Vận động tự quay quanh trục của Trái đất pot

1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN
KHOA ĐỊA LÍ – ĐỊA CHÍNH
Bài giảng
TRÁI ĐẤT
Người soạn: Trần Thị Hồng Sa




2
2
3. CÁC VẬN ĐỘNG CỦA TRÁI ĐẤT VÀ HỆ QUẢ
3. CÁC VẬN ĐỘNG CỦA TRÁI ĐẤT VÀ HỆ QUẢ




3
3
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ
+ Nhận thức của con người
- Thời kì cổ đại: Các nhà
thiên văn học cho rằng Trái
Đất đứng yên, Mặt trời và
các vì sao quay quanh Trái
Đất, sinh ra ngày đêm.
- Thế kỉ XV: Lần đầu tiên
trong lịch sử, Côpecnic đã

nhận thức đúng hiện
tượng tự quay quanh trục
của Trái Đất thông qua
"thuyết Nhật tâm hệ".




4
4
- Thế kỉ XIX: Khẳng định Trái Đất tự quay
nhờ vào thí nghiệm quả lắc của nhà thiên
văn học Pháp Phucôn.
Quả lắc Faucault (Năm 1851)
Sử dụng 1 con lắc nặng 28 kg có đầu
nhọn, treo bằng sợi dây thép dài 40 m vào
trần điện Panthéon ở Pari, rồi sau đó cho nó
dao động theo 1 hướng nhất định trên bàn
cát.
Sau khi con lắc ngừng chuyển động, thấy
những đường thẳng nhưng chéo với đường
thằng đầu tiên và lệch dần theo hướng từ
Đông sang Tây.

Bàn cát di động hay Trái đất di động

Trái đất tự quay quanh trục theo
hướng từ Tây sang Đông.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ

5
5
+ Đặc điểm vận động tự quay quanh trục của Trái Đất:
- Trái Đất tự quay quanh 1 trục nghiêng 66
0
33’ trên mặt phẳng quỹ đạo
theo hướng từ Tây sang Đông.
-
Thời gian để Trái Đất quay 1
vòng đúng là 23 giờ 56 phút 4
giây: Ngày thực hay Ngày thiên
văn.
Tuy nhiên, thời gian người quan
sát trên Trái Đất nhìn thấy Mặt
Trời 2 lần xuất hiện ở cùng 1 vị trí
trên bầu trời được quy ước là 1
ngày đêm 24 giờ.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ




6
6
- Tốc độ góc quay của Trái Đất ở bất kì vĩ độ nào cũng

quay được 15
0
trong 1 h, tốc độ này không thay đổi.
- Vận tốc tự quay của Trái Đất
phụ thuộc vào vĩ độ địa lí.
Ở xích đạo, vận tốc của Trái
Đất là:
Càng lên vĩ độ cao, vận tốc của Trái Đất càng giảm.
 Vận tốc quay của Trái
Đất sẽ giảm dần từ xích
đạo về 2 cực.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ




7
7
•
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ
* Sự điều hòa nhiệt giữa ngày và đêm trên Trái Đất
-
Sự tự quay quanh trục của Trái Đất đã sinh ra 1 đơn vị đo thời
gian tự nhiên: 1 ngày đêm
Một ngày đêm lại được chia ra 24 đơn vị thời gian nhỏ hơn gọi
là giờ.
Nhờ vận động tự quay mà ở mọi địa điểm trên bề mặt Trái Đất
trong 24 giờ đều luân phiên có ngày và đêm. Nhịp điệu ngày

đêm kế tiếp nhau đã làm cho sự phân phối bức xạ Mặt Trời
trên bề mặt Trái Đất được điều hòa.

