Đồ gá gia công cơ khí P12 pot

Pháưn II

CÁÚP PHÄI TỈÛ ÂÄÜNG
Chỉång 11

KHẠI NIÃÛM V PHÁN LOẢI

11-1. Khaùi nióỷm
Hióỷn nay, caùc quaù trỗnh saớn xuỏỳt caùc saớn pháøm trãn mạy càõt kim loải, cạc
mạy gia cäng bàịng aïp læûc (nhæ caïn, uäún , dáûp, âäüt...), caïc quaï trỗnh cọng nghóỷ lừp
raùp saớn phỏứm cồ khờ hay kióứm tra, cạc hãû thäúng sn xút trong cạc ngnh cäng
nghiãûp nọi chung nhỉ sn xút phán bọn, váût liãûu xáy dỉûng, thỉûc pháøm... âãưu phạt
triãøn theo xu hỉåïng tỉû âäüng hoaù ngaỡy caỡng cao. óứ õaớm baớo õổồỹc quaù trỗnh saớn
xuỏỳt ọứn õởnh thỗ cỏửn thióỳt phaới coù quaù trỗnh cung cáúp phäi chênh xạc vãư vë trê trong
khäng gian theo âụng nhëp (cáúp âụng lục) v liãn tủc theo chu trỗnh hoaỷt õọỹng cuớa
maùy mọỹt caùch tin cỏỷy.
Vỗ thóỳ quaù trỗnh cỏỳp phọi laỡ mọỹt trong nhổợng yóu cỏửu cáưn thiãút cáưn phi
âỉåüc nghiãn cỉïu v gii quút trong cạc hãû thäúng sn xút tỉû âäüng nhàịm mủc âêch
náng cao nàng sút lao âäüng, sỉí dủng v khai thạc cạc mạy mọc, thiãút bë mäüt cạch
cọ hiãûu qu nháút v náng cao cháút lỉåüng sn pháøm.
Nghiãn cỉïu hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng l gii quút tỉìng giai âoản mäüt cạch
triãût âãø trong täøng thãø ton bäü hãû thäúng cáúp phäi v phi âỉåüc âàût trong tỉìng âiãưu
kiãûn lm viãûc củ thãø ca tỉìng mạy mọc, thiãút bë v cọng õoaỷn saớn xuỏỳt. Trong quaù
trỗnh nghión cổùu hóỷ thọỳng cỏỳp phọi tổỷ õọỹng thỗ muỷc tióu chờnh cỏửn phaới âảt âỉåüc
âọ l hãû thäúng cáúp phäi cáưn phi hoảt âäüng mäüt cạch äøn âënh v tin cáûy, cọ nghéa
l phi cung cáúp phäi mäüt cạch këp thåìi, chênh xạc vãư vë trê trong khäng gian, â
säú lỉåüng theo nàng sút u cáưu cọ tênh âãún lỉåüng dỉû trỉỵ v thu nháûn sn pháøm
sau khi sn xút xong mäüt cạch an ton v chênh xạc.
Trong thỉûc tãú hiãûn nay ca cạc ngnh sn xút nọi chung, ngỉåìi ta âang sỉí
dủng khạ räüng ri cạc cå cáúu cáúp phäi bàịng cå khê, hoàûc phäúi håüp cå khê - âiãûn, cå
khê- khê nẹn. Våïi sỉû phạt triãøn mảnh ca lénh vỉûc âiãưu khiãøn tỉû âäüng v Robot â

cho phẹp âỉa vo cạc tay maùy, ngổồỡi maùy laỡm vióỷc theo chổồng trỗnh vaỡ dóự daỡng
thay õọứi õổồỹc chổồng trỗnh mọỹt caùch linh hoaỷt thêch ỉïng våïi cạc kiãøu phäi liãûu
khạc nhau khi cáưn thay âäøi cạc sn pháøm. Âáy l mäüt trong nhỉỵng tênh cháút ráút
quan trng m nhåì nọ cọ thãø ạp duỷng cọng nghóỷ tión tióỳn vaỡo trong quaù trỗnh saớn
xuỏỳt dảng loảt nh v loảt vỉìa m váùn cọ thãø mang lải hiãûu qu kinh tãú cao.
Cọ thãø tháúy ràịng, vãûc nghiãn cỉïu hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng cọ tênh bao
quạt v bao gäưm nhiãưu lénh vỉûc v liãn quan âãún nhiãưu ngnh cäng nghiãûp khạc
nhau. Tuy nhiãn do giồùi haỷn cuớa giaùo trỗnh vaỡ thồỡi lổồỹng nón trong taìi liãûu naìy chè
151


âãư cáûp âãún mäüt säú ngun tàõc v ngun l cå bn nháút vãư sỉû hoảt âäüng ca mäüt
säú cå cáúu mang tênh âàûc trỉng. Hy vng ràịng tỉì nhỉỵng cå såí ny, cạc âäüc gi cọ
thãø phạt triãøn v sạng tảo thãm nhàịm nghiãn cỉïu v lỉûa chn gii phạp ạp dủng
âäúi våïi mäùi trỉåìng håüp củ thãø trong tỉìng lénh vỉûc sn xút cäng nghiãûp mäüt cạch
thêch håüp. Nọỹi dung chờnh trong giaùo trỗnh naỡy chố trỗnh baỡy nhỉỵng pháưn tênh toạn
âäúi våïi cạc chi tiãút trong gia cọng cồ khờ vỗ rióng vóử mổùc õọỹ õa daỷng vaỡ phong phuù
vóử kờch cồợ, hỗnh daùng, caùc õỷc õióứm vãư váût liãûu v mäüt säú tênh cháút khạc cng õaợ laỡ
quaù nhióửu. Cuợng chờnh vỗ thóỳ maỡ trong phỏửn ny chè âi sáu gii quút cho mäüt säú
kiãøu sn phỏứm coù tờnh chỏỳt õióứn hỗnh, trón cồ sồớ õoù, ngỉåìi âc cọ thãø phạt triãøn âäúi
våïi cạc kiãøu chi tiãút củ thãø trong lénh vỉûc gia cäng cå khê nọi riãng v trong cạc
ngnh cäng nghiãûp nọi chung.
11-2. Phán loải
Nhỉ â nọi åí trãn, sn pháøm gia cäng cå khờ rỏỳt õa daỷng vóử kờch cồợ, hỗnh
daỷng, õỷc tờnh váût liãûu v mäüt säú tênh cháút khạc. Cạc phäi lióỷu vóử cồ baớn cuợng coù
hỗnh daỷng vaỡ kờch thổồùc gỏửn giọỳng vồùi chi tióỳt, vỗ vỏỷy noù cuợng rỏỳt õa daỷng. Trong
lộnh vổỷc gia cọng cồ khờ thỗ caùc phäi liãûu thỉåìng âỉåüc chãú tảo bng cạch âục, rn,
dáûp, cạn , hn, càõt bàịng khê âäút....Do váûy trỉåïc hãút phi càn cỉï vo dảng phäi âãø
phán loải cạc kiãøu hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng. Theo âọ, cọ thãø phán thnh 3 kiãøu
cáúp phäi cå bn sau âáy:

- Cáúp phäi dảng cn
-Cáúp phäi dảng thanh hồûc táúm
-Cáúp phäi dảng råìi tỉìng chiãúc
Mäùi kiãøu cáúp phäi trãn mang tênh âàûc th riãng v bn thán trong mäùi kiãùỵu
cng â bao hm ráút nhiãưu dảng khạc nhau. Tu theo cäng nghãû sn xút m ngỉåìi
ta cọ thãø bäú trê cạc hãû thäúng cáúp phäi liãn tủc, cáúp phäi giạn âoản theo chu k hồûc
cáúp phäi theo lãûnh.
11-3. nghéa ca cáúp phäi tæû âäüng
Hãû thäúng cáúp phäi tæû âäüng træåïc hãút phi nàịm trong cạc hãû thäúng sn xút
mang tênh tỉû âäüng tỉìng pháưn hay ton pháưn v khäng thãø cọ hóỷ thọỳng saớn xuỏỳt tổỷ
õọỹng maỡ khọng coù quaù trỗnh cỏỳp phọi tổỷ õọỹng. Quaù trỗnh cỏỳp phọi tổỷ õọỹỹng cọ
nhỉỵng ỉu âiãøm sau:
Náng cao nàng sút do gim thåìi gian phủ (l thåìi gian gạ âàût phäi v thạo
sn pháøm sau khi gia cäng).
Âm bo âỉåüc nàng sút gia cọng theo tờnh toaùn vỗ noù õaớm baớo õổồỹc chu
kyỡ cáúp phäi chênh xạc, khäng bë nh hỉåíng âãún cạc yóỳu tọỳ vóử khaùch quan nhổ tỗnh
traỷng tỏm sinh lyù v trảng thại sỉïc kho ca con ngỉåìi.
152


