nên ăn quá nhiều
trong một bữa hoặc ăn quá nhiều bữa trong một
ngày, nên thay đổi thực phẩm, cách chế biến để có
bữa ăn đa dạng và ngon miệng sẽ kích thích cơ thể
bài tiết men tiêu hóa được tốt hơn. Một số thực phẩm
hàng ngày cũng kích thích bài tiết men tiêu hóa như
gừng, hành tỏi, tiêu , hay đu đủ, dứa, sản phẩm lên
men…
Vậy với những bậc cha mẹ rất chăm con nhưng con
mãi ốm yếu, còi cọc, bà có lời khuyên gì?
PGS.TS Nguyễn Thị Lâm:
Trẻ khỏe mạnh hay ốm yếu, không đơn giản chỉ là
vấn đề “cơ địa” như nhiều người nghĩ, mà nó phụ
thuộc vào những điều, đôi khi tưởng rất đơn giản, là
ăn uống, sinh hoạt hàng ngày. Các bậc cha mẹ
thương con, chăm con chưa đủ mà cần phải có
những kiến thức để con được phát triển tối đa, đừng
bỏ qua giai đoạn “cửa sổ vàng” của cuộc đời mỗi con
người.
(Theo báo Cẩm nang Đời sống Gia Đình)
Qua bài phỏng vấn với PGS.TS Nguyễn Thị Lâm có
đề cập đến “hệ tiêu hóa” và “ Emzym tiêu hóa” , vậy
enzyme tiêu hóa là gì?
Hệ tiêu hóa:
Trong điều kiện sinh lý bình thường qúa trình tiêu hóa
được tóm tắt như sau:
Tại miệng: thức ăn được nhai nát và trộn với dịch
nước bọt, trong đó có α-amylase chia cắt tinh bột
thành các phân tử ngắn hơn, quá trình nầy sẽ còn
tiếp diễn tại dạ dày
Tại dạ dày: Pepsin của dịch vị sẽ phá vỡ các cấu trúc
phức tạp của chất đạm thành các tiểu phần peptid có
cấu trúc đơn giản hơn
Tại tá tràng: Các tiểu phần đơn giản được tạo ra do
quá trình tiêu hóa ở dạ dày tiếp tục bị chia cắt dưới
tác động của nhiều enzyme sinh ra từ tuyến tụy để
tạo ra các phân tử nhỏ hơn nữa hoặc các phân tử có
thể hấp thu
Tại hỗng tràng và hồi tràng: các phân tử nhỏ tiếp tục
được chia cắt thành các phân tử có thể hấp thu được
vào máu (acid amin sinh ra từ chất đạm, glucose và
fructose sinh ra từ các chất bột đường, acid béo và
glycerol sinh ra từ chất béo, các vitamin, khoáng
chất).
Các sản phẩm không tiêu hóa được chuyển xuống
ruột già
Như vậy quá trình tiêu hóa là một chuỗi phản ứng
hóa học nhờ xúc tác của Enzyme để biến thức ăn
thành dưỡng chất hấp thu được vào máu.
Enzyme tiêu hóa
Enzyme là những xúc tác sinh học có bản chất là
protein. Nó xúc tác cho hầu hết các phản ứng chuyển
hóa xảy ra trong cơ thể sống. Dưới tác dụng của các
enzyme tiêu hóa, thức ăn được phân rã trở thành
dạng nhũ tương để nhung mao ruột có thể dễ dàng
hấp thu vào máu, nuôi dưỡng cơ thể.
Enzyme phân rã thức ăn trong dạ dày. Khi sử dụng
enzyme tiêu hóa, thức ăn sẽ nhanh chóng được phân
rã thành dạng nhũ tương để ruột hấp thu các chất
dinh dưỡng, làm trống ống tiêu hóa, tạo cảm giác
nhanh đói, thèm ăn, không còn cảm giác khó chịu do
đầy hơi, chướng bụng, thức ăn không tiêu.
Enzyme tiêu hóa được tiết ở nhiều bộ phận trong hệ
thống tiêu hóa và có vai trò chức năng riêng. Tuyến
nước bọt tiết enzyme maltase, amylase… giúp tiêu
hóa tinh bột. Dạ dày tiết dịch vị và men pepsin giúp
tiêu hóa chất đạm. Dịch gan, mật giúp tiêu hóa chất
béo. Tuyến tụy tiết dịch tụy để hoàn chỉnh việc tiêu
hóa thức ăn ở ruột non.
Không lạm dụng vì dùng dài ngày sẽ gây tác hại
ngược do lượng men tiêu hóa được cung cấp nhiều
từ bên ngoài trong thời gian dài sẽ ức chế các tuyến
tiết ra men tiêu hóa nội sinh có trong cơ thể. Thông
thường chỉ dùng không quá 7-10 ngày, ngưng dùng
thuốc 7-10 ngày nếu muốn tiếp tục dùng lại. Các phụ
huynh có thể cho trẻ dùng thử men tiêu hóa trong
một thời gian, nếu thấy trẻ ăn uống tốt thì tiếp tục
dùng, còn không thấy cải thiện thì không dùng.
Cung cấp hệ enzyme tối ưu cho sự hấp thu tối đa
Thông tin sản phẩm click tại đây
Men vi sinh
Men vi sinh là các chế phẩm vi sinh chứa các loại vi
khuẩn lành tính được đưa vào ruột để bù đắp, lập lại
sự cân bằng, giúp ổn định môi trường trong ruột. Các
chủng vi sinh vật được dùng bào chế men vi sinh phải
an toàn và được công nhận có tác dụng chữa trị hiệu
quả như Lactobacillus acidophilus, L. casei, L.
ramonosus, Bacillus longum, B. breve, B.
lactis Chính các vi khuẩn có ích giúp tiêu hóa tốt
thức ăn, tiêu sạch và tái hấp thu phần thức ăn còn sót
lại ở ruột già, giúp tổng hợp một số vitamin nhóm B,
vitamin K…, đặc biệt giúp cân bằng với vi khuẩn có
hại, làm vi khuẩn có hại không tăng sinh phát triển
quá đáng gây bệnh.
Nếu vì lý do nào đó (như vệ sinh an toàn thực phẩm
quá kém, uống nhiều bia rượu, dùng thuốc - đặc biệt
là kháng sinh, stress ), sự cân bằng trong hệ tạp
khuẩn ruột bị đảo lộn sẽ đưa đến rối loạn đường ruột,
thể hiện: tiêu chảy, khó tiêu, trướng bụng, giảm khả
năng hấp thu chất dinh dưỡng.
Một vài trường hợp men vi sinh sử dụng chủng vi sinh
vật không thường trú trong ruột như dạng bào tử và
nấm men thì không dùng lâu dài. Lưu ý không dùng
men vi sinh khi bị viêm tụy cấp, phẫu thuật ruột…
Như vậy vai trò enzyme rất quan trọng cho quá trình
tiêu hóa và hấp thu của trẻ. Cung cấp đủ enzyme tiêu
hóa giúp trẻ hấp thu đầy đủ chất dinh dưỡng, trẻ phát
triển khỏe mạnh, tăng sức đề kháng cho trẻ chống lại
bệnh tật.