Ý nghĩa rất lớn đối với khí hậu trên địa cầu và đời sống của vạn
vật.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ




8
8
- Mặt Trăng tự quay rất chậm, 1 vòng phải mất 1 thời gian gấp 28
lần thời gian tự quay 1 vòng của Trái Đất nên ngày đêm của Mặt
trăng dài đến 672 giờ, ban ngay nóng đến 120
0
C, ban đêm lạnh tới
-150
0
C.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ




9
9
* Mạng lưới tọa độ trên Trái Đất

Trong khi Trái Đất vận động tự quay quanh trục, có 2 điểm đặc biệt chỉ
quay tại chỗ mà không di chuyển vị trí. Đó là cực Bắc và cực Nam  cơ
sở xây dựng hệ thống kinh vĩ tuyến.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ




10
10
Các phương pháp xác định kinh độ, vĩ độ của một điểm
- Dựa vào độ cao của Mặt trời trên đường chân trời
- Dựa vào độ cao của sao Bắc cực
- So sánh giờ địa phương với giờ của một điểm có kinh độ được xác
định




11
11
Hệ thống định vị toàn cầu (tiếng Anh:
Global Positioning System
- GPS) là
hệ thống xác định vị trí dựa trên vị trí của các vệ tinh nhân tạo. Trong
cùng một thời điểm, ở một vị trí trên mặt đất nếu xác định được khoảng
cách đến ba vệ tinh (tối thiểu) thì sẽ tính được tọa độ của vị trí đó.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ

12
12
2.3. Lực Côriôlit trên bề mặt Trái Đất
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ
* Lực côriôlit
Nếu vật chuyển động theo chiều kinh tuyến thì có hiện tượng lệch hướng
tương đối về bên phải ở BBC và về bên trái ở NBC.




13
13
+ Tác dụng đến hướng vận động của các loại gió, làm lệch hướng bay của
đường đạn pháo, làm cho vật rơi từ trên cao xuống đất cũng phải chệch
sang hướng Đông…
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ
+ Ứng dụng:
Bắn tên lửa ở xích đạo theo hướng
Tây – Đông sẽ thuận lợi nhất bởi tốc
độ của tên lửa chỉ cần 11.180 – 464
= 10.716 m/s.
- Trong quân sự, lực Côriôlit có vai
trò quan trọng trong việc tính toán

các đường đạn pháo bắn theo
hướng kinh tuyến.




14
14
* Giờ trên Trái Đất và đường chuyển ngày quốc tế
+ Giờ địa phương: là giờ của các địa phương nằm trên cùng 1 kinh tuyến
tại cùng 1 thời điểm nhất định.
+ Giờ khu vực (giờ múi):
là giờ được qui định thống
nhất cho từng khu vực.
Theo đó, bề mặt Trái Đất
được quy ước chia ra 24
khu vực, lấy giờ kinh
tuyến đi qua chính giữa
khu vực làm giờ chung
cho toàn khu vực.
Chiều rộng của mỗi khu
vực 360
0
: 24 = 15
0
.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ

15
15
+ Khu vực giờ gốc:
là khu vực có kinh
tuyến gốc (kinh
tuyến đi qua đài
thiên văn Greenwich
ở Luân Đôn) đi qua
chính giữa và được
đánh số 0.
Ranh giới của Khu
vực giờ gốc: từ kinh
tuyến 7
0
30’T -
7
0
30’Đ.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ




16
16
Đài thiên văn hoàng gia tại Greenwich
Tia laser xác định đường kinh tuyến

gốc




17
17
+ Đường chuyển ngày quốc tế:
- Do Trái Đất là 1 khối cầu, nên khu vực
giờ số 0 đối diện với khu vực giờ số 12
 Bao giờ cũng có 1 khu vực thuộc 2
ngày khác nhau.
- Quy định lấy đường kinh tuyến 180
0

đi qua khu vực giờ số 12 ở giữa Thái
Bình Dương làm đường chuyển ngày
quốc tế.
Nếu tàu bè đi từ phía Tây sang
phía Đông qua đường kinh tuyến 180
0

thì phải chuyển sớm hơn 1 ngày
Nếu đi từ phía Đông sang phía
Tây (ngược chiều quay của Trái Đất) thì
phải chuyển lùi lại 1 ngày.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ

18
18
Ngày 20/9/1519 năm chiếc tàu của Tây Ban Nha do Magienlen dẫn đầu rời cảng
Sanlucar đi về phía Tây bắt đầu cuộc hành trình vòng quanh Trái Đất. Vào ngày
7/9/1522, đoàn tàu chỉ còn lại 1 chiếc tới đảo Mũi Xanh (Capvert) nhưng trong
nhật kí của các thủy thủ ghi ngày 6/9/1522  ???.
3.1. VẬN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ CÁC
HỆ QUẢ ĐỊA LÍ