aớm baớo õọỹ chờnh xaùc gaù õỷt cao vỗ trổồùc khi phäi âãún vë trê âãø cáúp cho
maïy cäng taïc thỗ noù õaợ õổồỹc õởnh hổồùng chờnh xaùc trong khọng gian v âụng toả
âäü theo u cáưu, âäưng thåìi täúc âäü di chuøn ca phäi â âỉåüc âiãưu chènh âãø ph
håüp våïi cå cáúu gạ âàût.
Ci thiãûn âỉåüc âiãưu kiãûn lm viãûc cho cäng nhán: Gii phọng cho con
ngỉåìi trong cạc cäng viãûc lao âäüng phäø thäng nhm chạn (nhỉ làûp âi làûp lải mäüt
âäüng tạc cọ tênh âån gin); Trong cạc cäng viãûc nàûng nhc (nhỉ di chuøn v gạ
âàût cạc phäi cọ kêch thỉåïc låïn, khäúi lỉåüng låïn); Cạc cäng viãûc cọ thãø gáy ra nguy
hải cho sỉïc kho ca ngỉi cäng nhán nhỉ cạc phäi liãûu cọ thóứ coù caùc caỷnh sừc, vờ
duỷ caùc bavia, rỗa meùp ca cạc phäi dáûp, rn, âục...; Cạc cäng viãûc gáy sỉû mi mãût

cho cäng nhán nhỉ phi táûp trung chụ yù õóứ tỗm, choỹn, phỏn loaỷi vaỡ õởnh hổồùng
(nhỏỳt laỡ caùc chi tióỳt coù hỗnh daỷng gỏửn giọỳng nhau hoỷc khọ phán biãût vãư hỉåïng).
Âm bo an ton cho ngỉåìi sỉí dủng v cạc mạy mọc thiãút bë nhỉ: Cọ thãø
loải khi dáy chuưn sn xút cạc phäi cọ nhiãưu sai säú v khuút táût âãø âm bo sỉû
lm viãûc ọứn õởnh cho thióỳt bở; Traùnh tỗnh traỷng maùy bở quạ ti do lỉåüng dỉ quạ låïn
hồûc khäng âãưu; Trạnh âỉåüc sỉû rung âäüng v cạc ti trng âäüng cọ bión õọỹ lồùn
trong quaù trỗnh gia cọng do caùc khuyóỳt táût trãn phäi.

Chỉång 12

HÃÛ THÄÚNG CÁÚP PHÄI TỈÛ ÂÄÜNG

12-1. Cạc thnh pháưn ch úu ca hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng
Âãø âm bo u cáưu ca mäüt hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng, cọ nghéa l phi
âm bo âỉåüc viãûc cung cáúp â vãư säú lỉåüng phäi cho mạy cäng tạc âãø hãû thäúng
hoảt âäüng mäüt cạch liãn tủc cọ tênh âãún lỉåüng dỉû trỉỵ, cáúp phäi âụng thåìi âiãøm våïi
âäü chênh xạc vãư vë trê v âënh hỉåïng trong khäng gian våïi âäü tin cáûy cao. Hãû thäúng
cáúp phäi âáưy â cáưn phi cọ cạc thnh pháưn sau âáy:
- Phãùu chỉïa phäi hồûc äø chỉïa phäi
- Mạng dáùn phäi
- Cå cáúu âënh hæåïng phäi
- Cå cáúu phán chia phäi
- Cå cáúu âiãöu chènh täúc âäü phäi
- Cå cáúu bàõt - nàõm phäi khi gạ âàût v thạo chi tiãút sau khi gia cäng xong.
Mäùi mäüt thnh pháưn trong hãû thäúng cọ mäüt chỉïc nàng v nhiãûm vủ nháút
âënh v phi âỉåüc bäú trê âäưng bäü våïi nhau trong mäüt thãø thäúng nháút vãư màût khäng
gian v thåìi gian. Tuy váûy cng cáưn tháúy ràịng khäng nháút thiãút lục no cng phi
cọ màût âáưy â cạc thnh pháưn ca nọ m tu thüc vo tỉìng trỉåìng håüp củ thãø m
153

chè cáưn mäüt säú trong chụng. Viãûc phán chia hãû thäúng thnh cạc thnh pháưn nhỉ
trãn cng chè l tỉång õọỳi vỗ ngổồỡi ta coù thóứ kóỳt hồỹp mọỹt sọỳ thnh pháưn trong
chụng lải våïi nhau theo âàûc âiãøm vãư hỗnh daùng, kờch thổồùc cuớa phọi õóứ giaớm õổồỹc
kờch thổồùc khn khäø ca hãû thäúng, lm cho viãûc thiãúït kãú v chãú tảo v làõp âàût âån
gin hån...

Phäi
Cå cáúu âënh
hỉåïng cáúp I

Phãùu cáúp
phäi
Mạng chuøn
phäi

Cå cáúu
âënh
hỉåïng

Cå cáúu lm ph
håüp täúc âäü vaỡ
chuyóứn hổồùng

Cồ cỏỳu bừt
giổợ phọi vaỡ
lỏỳy chi tóỳt

Maùy
cọng taùc

Hỗnh 12-1: Så âäư täøng quạt ca hãû thäúng cáúp phäi tỉû õọỹng
Mỷc dỏửu vỏỷy, õóự thuỏỷn lồỹi cho quaù trỗnh phỏn têch vãư màût ngun l hoảt
âäüng ca hãû thäúng cáúp phọi, trong giaùo trỗnh naỡy vỏựn phỏn tờch sổỷ hoaỷt âäüng ca
cạc thnh pháưn mäüt cạch riãng r âãø tỉì õoù baỷn õoỹc coù thóứ coù õổồỹc mọỹt caùi nhỗn r
rng hån nhàịm phán têch v lỉûa chn trong quạ trỗnh ổùng duỷng cuỷ thóứ cho tổỡng õọỳi
tổồỹng mọỹt caùch thêch håüp.
12-2. Phãùu chỉïa phäi
Phãùu chỉïa phäi l thnh pháưn âáưu tiãn trong hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng cọ
mủc âêch âãø chỉïa v dỉû trỉỵ mäüt lỉåüng phäi cáưn thiãút nhàịm âm bo cho hãû thäúng
lm viãûc mäüt cạch liãn tủc v äøn âënh. Âäưng thåìi phãùu chỉïa phäi phi thỉûc hiãûn
âỉåüc nhiãûm vủ âënh hỉåïng phäi cáúp I (âënh hỉåïng så bäü) âãø cung cáúp cho mạng
chuøn phäi thổỷc hióỷn õổồỹc quaù trỗnh lổu thọng vaỡ di chuyóứn phäi âãưu âàûn.
Do mủc âêch ca phãùu chỉïa phäi âỉåüc âàût ra l quan trng v cáưn thiãút nhỉ
váûy nãn thỉåìng hiãûn nay ngỉåìi ta sỉí dủng ch úu cạc kiãøu phãùu kẹp m trong âọ
phãùu thỉï nháút âỉåüc dng âãø chỉïa cạc phäi âỉåüc cáúp vo (cọ thãø giạn âoản bàịng
tay theo chu k, cọ thãø liãn tủc nhåì bàng ti, gu ti) v dỉû trỉỵ phäi. Phãùu thỉï hai
lm nhiãûm vủ âënh hỉåïng cáúp I v cung cáúp phäi cho mạng chuøn mäüt cạch âãưu
âàûn v liãn tủc, traùnh tỗnh traỷng hoỷc phọi bở keỷt khọng chuyóứn vaỡo mạng dáùn âỉåüc
hồûc bë däưn quạ nhiãưu trãn mạng lm cho mạng chuøn phäi khäng thỉûc hiãûn âỉåüc
chỉïc nàng v nhióỷm vuỷ cuớa mỗnh.
154


12-2-1. ÄØ cáúp phäi thanh hồûc phäi cün
Âäúi våïi dảng phäi l dảng thanh hay dảng cün thỉåìng âỉåüc sỉí dủng trong
cäng nghãû gia cäng bàịng biãún dảng do nhỉ dáûp, càõt, âäüt läù, cún äúng, cạc hãû
thäúng sn xút que hn, sn xút bulong hồûc âinh vêt, âinh tạn rive, õinh õoùng gọự
hoỷc õinh õoùng tổồỡng...Coỡn trong quaù trỗnh gia cäng càõt gt, kiãùu phãùu ny thỉåìng
âỉåüc sỉí dủng âãø cáúp phäi thanh (cọ tiãút diãn trn) cho cạc mạy tiãûn tỉû âäüng.

