Topic 8: Thất bại thị trường pdf

Thất bại thị trường
Topic 8
Thất bại cái gì?

Nhìn chung, cạnh tranh tạo ra kết quả tốt
hơn độc quyền

Về sản lượng, giá cả & thặng dư tiêu dùng

Nhưng trong 1 vài trường hợp, cạnh tranh
không tạo ra kết quả như kỳ vọng và sự can
thiệp của Chính Phủ trở nên cần thiết.
Nguyên nhân của thất bại thị trường

SX lượng sp HH hay DV chưa phù hợp sẽ
gây ra ngoại ứng (externalities or
‘spillovers’ )

Thất bại trong phân phối đủ các nguồn lực
để SX những HH ‘công cộng’ hoặc ‘mang
tính xã hội’

Hạn chế thông tin

Tìm kiếm đặc lợi & Độc quyền

Mục tiêu phi thị trường
Ngoại ứng (or spillovers)

Định nghĩa: Ngoại ứng là chi phí và lợi ích phát sinh cho
người thứ 3 khi sx hay tiêu dùng HH hoặc DV


Chi phí ngoại ứng

vd. Ô nhiễm từ xe, khí thải từ nhà máy…

Lợi ích ngoại ứng

vd. Phát triển công nghệ mới có thể đem lại lợi ích cho XH cũng
như DN
Người mua Người bán
Bên thứ 3
CP ngoại ứng hay Gia tăng phí tổn

CP ngoại ứng = bf

Phân phối nguồn lực vượt
mức

Q
e
SL cân bằng

Q
0
SL tối ưu chung

Tổn thất của XH = cbf

Kết luận: khi đường cầu
không có CP ngoại ứng, giá

cân bằng quá thấp và sản
lượng cân bằng quá cao
(phân phối dư thừa nguồn
lực)
Có CP ngoại ứng
Không có CP
ngoại ứng

Kiến nghị: Giảm chi phí ngoại ứng

Cấm sx và tiêu dùng sản phẩm

Áp đặt các phí và thuế

Quyền sở hữu đất đai (Trường hợp ô nhiễm
môi trường)
CP ngoại ứng hay Gia tăng phí tổn
P
Q
D
0
Chi phí
ngoại
ứng
S
t
S
Thuế
PP vượt mức được
điều chỉnh

Q
0
Q
e
Điều chỉnh cho CP ngoại ứng
Lợi ích ngoại ứng hay kinh tế

Lợi ích ngoại ứng =
gk

Phân phối nguồn lực
thiếu

Q
e
sản lượng cân bằng

Q
0
SL tối ưu chung

Tổn thất của XH = gkh


Kiến nghị:

Chính phủ sản xuất HH

Trợ cấp cho nhà sx hay
người mua


Quyền sở hữu đất đai
(Giấy đăng ký )
Có lợi ích ngoại ứng
Không có lợi ích ngoại ứng
Điều chỉnh cho lợi ích ngoại ứng
P
Q
D
S
0
D
t
Trợ cấp
Trợ cấp
cho người
cho người
tiêu dùng
tiêu dùng
PP thiếu được
PP thiếu được
điều chỉnh
điều chỉnh
P
Q
D
0
Trợ cấp cho
nhà sx để
tăng cung

S
t
S′
t
PP thiếu được
điều chỉnh
Q
e
Q
0
Điều chỉnh cho lợi ích ngoại ứng
Đặc điểm của HH tư

HH được sx thông qua hệ thống thị
trường

Có thể phân chia : HH được chia thành
các đơn vị nhỏ để bán cho người mua lẻ.

Loại trừ: những người sẵn sàng và có
khả năng thanh toán ở mức giá cân bằng
sẽ tiêu dùng sản phẩm nhưng những
người không có khả năng hay không sẵn
lòng thanh toán thì bị loại trừ khỏi lợi ích
do SP cụ thể mang lại.
Đặc điểm của HH Công

HH sẽ không được sx tất cả theo hệ thống thị
trường.