Âäúi våïi phäi cün nhỉ cạc cün tole mng, thäng thỉåìng ngỉåìi ta gạ nọ lãn
trãn cạc trủc âỉåüc âàût trãn cạc con làn hay gäúi âåỵ v cọ thãø tỉû quay dỉåïi tạc dủng
ca lỉûc kẹo ca hãû thäúng cäng tạc nhỉ hãû thäúng trủc cạn hồûc ca cå cáúu kẹo phäi
âỉåüc trang bë trãn cạc mạy càõt, mạy dáûp ... âãø thạo dáưn tỉìng låïp mäüt. Våïi kiãøu cáúp
phäi loải ny, ngỉåìi ta thỉåìng trang bë thãm mäüt hãû thäúng phanh âãø trạnh nh
hỉåíng do lổỷc quaùn tờnh coù thóứ gỏy ra tỗnh traỷng phọi bë gáûp hồûc bë nhàn do täúc âäü
cáúp phäi v tọỳc õọỹ cọng taùc khọng õọửng bọỹ.

b

a

Hỗnh 12-2: ỉ chổa phäi kiãøu cün
(a) dảng phäi táúm mng; (b) dảng phäi dáy trn
Âäúi våïi cạc loải phäi dáy cọ âỉåìng kênh tỉì 0,2mm âãún 8mm thỉåìng âỉåüc
cün thnh tỉìng cün cọ kêch thỉåïc v khäúi lỉåüng theo u cáưu, ngỉåìi ta sỉí dủng
cạc tang cọ trủc quay âàût nàịm ngang hồûc thàóng âỉïng v qua mäüt hãû thäúng kẹo
cỉåỵng bỉïc phäi âi qua mäüt hãû thäúng caïc con làn âãø nàõn thàóng phäi trỉåïc khi âi vo
mạy cäng tạc nhỉ trong hãû thäúng sn xút que hn, sn xút âinh, bulong....
Âäúi våïi cạc loải phäi thanh cọ tiãút diãûn ngang l hỗnh troỡn vaỡ coù kờch thổồùc
tổỡ 10mm õóỳn 30mm vồùi chiãưu di mäùi thanh l cọ thãø 6m hồûc 9m âỉåüc cạn våïi
âäü chênh xạc khạ cao nhỉ vãư dung sai cuớa õổồỡng kờnh, õọỹ chờnh xaùc vóử hỗnh daùng
hỗnh hc, vãư âäü thàóng âỉåüc dng âãø cáúp phäi cho cạc mạy tiãûn tỉû âäüng hồûc bạn tỉû
âäüng. Cạc äø chỉïa phäi thỉåìng âỉåüc bäú trê åí phêa sau âi ca trủc chênh ca mạy
sao cho âỉåìng tám ca phäi khi åí trong äù chỉïa phäi trng våïi âỉåìng tám quay ca
trủc chênh. Ngỉåìi ta cọ thãø xãúp cạc phäi thanh vo mäüt dn nàịm åí phêa trãn cå cáúu
155


âënh vë phäi v cung cáúp láưn lỉåüt tỉìng thanh mäüt vo cå cáúu ny khi cọ tên hiãûu

thäng bạo â hãút phäi trãn cå cáúu âënh vë. Trãn hãû thäúng âënh vë phäi coï bäú trê mäüt
cå cáúu bàõt giỉỵ phäi âãø âáøy phäi di chuøn theo chiãưu dc truỷc cuớa noù mọỹt haỡnh
trỗnh bũng õọỹ daỡi cuớa phọi cáön cáúp mäùi mäüt láön hay kãút håüp våïi cå cáúu cỉỵ chàûn
phäi âỉåüc bäú trê trãn âáưu Råvonve mäùi khi trủc chênh dỉìng v cå cáúu gạ âàût phäi
â måí ra. Sau khi cáúp phäi xong (gi l cå cỏỳu phoùng phọi) thỗ bọỹ phỏỷn gaù õỷt
phọi keỷp laỷi (thỉåìng sỉí dủng cạc loải mám càûp khê nẹn, thu lỉûc hồûc cạc kiãøu äúng
kẻp ân häưi tạc âäüng bàịng cồ khờ) thỗ cồ cỏỳu bừt giổợ phọi õổồỹc mồớ ra v dëch
chuøn tråí vãư vë trê ban âáưu v nũm chồỡ ồớ õoù õóứ thổỷc hióỷn mọỹt chu trỗnh tióỳp theo.

Hỗnh 12-3: Mọỹt sọỳ kióứu õỏửu keỷp duỡng khi cỏỳp phọi

Cỏửn chuù yù laỡ khi maùy laỡm vióỷc thỗ trủc chênh mang ln c phäi quay nãn äø
chỉïa phäi phi cọ kãút cáúu thêch håüp âãø thanh phäi cọ thóứ quay nheỷ nhaỡng vaỡ khọng
õóứ xỏựy ra tỗnh traỷng rung, làõc v âàûc biãût l khäng âỉåüc vung phäi gỏy nguy hióứm.

Hỗnh 12-4: Cồ cỏỳu cỏỳp phọi thanh

156


Hỗnh 12-3, 12-4, 12-5 mọ taớ mọỹt sọỳ kióứu kóỳt cáúu ca hãû thäúng cáúp phäi
thanh trong cạc mạy tiãûn tỉû âäüng âiãưu khiãøn bàịng cå khê

Theo K

Theo ab

Theo K

Theo K

Hỗnh 12-5: Mọỹt sọỳ kióứu cỏỳp phọi thanh

12-2-2. Phóựu chổùa phäi råìi
Dảng phäi råìi l phäø biãún nháút âäưng thåìi âỉåüc sỉí dủng räüng ri nháút trong
cạc hãû thäúng sn xuáút tæû âäüng. Theo quan âiãøm cáúp phäi tæû âäüng thỗ õỏy cuợng
chờnh laỡ vỏỳn õóử nghión cổùu chuớ yóỳu vỗ caùc loaỷi phọi rồỡi trong gia cọng cồ khờ rỏỳt
khaùc nhau vóử kióứu daùng vaỡ kờch thổồùc. Vỗ thóỳ cáưn phi cọ sỉû nghiãn cỉïu v phán
têch mäüt cạch t m âäúi våïi mäùi mäüt loải phäi củ thãø âãø tỉì âọ lỉûa chn kiãøu phãùu
cáúp phäi cho ph håüp v chè khi lm âỉåüc âiãưu ny, phãùu cáúp phäi âỉåüc thiãút kãú
måïi âảt âỉåüc mủc tiãu theo u cáưu.
Âãø cọ cå såí phán têch v lỉûa chn phỉång ạn, trỉåïc hãút ngỉåìi ta cáưn phán
biãût mäüt säú khại niãûm cå baín sau âáy:

157


Âäúi våïi mäùi mäüt kiãøu phäi theo quan âiãøm phán têch v âạnh giạ ca ngỉåìi
thiãút kãú hãû thäúng cáúp phọi tổỷ õọỹng thỗ phọi õoù phaới õổồỹc xaùc õởnh chênh xạc vë trê
ca nọ trong mäüt hãû toả âäü v cáưn phi âỉåüc âënh hỉåïng mäüt cạch chênh xạc, hay
nọi mäüt cạch khạc cáưn phi xạc âënh vë trê cáưn âënh hỉåïng ca nọ trong khäng
gian. Trãn cå såí hỗnh daùng cuớa phọi laỡ mọỹt tỏỷp hồỹp caùc bóử mỷt cồ baớn hỗnh thaỡnh
nón, ngổồỡi ta coù thóứ phỏn loải chụng nhỉ sau:
Phäi cọ cạc bãư màût dảng trn xoay trong v ngoi
Phäi cọ cạc dảng bãư màût l mỷt phúng
Phọi coù hỗnh daỷng phổùc taỷp, laỡ tỏỷp hồỹp ca cạc bãư màût trn xoay trong,
ngoi, màût phàóng v caùc bóử mỷt õởnh hỗnh.

Theo K

Theo H

Theo K

Theo ab

Theo K

Hỗnh 12-6: Mäüt säú kãút cáúu phãùu chỉïa phäi råìi

158


Viãûc phán chia cạc loải nhỉ trãn cng chè l tổồng õọỳi vỗ chuùng ta bióỳt rũng,
caùc chi tióỳt cồ khê thỉåìng êt khi cọ kiãùu dạng âån gin m ch úu váùn l kiãùu
dạng phỉïc tảp tỉì viãûc täù håüp mäüt säú bãư màût theo mäüt quan hãû no õoù. Do vióỷc
nghión cổùu quaù trỗnh cỏỳp phọi laỡ quan tám âãún viãûc âënh hỉåïng chụng nhỉ thãú no
v bàịng caùch gỗ õóứ sau khi caùc phọi di chuyóứn õóỳn khu vổỷc cuớa cồ cỏỳu nừm bừt
phọi thỗ vở trờ ca nọ trong khäng gian l â âỉåüc tỉû âäüng sàõp xãúp mäüt cạch chênh
xạc, khäng cọ sỉû nháưm láùn hồûc sai sọt no xáùy ra (nãúu cọ mäüt säú phọi bở õởnh
hổồùng sai thỗ seợ õổồỹc õổa ra khoới vë trê âọ mäüt cạch hon ton tỉû âäüng). Do váûy
ngỉåìi ta phán thnh cạc dảng phäi cọ bãư màût cáưn âënh hỉåïng khi di chuøn l bãư
màût trn xoay v dảng bãư màût phàóng.
a. Dảng phäi cọ bãư màût âënh hỉåïng khi di chuøn l trn xoay:
Trỉåïc hãút, ngỉåìi ta quan tám âãún cạc thäng säú cå bn vãư kh nàng tỉû âënh
hỉåïng tỉû nhiãn ca váût thãø nhỉ vãư t lãû ca cạc kêch thỉåïc, sỉû phán bäú khäúi lỉåüng,
säú cạc màût phàóng v cạc trủc âäúi xỉïng ca chụng. Theo quan âiãøm âọ, ngỉåìi ta cọ
thãø phán chia thnh mäüt säú dảng cå bn nhỉ sau:
Loải O: Loải phäi cọ 1 tám âäúi xỉïng nhỉ bi cáưu. Våïi loải ny, vë trê ca nọ
â âỉåüc âënh hỉåïng tỉû nhiãn, cọ nghéa l kh nàng âënh hỉåïng ca nọ theo cạc

màût phàóng hồûc cạc trủc âäúi xỉïng l hoaỡn toaỡn nhổ nhau. Vỗ thóỳ trong hóỷ thọỳng
cỏỳp phọi nọi chung v phãùu cáúp phäi nọi riãng khäng cáưn phi âënh hỉåïng cho
chụng.
Loải I: Phäi cọ mäüt trủc quay v mäüt màût phàóng âäúi xỉïng vng gọc våïi
trủc quay âọ. Våïi loải ny, vë trê âënh hỉåïng tỉû nhiãn l hon ton phủ thüc vo
t lãû giỉỵa cạc kêch thổồùc cuớa chuùng.

a

b

c

Hỗnh 12-7: Mọỹt sọỳ daỷng õởnh hổồùng tổỷ nhión cuớa kióứu vỏỷt thóứ loaỷi I
Trón hỗnh 12 - 7 giåïi thiãûu mäüt säú phäi loải I våïi cạc thäng säú t lãû ca
âỉåìng kênh v chiãưu di khạc nhau cọ vë trê âënh hỉåïng tỉû nhiãn khạc nhau. Trong
hỗnh a, khi tyợ sọỳ l/d >1 thỗ vở trờ âënh hỉåïng tỉû nhiãn l theo âỉåìng sinh l thûn lồỹi
hồn vaỡ tyợ sọỳ naỡy caỡng lồùn thỗ khaớ nng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca nọ gáưn nhỉ hon
ton l theo õổồỡng sinh. Khi tyợ sọỳ l/d <1 thỗ khaớ nàng âënh hỉåïng theo màût phàóng
159


ca màût âáưu thûn låüi hån v cng tỉång tỉû khi tyợ sọỳ naỡy caỡng nhoớ thỗ khaớ nng
õởnh hổồùng tỉû nhiãn chàõc chàõn l theo màût phàóng âáưu.
Bng 12-1
Loải Âàûc trỉng ca phäi
0

Dảng phäi

Bi cáưu
l/d =1

Cọ hai trủc âäúi
xỉïng

I

I

T säú l/d

l/d >1
Cọ 1 trủc quay âäúi
xỉïng v 1 màût
phàóng vng gọc
våïi trủc quay âọ

l/d <1

I

l/d =1

II

l/d >1

II

Cọ 1 trủc quay

l/d <1

II

l/d =1

III

Cọ 2 màût phàóng
âäúi xỉïng: Mäüt màût
qua trủc v mäüt
màût vng gọc våïi
nọ

IV

Cọ mäüt màût phàóng
âäúi xỉïng dc

Trong trổồỡng hồỹp khi tyợ sọỳ l/d 1 thỗ khaớ nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn l
khäng r rng, cọ nghéa l cọ thãø theo âỉåìng sinh hồûc cọ thãø theo màût phàóng âáưu.
160


Trong trỉåìng håüp ny, cáưn thiãút phi cọ thãm mäüt cå cáúu âënh hỉåïng nỉỵa âãø cọ thãø
xạc âënh vë trê âënh hỉåïng cho nọ theo mong mún.
Loải II: Loải ny váût thãø chè cọ 1 trủc quay, do váûy vë trê âënh hỉåïng tỉû
nhiãn ca nọ cọ ráút nhiãưu dảng khạc nhau. Våïi loải ny cáưn phi âënh hỉåïng theo

2 cáúp. Âáưu tiãn l âënh hỉåïng cáúp I l theo phỉång trủc quay, tiãúp sau l âënh
hỉåïng cáúp II l theo phỉång ca vẹc tå phạp tuún våïi màût phàóng vng gọc våïi
trủc quay âọ. (âënh hỉåïng theo phỉång v hỉåïng).
Loải III: Váût thãø cọ 2 màût phàóng âäúi xỉïng m trong âọ mäüt màût phàóng (gi
l màût phàóng thỉï 1) chỉïa âỉåìng tám trủc v mäüt màût phàóng vng gọc våïi âỉåìng
tám trủc âọ (màût phàóng thỉï 2). Våïi loải ny cng u cáưu âënh hỉåïng theo 2 cáúp,
trỉåïc hãút l âënh hỉåïng cáúp I theo phỉång ca trủc, tiãúp theo l âënh hỉåïng cáúp III
l âënh hỉåïng vãư gọc xoay åí trong màût phàóng thỉï 2.
Loải IV: Váût thãø cọ mäüt màût phàóng âäúi xỉïng v chỉïa õổồỡng tỏm truỷc. Vồùi
loaỷi naỡy thỗ vióỷc õởnh hổồùng phổùc tảp hån, trỉåïc hãút l âënh hỉåïng cáúp I (theo
phỉång trủc), tiãúp sau l âënh hỉåïng cáúp II tỉïc l theo vẹc tå phạp tuún våïi màût
phàóng vng gọc våïi trủc v cúi cng l âënh hỉåïng cáúp III l vãư gọc xoay ca
phäi trong màût phàóng vng gọc våïi trủc.
Nhỉ váûy tu thüc tỉìng kiãøu dạng phäi m viãûc âënh hỉåïng cọ thãø âỉåüc
tiãún hnh hồûc âån gin hồûc phỉïc tảp nhỉ â phán têch. Âáy chênh l näüi dung cồ
baớn nhỏỳt trong quaù trỗnh tờnh toaùn thióỳt kóỳ hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng m viãûc lỉûa
chn cạc cå cáúu, cạc chi tiãút âënh hỉåïng cáưn phi âỉåüc phán têch mäüt cạch k
lỉåỵng cng nhỉ cáưn xạc âënh cạc thäng säú kêch thỉåïc quan trng nhỉ vãư gọc
nghiãng, chióửu rọỹng maùng dỏựn, hỗnh thổùc vaỡ tọứ chổùc di chuøn phäi, lỉûa chn váût
liãûu theo hãû säú ma sạt, vóử kóỳt cỏỳu vaỡ hỗnh daùng cuớa caùc bọỹ phỏỷn trong hóỷ thọỳng õóứ
traùnh tỗnh traỷng mỏỳt õởnh hổồùng vaỡ bở keỷt phọi trong quaù trỗnh di chuyóứn.
Caùc loaỷi chi tiãút dảng trn xoay âỉåüc giåïi thiãûu trong bng 12-1.
b. Dảng phäi cọ bãư màût âënh hỉåïng khi di chuøn l màût phàóng
Cạc phäi dảng ny thỉåìng âỉåüc cung cáúp cho cạc loải mạy cäng tạc nhỉ
mạy khoan, khoẹt, doa hồûc mạy phay.... Chụng bao gäưm ráút nhiãưu kiãøu khạc nhau
nhổ daỷng hỗnh khọỳi họỹp, daỷng õởnh hỗnh nhổ chổớ L, chỉí V, chỉí U, T, H...Våïi loải
ny, ngỉåìi ta cng càn cỉï vo kh nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca nọ trong khäng
gian, tỉïc l dỉûa vo kêch thỉåïc ca cạc bãư màût v sỉû phán bäú khäúi lỉåüng trón tổỡng
phỏửn cuớa vỏỷt thóứ õóứ tỗm ra phổồng phaùp âënh hỉåïng thûn låüi nháút cho nọ nhàịm
lm cho cå cáúu hồûc chi tiãút âënh hỉåïng âån gin hån v gim âỉåüc kêch thỉåïc

khn khäø ca chụng.

161


c. Daỷng caùc phọi coù hỗnh daùng bóử mỷt phổùc tảp
Dảng phäi ny thỉåìng âỉåüc cung cáúp cho cạc hãû thäúng sn xút v làõp rạp
cạc loải sn pháøm trong cạc ngnh cäng nghiãûp sn xút giy dẹp, may màûc ...
nhỉcạc loải khoạ kẹo trong dáy chuưn sn xút dáy khoạ kẹo. Âáy l kiãøu phäi
m gáy khọ khàn nháút cho viãûc lỉûa chn phỉång phạp âënh hỉåïng trong cạc hãû
thäúng cáúp phäi tỉû âäüng. Háưu hãút chụng âãưu tri qua viãûc âënh hỉåïng theo c 3 cáúp
l phỉång, chiãưu, gọc xoay (l âënh hỉåïng theo màût trãn hồûc màût dổồùi). ọỳi vồùi
caùc loaỷi naỡy thỗ ngổồỡi ta cuợng cn cỉï vo kh nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca nọ
hồûc xẹt âãún bãư màût m cọ kh nàng giỉỵ äøn âënh váût thãø nháút khi di chuøn nhỉ
cạc bãư màût cọ kêch thỉåïc låïn, sỉû phán bäú khäúi tám ca chụng nàịm åí vë trê tháúp
v.v... Nọi chung våïi loải ny cáưn thiãút phi cọ sỉû nghiãn cỉïu t m v củ thãø âäúi
våïi tỉìng kiãøu phäi mäüt måïi cọ thãø thiãút kãú âỉåüc cå cáúu âënh hỉåïng cho nọ mäüt
caïch tin cáûy.