Không thể chia được: HH không được chia
thành các đơn vị để bán cho người tiêu dùng
cá nhân.

Không loại trừ: không có cách hiệu quả để loại
trừ cá nhân khỏi lợi ích được cung cấp từ tiêu
dùng HH công khi những HH này được sx.

HH có 2 đặc điểm trên là HH công thuần túy.
HH công vs. HH tư
HH tư
Được sx thông qua hệ
thống thị trường

Có thể chia được

Loại trừ (Phụ thuộc
nguyên tắc loại trừ)

VD ?
HH công
Không được cung cấp
thông qua hệ thống thị
trường

Không thể chia/có thể
dùng chung

Không thể loại trừ
(Không phụ thuộc nguyên tắc

loại trừ)
– Vấn đề Hưởng không

VD ?
Vấn đề Hưởng không

Vấn đề hưởng không: là khi họ nhận được lợi
ích từ việc tiêu dùng HH hay DV mà không
đóng góp trực tiếp vào chi phí của nó.

Do vấn đề hưởng không, DN tư nhân không có
động lực kinh tế để sx HH công cộng.

Cuối cùng, chính phủ phải cung cấp HH hay
DV vì lợi ích chung của XH
Đặc điểm của HH như HH công

Việc tham gia tiêu thụ chỉ tới một khả năng
nào đó

Có thể bị hạn chế quyền được hưởng

VD. Phương tiện công cộng (xe buýt, tàu hỏa),
bảo tàng, thư viện, trận bóng đá…

Chú ý: Trong một số trường hợp, HH công hay tương tự
HH công có thế được SX riêng biệt. Trong trường hợp này
“công” không có nghĩa là Chính phủ sở hữu hoặc tạo ra.
Hạn chế thông tin


Người tiêu dùng có thể không có thông tin hoàn
chỉnh (hoặc có những hiểu biết) về sản phẩm

VD: dược phẩm, nhà, xe, ti vi,…

Nếu việc có thông tin sai hoặc không hoàn chỉnh
dẫn đến kết quả rất xấu thì Chính phủ sẽ can thiệp.

Việc can thiệp thể hiện dưới hình thức bảo đảm,
tiêu chuẩn chất lượng, trách nhiệm về sản phẩm.
Tim kiếm đặc lợi (rent seeking)

Tìm kiếm đặc lợi bao gồm những DN không SX
kiếm được mức LN khác. VD vận động hành
lang về hạn ngạch, bảo vệ thị trường từ nhập
khẩu, thay đổi mức thuế-phí, quyền về độc
quyền…

Có tổn thất kép: (a) nguồn lực lãng phí vì tìm
kiếm đặc lợi (b) tổn thất vì thiếu sự phân phối
các nguồn lực (hạn ngạch, thuế quan…)

Chính phủ cần giải quyết những tình huống như
trên bằng việc sử dụng chính sách phù hợp.
Mục tiêu phi thị trường

Chúng ta luôn quan tâm việc tối đa hóa lợi
nhuận hơn là mục tiêu kinh tế tối đa của DN

Một số hoạt động không bị chi phối bởi lợi

nhuận (hoặc không tạo ra doanh thu)

Kỳ vọng chung

VD: nhà trẻ mồ côi, trại vật nuôi, trường tiểu học…

Nếu để tự do, thị trường sẽ không SX những
HH đó. Do đó sự can thiệp của Chính phủ
được yêu cầu
Câu hỏi kiểm tra

Khi thị trường không thể điều tiết hiệu quả
thì chính phủ được yêu cầu can thiệp. Liệt
kê ý chính loại giải pháp mà chính phủ kỳ
vọng thực hiện khi thất bại thị trường xảy
ra do:

(i) CP ngoại ứng (bất lợi kinh tế do ngoại ứng)

(ii) HH, bao gồm cả HH công