Theo K
Theo ab

Theo K

Theo ab

Theo ab

Theo K

Theo K

Theo ab

Theo H

Theo H

Hỗnh 12-8: Mọỹt sọỳ kióứu chi tióỳt coù bãư màût phỉïc tảp

12-2-3. Mäüt säú kãút cáúu phãùu chỉïa phäi
162

Theo K


Âãø âm bo chỉïa â lỉåüng phäi cáưn thiãút nhàịm âm bo cho hãû thäúng sn
xút âảt âỉåüc nàng sút theo yóu cỏửu, cỏửn thióỳt phaới xaùc õởnh õổồỹc hỗnh dạng v
kêch thỉåïc ca phãùu
Cäng thỉïc xạc âënh thãø têch ca phãùu chỉïa:
Vph =

Vf .T Vf .T.Qtb
=
mm 3
t.q
q

Trong âọ, Vph l thãø têch ca phãùu chỉïa [mm3]
Vf l thãø têch ca phäi[mm3]

T l thåìi gian lm viãûc liãn tủc giỉỵa 2 láưn cung cáúp phäi vo
phãùu[ph]
t l thåìi gian gia cäng tỉìng chiãúc [ph]
q l hãû säú kh nàng láúp kờn cuớa phóựu, noù phuỷ thuọỹc vaỡo hỗnh daùng vaỡ
kờch thổồùc cuớa phọi. Vồùi phọi coù hỗnh daùng õồn giaớn thỗ q= 0,4 ữ 0,6; Vồùi phọi coù
hỗnh daùng phổùc tảp hån (thãø têch âọng thng låïn hån ráút nhiãưu lỏửn thóứ tờch thổỷc) thỗ
q = 0,2 ữ 0,3.
Qtb laỡ nng suỏỳt saớn xuỏỳt trung bỗnh, Qtb = T/t.
a. Phóựu chỉïa phäi cọ âéa
Âàûc âiãøm ca kiãùu phãùu ny l kãút cáúu âån gin, lm viãûc tin cáûy v âảt
nàng sút cao, do váûy âỉåüc sỉí dủng khạ räüng ri trong cạc hãû thäúng cáúp phäi tỉû
âäüng nọi chung.
Så âäư ngun l hoảt âäüng ca phãùu âỉåüc mä t nhỉ trón hỗnh 12-9, trong
õoù truỷc vờt 1 truyóửn chuyóứn õọỹng quay sang bạnh vêt 2, thäng qua trủc lm âéa 3
quay. Âéa 3 âỉåüc âàût nghiãng mäüt gọc α so våïi màût phàóng nàịm ngang. Phäi 6
âỉåüc cáúp vo phãùu säú 4 v sàõp xãúp mäüt cạch ngáùu nhiãn. Trãn âéa 3 cọ khoẹt mäüt
säú rnh âãø âënh hỉåïng phäi theo
vở trờ yóu cỏửu (trong hỗnh laỡ õởnh
n
hổồùng theo mỷt phàóng). Khi âéa
4
6
quay s mang phäi di chuøn lãn
α
phêa cao hån v tảo nãn sỉû xạo
träün phäi âãø tảo âiãưu kiãûn âënh
5
hỉåïng phäi trãn âéa 3 dãù dng
3
hån. Tải vë trê trãn cng, ngỉåìi ta

bäú trê mäüt khe håí dỉåïi âạy phãùu
1
2
cäú âënh v âỉåüc näúi vo mäüt âáưu
ca mạng dáùn phäi 5. Khi âéa 3
gaût phäi âi qua khe hồớ vồùi kờch
Hỗnh 12-9: Sồ õọử phóựu cỏỳp phọi coù âéa
thỉåïc ca khe håí âỉûåc tênh toạn
163


hồỹp lyù thỗ phọi seợ tổỷ rồi xuọỳng maùng dỏựn 5 do tổỷ troỹng baớn thỏn.
Trón hỗnh 12-10 bióựu dióựn mäüt säú kiãøu kãút cáúu ca âéa 3. Phủ thüc vaỡo
hỗnh daùng vaỡ kờch thổồùc cuớa phọi maỡ ngổồỡi ta cọ thãø bäú trê cạc rnh âënh hỉåïng
trãn âéa 3 theo chu vi (a), hỉåïng kênh (b) hay vng gọcvåïi mỷt phúng cuớa õộa (c)
theo yóu cỏửu cỏửn õởnh hổồùng.
D

v

d

l

S

l
B
a

v

v

l

S

d

S

d
B
b

B
c

Hỗnh 12-10: Cạc kiãøu tụi chỉïa phäi v så âäư tênh toạn cạc thäng säú ca âéa
Xạc âënh cạc thäng säú ca cå cáúu:
* Lỉûa chn váûn täúc âéa:
Váûn täúc ca õộa quay v coù yù nghộa rỏỳt quan troỹng vỗ nọ quút âënh âãún nàng
sút v cạc thäng säú khạc ca cå cáúu âënh hỉåïng.
Våïi trỉåìng håüp bäú trê rnh theo chu vi nhổ ồớ hỗnh 12-10a, õóứ phọi coù thãø
thoạt khi rnh âënh hỉåïng ca âéa v råìi âỉåüc khi màût phàóng ca âạy phãùu âi
xúng mạng dáùn m khọng mỏỳt õởnh hổồùng thỗ noù cỏửn phaới õi hóỳt mäüt qung
âỉåìng:
h = d-S
Trong âọ, S l khe håí giỉỵa màût dỉåïi ca âéa våïi màût trãn ca âạy phãùu; d l

âỉåìng kênh ca phäi.
Âäưng thåìi cng trong thåìi gian âọ, âéa â quay âỉåüc mäüt gọc sao cho
qung âỉåìng dëch chuøn ca phäi åí trong rnh âm bo khäng bë kẻt v máút âënh
hỉåïng. Tỉì âọ ta tháúy qung âỉåìng dëch chuøn ca âéa l :
H ≤ B-l
Trong âọ, B l chiãưu räüng ca rnh trãn âạy phãùu; l l chiãưu di ca phäi.
Qung âỉåìng dëch chuøn khi råi tỉû do ca phäi âỉåüc tênh:
164


h=

g.t 2
2

Thåìi gian dëch chuøn ca âéa tỉång ỉïng våïi qung âỉåìng råi ca phäi
xúng âãún mạng
t=

B−l
v

Thãú vo trãn ta coï:
d −S =

g(B − l ) 2
2v 2

Trong âoï, g l gia täúc trng trỉåìng.
Khi xẹt âãún gọc nghiãng α giỉỵa âéa v màût phàóng ngang, khi âọ gia täúc

chuøn âäüng trãn mạng ca phäi:
a = g(cosα - f.sinα)
Våïi f l hãû säú ma sạt trỉåüt giỉỵa phäi v mạng.
Tỉì âọ, quan hãû giỉỵa váûn täúc v cạc thäng säú ca phãùu âỉåüc xạc âënh nhỉ
sau:
v=

g (cos α − f . sin α ).(B − l ) 2
2(d − S)

* Xạc âënh nàng sút ca phãùu:
Nàng sút ca phãùu âỉåüc tênh theo cäng thỉïc:
Q = n.z.k [chiãúc/ph]
Trong âọ, n l säú vng quay ca âéa trong mäüt phụt.
z l säú rnh trãn âéa.
k l hãû säú láúp âáìy phäi vo rnh ca âéa khi âéa quay 1 vng.
Trong thỉûc tãú, phuỷ thuọỹc vaỡo hỗnh daùng vaỡ kờch thổồùc phọi cuợng nhỉ u
cáưu cáưn âënh hỉåïng m giạ trë k s âỉåüc chn mäüt cạch thêch håüp bàịng cạch tiãún
hnh lm thỉûc nghiãûm. Trong trỉåìng håüp khäng cọ âiãưu kiãûn âãø tióỳn haỡnh laỡm
thổỷc nghióỷm thỗ ngổồỡi ta thổồỡng choỹn giaù trë k = 0,4 ÷ 0,6 âãø lm thäng säú tênh
toạn v sau khi làõp âàût v chảy thỉí, ngỉåìi ta cọ thãø càn cỉï vo giạ trë thỉûc tãú âãø lỉûa
chn lải säú rnh z mäüt cạch håüp l.
Cọ thãø xạc âënh nàng sút ca phãùu theo váûn täúc di chuøn ca phäi:
Nãúu gi D l âỉåìng kênh ngoi ca âéa [mm] , m l bỉåïc ca rnh [mm] v
v l váûn täúc dëch chuøn ca phäi [m/ph], ta cọ:
Q=

1000.v
.k[chiãúc / ph ]
m

* Xạc âënh cäng sút truưn âäüng cho âéa:

165


N=

2.Mx.n
[kW ]
97.500.η

Trong âọ, η l hiãûu sút cạc bäü truưn âäüng cå khê.
Mx l mä men xồõn, nọ âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc:
Mx = G.R [kG.cm]
Trong âọ, G l trng lỉåüng ca phäi chỉïa trong phãùu (kG), R l bạn kênh
ca âéa (cm); n l säú vng quay ca âéa [vng/ph].
Thäng thỉåìng trong thỉûc tãú, ngỉåìi ta thỉåìng sỉí dủng cäng thỉïc kinh
nghiãûm âãø xạc âënh cäng sút truưn âäüng låïn nháút cáưn thiãút âäúi våïi cạc loải phãùu
cọ âéa:
Nmax= 0,005D (kW)
Trong âọ D l âỉåìng kênh ca âéa tờnh bũng mm.

Hỗnh 12- 11: Kóỳt cỏỳu cuớa phóựu cỏỳp phäi cọ âéa quay

Vê dủ: Tênh säú vng quay n v säú rnh cáưn thiãút z, kêch thỉåïc D ca âéa khi
phãùu chỉïa phäi cọ cạc thäng säú sau âáy: Kêch thæåïc phäi d = 16m; l = 50mm; khe
166

håí S = 2,2mm; chiãưu räüng rnh B = 55mm v gọc nghiãng α = 450 ; hãû säú ma sạt f
=0,15. Biãút ràịng u cáưu vãư nàng sút cáúp phäi ca phãùu l 100 chiãúc /ph. Cho hãû
säú láúp kên k = 0,5.
b. Phãùu cáúp phäi coï äúng:
Kiãùu phãùu ny âỉåüc sỉí dủng âäúi våïi cạc phäi cọ kêch thổồùc nho,ớ daỷng ọỳng,
daỷng baỷc, con ln, hỗnh vaỡnh khn...
Sồ õọử nguyón lyù hoaỷt õọỹng õổồỹc bióứu dióựn trón hỗnh 12-12. Cạc äúng âỉåüc
bäú trê theo kiãøu äúng liãưn hồûc 2 nỉỵa cọ cạc chuøn âäüng tënh tiãún khỉï häưi (hỗnh 1212a, b) hoỷc quay (hỗnh 12-12c) õổồỹc dỏựn õọỹng tỉì cạc cå cáúu bạnh vêt - trủc vêt
hồûc qua cồ cỏỳu baùnh lóỷch tỏm...Trong quaù trỗnh chuyóứn õọỹng, ngổồỡi ta cọ thãø gàõn
thãm mäüt cạnh gảt trãn cạc kiãøu äúng quay âãø lm nhiãûm vủ âënh hỉåïng cáúp I cho
phọi.

1

a

2

b

c

Hỗnh 12-12: Caùc loaỷi phóựu cỏỳp phọi kióựu ọỳng
ọỹ nghióng ca thnh phãùu âỉåüc lỉûa chn sao cho cạc phäi hon ton cọ
kh nàng trỉåüt vãư vë trê tháúp nháút cuớa õaùy phóựu. óứ traùnh tỗnh traỷng phọi bởt mióng
ọỳng, gọc thnh phãùu thỉåìng âỉåüc chn l α1 = 450 ÷ 550; gọc âạy phãùu α2 = 550
÷ 600.
Âäúi våïi kióứu phóựu nhổ ồớ hỗnh 12-12a, thọng thổồỡng õổồỹc sổớ dủng âãø cáúp
phäi v âënh hỉåïng cạc phäi cọ kêch thổồùc nhoớ hoỷc caùc phọi daỷng hỗnh truỷ hoỷc
cỏửu coù d <20mm hồûc phäi dảng äúng cọ d < 25mm v chiãưu di l = (1,1÷1,4) d.

167


Kióứu phóựu ồớ hỗnh 12-12b duỡng khi õởnh hổồùng hoỷc cáúp cạc loải phäi âục,
dáûp cọ cạc bãư màût thä raùp, coù rỗa meùp vaỡ ba via.
Vồùi kióứu phóựu ồớ hỗnh 12-12c õổồỹc duỡng cho caùc phọi coù daỷng con làn hồûc
bãư màût cän cọ chiãưu di l = (1,3 ÷ 3,5)d, d <20mm v l<60mm hồûc cạc phäi cọ
dảng vnh khàn cọ d<100mm v l= (0,2 ÷ 0,4)d.
- Nàng sút cáúp phäi ca phãùu cọ äúng chuøn âäüng tënh tióỳn trón hỗnh 1212a õổồỹc xaùc õởnh theo cọng thổùc:
Q = nx.p.k [chióỳc/ph]
Trong õoù, nx laỡ sọỳ haỡnh trỗnh keùp ca äúng trong 1 phụt, thäng thỉåìng nx =
50÷80htk/ph våïi chióửu daỡi haỡnh trỗnh H = (1,2 ữ1,7)l; p laỡ hãû säú kh nàng nháûn
phäi, nọ phủ thüc vo t säú giỉỵa chiãưu di v âỉåìng kênh phäi, trë säú nx v chiãưu
cao ca låïp phäi chỉïa trong phãùu, thỉåìng choün p = 0,7; k laì hãû säú nàng suáút v
âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc: k =

H
. ÅÍ âáy, l l kêch thỉåïc låïn nháút ca phäi, H
l

nhỉ â nọi åí trãn.
* Cäng sút dáùn âäüng låïn nháút thỉåìng âæåüc tênh theo cäng thæïc kinh
nghiãûm:
Nmax = 0,005l [kW]
- Âäúi vồùi kióứu ọỳng 2 nổợa trón hỗnh 12-12b:
Nng suỏỳt cuớa phãùu cáúp phäi âỉåüc tênh:
Q = nx.p [chiãúc/ph]
Trong âọ, nx laỡ sọỳ haỡnh trỗnh keùp trong mọỹt phuùt, giaù trở låïn nháút ca nọ
thỉåìng âỉåüc tênh theo cäng thỉïc: n x max =

4000
vồùi H laỡ chióửu daỡi haỡnh trỗnh vaỡ
H

thổồỡng âỉûåc xạc âënh theo kinh nghiãûm: H= (0,8 ÷1)l, Thäng thổồỡng nxmax<
300htk/ph, nóỳu choỹn nx > 300 htk/ph thỗ nng sút s bë gim.
Loải phãùu ny thỉåìng cọ nàng sút cáúp phäi khoaíng 200ch/ph.
* Cäng suáút dáùn âäüng låïn nháút âỉåüc xạc âënh theo cäng thỉïc thỉûc nghiãûm:
N = 0,006l [kW]
- ọỳi vồùi kióứu ọỳng quay nhổ hỗnh 12-12c:
* Nng sút ca phãùu cáúp phäi âỉåüc xạc âënh:
Q = Qlt.k [chiãúc/ph]
Trong âọ, Qlt l nàng sút l thuút låïn nháút, Q lt =
ca phäi vo äúng v t =

60
, våïi t laì thåìi gian råi
t

2l
; k laì hãû säú láúp âáưy, nọ phủ thüc vo säú vng quay n
g

ca äúng, t säú kêch thỉåïc giỉỵa âỉåìng kênh v chiãưu di phäi, hãû säú ma saït...

168


Thãú vo trãn, ta cọ cäng thỉïc xạc âënh nàng sút nhỉ sau: Q =

60.k
2l
g

.

Ỉu âiãøm ca cå cáúu cáúp phäi kiãøu ny l kãút cáúu âån gin, lm viãûc tin cáûy
v dãù âiãưu chènh âäúi våïi cạc phäi cọ kêch thỉåïc khạc nhau, khäng cáưn cọ thãm cå
cáúu loải trỉì phäi thỉìa v dãù dng âënh hỉåïng cáúp I cho phäi.
Tuy nhiãn do âiãưu kiãûn lm viãûc ca cå cáúu l tënh tiãún khỉï häưi hay cọ cå
cáúu gảt phäi trong kiãøu äúng quay nãn chọng mi mn äúng, cäng sút dáùn âäüng
phi låïn v gáy ra tiãúng äưn khaù lồùn trong quaù trỗnh laỡm vióỷc.
c. Phóựu coù dao mang phọi:
Kióựu phóựu naỡy õổồỹc mọ taớ trón hỗnh 12-13, cạc dao âỉåüc bäú trê âãø âënh
hỉåïng phäi cọ chuøn âäüng tënh tiãún khỉï häưi âãø nháûn phäi â âỉåüc âënh hỉåïng
cáúp I räưi sau âọ chuøn nọ sang mạng chuøn phäi. Cạc dao âỉåüc bäú trê åí phêa sau
mạng dỏựn hay song song vồùi maùng dỏựn.



B

B

H

H

a

b

c

Hỗnh 12-13: Phóựu coù dao mang phäi chuyãøn âäüng tënh tiãún
Dao mang phäi coï thóứ thổỷc hióỷn chuyóứn õọỹng tởnh tióỳùn khổù họửi (hỗnh 1213) hay chuyóứn õọỹng lừc (hỗnh 12-14). taỷi vở trê dỉåïi cng trong phãùu nọ âënh
hỉåïng phäi v chuøn âäüng lãn phêa trãn âãún vë trê maïng chuyãøn phäi. Tải vë trê
ny, dao mang phäi s dỉìng lải trong mäüt khong thåìi gian â âãø phäi trãn dao
trỉåüt hàón vo mạng v sau âọ nọ lải chuøn âäüng xúng phêa dỉåïi. Mäùi láưn mang

169


phäi, nọ cọ thãø chỉïa âỉåüc mäüt säú phäi tu theo kêch thỉåïc chiãưu di phäi v vë trê
âënh hỉåïng tổỷ nhión cuớa noù trong phóựu.
ọỳi vồùi loaỷi trón hỗnh 12-13a, nàng sút cọ thãø âảt âỉåüc tỉì 90 ÷ 100
chióỳc/phuùt, coỡn vồùi loaỷi b vaỡ c thỗ coù thóứ âảt âãún 450 ÷ 550 chiãúc /phụt.
Thäng thỉåìng phãùu cáúp phäi kiãøu ny thỉåìng dng âãø cáúp cạc phäi nhỉ bu
long, vêt, âai äúc... Bãư màût lm viãûc ca dao thỉåìng âỉåüc bäú trê nghiãng 1 gọc α so
våïi màût phàóng nàịm ngang sao cho phäi cọ thãø trỉåüt âỉåüc hồûc làn âỉåüc mäüt cạch
dãù dng xúng mạng chuøn phäi.
Âäü sáu ca kiãøu phãùu ny phủ thüc vo chiãưu di ca bãư màût âënh hỉåïng
ca dao v gọc nghiãng α. Thỉåìng âäü sáu ca phãùu âỉåüc chn l h = (0,25 ÷
0,3)L, våïi L l chiãưu di bãư màût lm viãûc ca dao v âỉûåc xạc âënh nhỉ sau: L = (7
÷ 10)l, trong âọ, l l chiãưu di låïn nhỏỳt cuớa phọi.

Theo ab

Theo cd

Hỗnh 12-14: Kióứu phóựu coù dao mang phäi chuyãøn âäüng làõc
* Nàng suáút cáúp phäi cuía kiãøu phãùu cọ dao âỉåüc xạc âënh:
1
Q = n x .L.p.z. [chiãúc / ph ]
l

Trong âọ, nx l säú hnh trỗnh keùp trong 1 phuùt: n x =

v
, vồùi v l täúc âäü
L.p

chuøn âäüng tỉång âäúi ca phäi trãn dao sang mạng dáùn phäi; p l hãû säú chỉïa phäi
170


cuớa dao mang phọi, noù phuỷ thuọỹc vaỡo hỗnh daùng chi tiãút v t säú cạc kêch thỉåïc
ca phäi, p = (0,5ữ0,7); L nhổ õaợ giaới thờch trón; z laỡ säú lỉåüng thanh dao, thäng
thỉåìng z =1÷2.
* Cäng sút dáùn âäüng låïn nháút cng âỉåüc tênh theo cäng thỉïc kinh nghiãûm:
N = 0,008L [kW]
`

d. Phãùu cáúp phäi kiãøu rung âäüng

Nguyãn tàõc lm viãûc ca phãùu cáúp phäi kiãøu rung âäüng l dỉåïi tạc dủng ca
lỉûc quạn tênh ca phäi do cå cáúu rung truưn sang s lm cho phäi thỉûc hiãûn cạc
dëch chuøn cỉåỵng bỉïc trãn cå cáúu rung v thæûc hiãûn viãûc cáúp phäi.
Cå cáúu cáúp phäi kiãùu phãùu rung âäüng cọ ráút nhiãưu loải nhỉ loải mạng phàóng

nàịm ngang, nàịm nghiãng, hồûc loải âỉåìng xồõn äúc v.v...Kiãùu phãùu ny cọ nhãưu ỉu
âiãøm nhỉ kãút cáúu âån gin, êt xáùy ra hiãûn tỉåüng tàõc hồûc kẻt phäi khi di chuyãøn.
Täúc âäü dëch chuyãøn phäi âãöu âàûn, nàng suáút cao. ỷc bióỷt laỡ õọỳi vồùi caùc phọi coù
hỗnh daỷng phổùc tảp v khọ âënh hỉåïng, cạc phäi thä sau khi âục, rn, dáûp hồûc càõt,
hn...cn cọ cạc ba via v rỗa meùp. Coù thóứ cỏỳp õổồỹc caùc loaỷi phọi coù hỗnh daùng vaỡ
kờch thổồùc rỏỳt khaùc nhau vaỡ dóự daỡng âiãưu chènh âỉåüc nàng sút ca phäi nhåì viãûc
âiãưu chènh biãn âäü rung âäüng thäng qua viãûc âiãưu chènh dng âiãûn hay khe håí ca
li tỉì. Tuy nhiãn våïi cạc phọi coù khọỳi lổồỹng lồùn thỗ phóựu cỏỳp phọi kióứu rung õọỹng
trong quaù trỗnh laỡm vióỷc seợ gỏy ra tióỳng äưn låïn.
Âãø nghiãn cỉïu cå cáúu cáúp phäi kiãùu rung âäüng, ngỉåìi ta xẹt mäüt hãû cå cáúu
4 kháu bn lãư chuøn âäüng làõc trong màût phàóng nàịm ngang hồûc nũm nghióng
õổồỹc mọ taớ trón hỗnh 12-15 vaỡ 12-16.
Xeùt mọỹt váût A cọ trng
A
lỉåüng G âàût trãn thanh BC trong
Fqt
Fms
màût phúng nũm ngang (hỗnh 12C
B
G
Fqt
15). Khi thanh O1B quay sang phi
1 gọc α -α1 våïi täúc âäü gọc l ω thỗ

Fms
G

vỏỷt A cuỡng vồùi thanh BC chuyóứn
õọỹng song phúng xuọỳng phờa dổồùi.
Goỹi gia tọỳc chuyóứn õọỹng lồùn

nhỏỳt trong haỡnh trỗnh naỡy laỡ a, ta
coù:
Fms = m(g-atõ).f
Fqt = - m.an



O1

1
O2

Hỗnh 12-15: Så âäư di chuøn phäi trãn màût
phàóng nàịm ngang

171


Trong âọ atâ l gia täúc theo phỉång thàóng âỉïng; an l gia täúc theo phỉång
nàịm ngang.
Khi tay quay O1B quay sang trại 1 gọc α-α1 våïi täúc âäü gọc thỗ vỏỷt A
cuỡng vồùi thanh B chuyóứn õọỹng lón phêa trãn. Khi âoï ta coï:
F’ms = m (g + a’tâ).f
F’qt = - m.a’n
Trong âọ a’tâ v a’n l gia täúc theo hỉåïng thàóng âỉïng v nàịm ngang khi váût
A chuyãøn âäüng lãn phêa trãn. Nãúu ta coi ω = thỗ vóử giaù trở atõ = atõ vaỡ an = a’n.
Khi âọ cọ thãø xáùy ra hiãûn tỉåüng nhỉ sau:
Khi váût chuyãøn âäüng cuìng thanh xuäúng tháúp sang phêa phaới thỗ nóỳu Fms <
Fqt thỗ vỏỷt A seợ trổồỹt trãn thanh BC, hay nọi cạch khạc vë trê ca váût A so våïi
thanh BC báy giåì s åí lải åí phêa sau, cọ nghéa l váût A cọ chuøn âäüng tỉång âäúi

so våïi thanh BC vãư phêa trại.
Khi thanh chuøn âäüng lãn phêa trãn v sang trại, lục ny do Fms tàng lãn
nãn trong trỉåìng håüp khi m Fms > Fqt thỗ vỏỷt õổồỹc baùm chừc vaỡo thanh BC, hay
nọi cạch khạc khäng cọ sỉû chuøn âäüng tỉång âäúi giổợa vỏỷt A vaỡ thanh BC.
Tọứng hồỹp mọỹt chu trỗnh chuøn âäüng ca thanh O1B ta cọ nháûn xẹt sau âáy:
Vë trê ca váût A so våïi thanh BC â bở dởch chuyóứn sang traùi mọỹt lổồỹng s.
Nóỳu chu trỗnh trón laỷi tióỳp tuỷc thỗ sau mọựi mọỹt chu trỗnh nhổ vỏỷy thỗ vỏỷt A laỷi cổù
dởch chuyóứn sang traùi so vồùi thanh BC mọỹt lổồỹng s. Quaù trỗnh hoaỷt õọỹng cuớa cồ
cỏỳu trón laỡ lión tuỷc thỗ sau mọỹt thåìi gian, váût A s di chuøn tỉång âäúi våïi thanh
BC v s cọ xu hỉåïng âi ra khi thanh BC.
Trong trổồỡng hồỹp khi g < atõ thỗ Fms < 0, lục ny váût A s khäng cn tiãúp
xục våïi thanh BC nỉỵa m nọ cọ bỉåïc nhy tỉång âäúi so våïi thanh BC vãư phêa trại.
Xẹt trỉåìng håüp thanh BC âàût
A Gn
Fqt
trong màût phàóng nghiãng so våïi
β
Fms
màût phàóng ngang 1 goùc (hỗnh 12Gõ
G
C
B
16). Cuợng phỏn tờch tổồng tổỷ nhỉ
trãn våïi chụ trng lỉåüng G ca
ω’
váût A âỉåüc phán thnh Gn v Gâ
ω
tỉång ỉïng våïi phỉång nàịm ngang
v phỉång thàóng âỉïng, ta cọ:
r r

r
α1
α
G = Gn + Gâ .
O1
O2
Thiãút láûp cäng thỉïc tênh toạn
Fms, Fqt theo gêa trë cuớa Gõ vaỡ Gn,
Hỗnh 12-16: Sồ õọử di chuyóứn phọi trãn màût
atâ v an, ta cọ nháûn xẹt sau:
phàóng nàịm nghiãng
Khi thanh BC chuyãøn âäüng
172


vãư phêa phi v xúng dỉåïi, âãø váût A cọ kh nàng chuøn âäüng tỉång âäúi so våïi
thanh BC sang bón traùi nhổ trổồỡng hồỹp trón, thỗ õióửu kióỷn cuớa nọ l:
Fqt > Fms + Gn
Khi thanh quay vãư phêa bón traùi vaỡ lón phờa trón thỗ õióửu kióỷn õóứ vỏỷt khọng
trổồỹt trón thanh BC thỗ:
Fqt < Fms - Gn
Nóỳu thoaợ maợn õổồỹc caớ 2 õióửu kión trón thỗ sau mọỹt chu trỗnh chuyóứn õọng
cuớa thanh O1B, vỏỷt A seợ dëch chuyãøn tæång âäúi so våïi thanh BC mäüt læåüng s. Nóỳu
cho cồ cỏỳu hoaỷt õọỹng lión tuỷc thỗ sau mäüt thåìi gian, váût A s dëch chuøn sang phêa
trại v s cọ xu hỉåïng råìi khi thanh BC.
Tỉì nhỉỵng kãút qu tênh toạn nhỉ trãn, ngỉåìi ta chãú tảo caùc kióứu phóựu rung
õọỹng dổỷa theo nguyón lyù õoù (hỗnh 12-16), nhỉng lục ny thanh BC âỉåüc thay bàịng
mäüt cạnh xồõn cọ gọc nghiãng l β âãø tàng chiãưu di cho nọ v âäưng thåìi cọ thãø
cho váût A di chuøn trãn khong chiãưu di låïn hån âãø cọ thåìi gian âënh hỉåïng v
âiãưu chènh vë trê trỉåïc khi di chuøn âãún mạng chuøn phäi.

Kãút cáúu 4 kháu bn lãư trong så âäư ngun l âỉåüc thay thãú bàịng cå cáúu
rung âäüng tỉûa trãn thanh ân häưi våïi lỉûc tảo rung sỉí dủng kiãøu nam chám âiãûn tỉì.
Ỉu âiãøm ca bäü tảo rung kiãøu ny l cọ thãø dãù dng thay âäøi táưn säú rung v biãn
âäü ca nọ, tỉïc l dãù dng âiãưu chènh âãø thay âäøi täúc âäü vaỡ gia tọỳc cho phóựu cỏỳp
phọi.
Trón hỗnh 12-17 laỡ sồ âäư kãút cáúu ca phãùu cáúp phäi kiãøu rung âäüng cọ bäü
tảo rung âàût thàóng âỉïng.
Phãùu âỉåüc âàût trãn 3 l xo lạ âỉåüc xãúp nghiãng so våïi phỉång thàóng âỉïng
mäüt gọc 200 theo cng 1 hỉåïng. Mủc âêch ca nọ l khi nam chám âiãûn tỉì hụt âạy
phãùu xúng phờa dổồùi theo phổồng thúng õổùng thỗ caùc thanh loỡ xo lạ bë ún v
âäưng thåìi xoay âi mäüt gọc v mang phãùu quay xung quanh tám nọ mäüt gọc. Nhỉ
váûy chuøn âäüng tuût âäúi ca phãùu v cạc cạnh xồõn trong phãùu l chuøn âäüng
âi xúng v xoay quanh tám phãùu. Khi lỉûc nam chám âiãûn tỉì máút âi, l xo lải tr
phãùu vãư lải trảng thại ban âáưu tỉïc l phãùu s cọ chuøn âäüng lãn phêa trãn v xoay
ngỉûåc lải xung quanh tám nọ 1 gọc bàịng vồùi goùc quay khi chuyóứn õọỹng õi xuọỳng.
Quaù trỗnh naỡy hon ton tỉång tỉû nhỉ chuøn âäüng ca cå cáúu 4 kháu bn lãư ta â
xẹt trãn âáy. Nhỉ váûy, nãúu cọ mäüt váût A nàịm åí trãn cạnh xồõn, thỗ vồùi caùc thọng
sọỳ thờch hồỹp nhổ õaợ tờnh toaùn åí trãn, váût A sé cọ chuøn âäüng tỉång âäúi so våïi
cạnh xồõn âi dáưn lãn phêa trãn.
Âãø cọ thãø tảo kh nàng dãù dng cho váût tiãúp vo cạnh xồõn v thỉûc hiãûn cạc
di chuøn, thỉåìng ngỉåìi ta chãú taỷo phóựu coù õaùy hỗnh cọn ồớ giổợa cao vaỡ xung quanh

173


tháúp âãø phäi dãù dng trỉåüt trãn màût cän âọ õóứ tióỳp vaỡo caùnh xoừn khi phóựu rung
õọỹng. Quaù trỗnh rung âäüng ca phãùu s lm cho phäi dëch chuøn âi lãn theo
hỉåïng cạnh xồõn. Trãn cạnh xồõn, ngỉåìi ta cn bäú trê mäüt säú cå cáúu âãø âënh hỉåïng
cho phäi hồûc sỉía lải cạc phäi âënh hỉåïng chỉa âụng hồûc gảt cạc phäi cọ âënh
hỉåïng sai ra khi rnh xồõn.

Kãút cáúu ca phãùu phi âỉûåc
cạch ly våïi hãû thäúng cäng taïc thäng
200
qua caïc âãú cao su hay cå cáúu gim
cháún, do váûy phãùu chè thỉûc hiãûn
chuøn âäüng rung âäüng våïi biãn âäü v
táưn säú â âënh mäüt cạch äøn âënh m
khäng bë nh hỉåỵng do nhiãùu tỉì cạc
δ
mạy cäng taùc taùc õọỹng.
Trón hỗnh 12-18 giồùi thióỷu mọỹt
kióứu phóựu cỏỳp phäi rung âäüng cọ phãùu
chỉïa phäi riãng âãø dỉû trỉỵ v cáúp phäi
cho phãùu rung, cạc phäi âỉåüc cáúp åí
phãùu chổùa seợ lỏửn lổồỹt rồi xuọỳng phóựu Hỗnh 12-17: Phóựu cáúp phäi kiãøu rung
rung âàût åí phêa dỉåïi. Khi råi xúng s
gàûp cạnh hỉåïng âỉåüc bäú trê theo mäüt gọc nghiãng v tiãïp tuún våïi cạnh xồõn, do
váûy cạc phäi cọ thãø dãù dng trỉåüt vo cạnh xồõn v thỉûc hiãûn cạc chuøn âäüng lãn
phêa trãn khi phãùu hoảt âäüng. Phãùu chỉïa phäi âỉåüc gàõn cäú âënh våïi táúm âạy thäng
qua cạc trủ ghẹp bu long v khäng rung âäüng cng våïi phãùu rung. Táúm âạy v bäü
pháûn phãùu rung cng âỉåüc cạch ly bàịng cạc l xo gim cháún. Trãn bãû ca phãùu
rung, ngỉåìi ta làõp 3 l xo tiãúp tuún våïi vng trn bạn kênh r. Giỉỵa phãùu rung v
bãû ca nọ cọ mäüt liãn kãút trủ trỉåüt våïi mủc âêch cọ thãø cho phẹp phãùu rung âỉåüc
chuøn âäüng lãn xúng theo phỉång thàóng âỉïng v vỉìa quay xung quanh tám ca
nọ. 3 nam chám âiãûn tỉì âỉåüc bäú trê theo hỉåïng tiãúp tuún våïi vng trn bạn kênh r.
Nhåì váûy m khi cọ lỉûc hụt ca nam chám phãùu s chuøn âäüng trỉåüt trãn bảc
xúng phêa dỉåïi v âäưng thåìi chuøn âäüng quay quanh tám ca nọ âãø tảo nãn sỉû
dëch chuøn cạc phäi trãn cạnh xồõn. Åí phêa cúi ca âỉåìng xồõn, ngỉåìi ta bäú trê
bäü pháûn thu gom phäi âãø chuøn nọ cho mạng dáùn phäi.
Âäúi våïi phãùu cáúp phäi kiãøu rung âäüng, táön säú dao âäüng thỉåìng cọ thãø thay

âäøi trong khong 16 ÷100Hz bàịng cạch thay âäøi táưn säú dng âiãûn cung cáúp cho
nam chám âiãûn tỉì. Våïi cạc phäi cọ kêch thỉåïc nhoớ thỗ tỏửn sọỳ thổồỡng duỡng laỡ
100Hz vaỡ õổồỡng kờnh phãùu trong khong 250mm. Âäúi våïi cạc phãùu cọ âỉåìng kênh

174


õóỳn 500mm thỗ tỏửn sọỳ thổồỡng duỡng laỡ 50Hz vaỡ vồùi chi tióỳt coù kờch thổồùc lồùn hồn
thỗ õổồỡng kờnh ca phãùu cng låïn hån v táưn säú thỉåìng dng laỡ 16Hz.

r

Hỗnh 12-18: Sồ õọử kóỳt cỏỳu phóựu cỏỳp phọi rung âäüng

Gọc náng β ca cạnh xồõn thỉåìng tỉì 10 ÷ 30. Nọ phủ thüc vo bỉåïc xồõn t
(phủ thüc vo kêch thỉåïc ca phäi) v t thỉåìng âỉåüc chn theo cäng thỉïc:
t = 1,5 h + b1
Trong âọ, h l kêch thỉåïc biãn låïn nháút ca phäi; b1 l chiãưu dy ca cạnh
xồõn.
Chiãưu räüng ca cạnh xồõn âỉåüc xạc âënh nhỉ sau:
B = b + (2 ÷ 3)mm
Trong âọ, b l chiã räüng ca phäi hồûc âỉåìng kênh ca phọi.
ổồỡng kờnh trung bỗnh cuớa raợnh xoừn õổồỹc xaùc õởnh:
Dm =

t
.tg

Khi =1030 thỗ Dm = 12t.
ọỳi vồùi goùc nọn ca âạy phãùu rung thỉåìng âỉåüc chn tỉì 1600 ữ1700 phuỷ

thuọỹc vaỡo hỗnh daùng vaỡ kờch thổồùc cuớa phọi.
óứ traùnh tỗnh traỷng phọi coù thóứ rồi ra khoới caùnh xồõn, ngỉåìi ta khäng âàût
cạnh vng gọc våïi thnh phãùu m âàût nghiãng lãn phêa trãn so våïi phỉång vng
gọc våïi thnh phãùu mäüt gọc bàịng 30 ÷ 40.

175