Quản trị doang nghiệp - chương 2

CHƯƠNG II:
DỰ BÁO TRONG QUẢN TRỊ SẢN XUẤT
I) Khái niệm về dự báo, các loại dự báo, trình tự thực hiện dự báo
1.Khái niệm
Dự báo là khoa học – nghệ thuật ……………………………………………………… căn cứ
vào:
- ……………………………………………………………………………
- Kết quả phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả dự báo.
-……………………………………………………………………………
.
2.Các loại dự báo
a.Căn cứ vào thời đoạn dự báo ta chia làm ba loại:
+ Dự báo ngắn hạn: thời đoạn dự báo không quá ………………… Loại dự báo
này cần cho các việc mua sắm, điều độ công việc, phân giao nhiệm vụ
trong sản xuất.
+Dự báo trung hạn: thời đoạn dự báo từ ………………….đến………………… Loại dự
báo này cần cho việc lập kế hoạch bán hàng, sản xuất, dự trù tiền mặt…
+Dự báo dài hạn: Thời đoạn dự báo từ ……………………….trở lên. Loại dự báo này
cần cho việc lập các dự án sản xuất sản phẩm mới, lựa chọn các thiết bò,
công nghệ mới, mở rộng doanh nghiệp hay thành lập doanh nghiệp mới.
b.Căn cứ vào lónh vực dự báo được chia làm ba loại:
+Dự báo kinh tế
+Dự báo kỹ thuật công nghệ
+Dự báo nhu cầu
3.Trình tự tiến hành dự báo
Trình tự tiến hành dự báo bao gồm 8 bước:
- Bước 1: ……………………………………………………………………………(mục tiêu khác nhau, phương
pháp khác nhau)
- Bước 2 ………………………………………………………………………………………….
- Bước 3: ……………………………………………………………………………………………
- Bước 4: ………………………………………………………………………………………………

- Bước 5: ………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………….
- Bước 6: ……………………………………………………………………………………………
- Bước 7:………………………………………………………………………………………
+Xu hướng tuyến tính
+Xu hướng thời vụ
+Xu hướng chu kỳ
+Xu hướng ngẫu nhiên
- Bước 8:…………………………………………………………………………………………………………………………….
II) Các phương pháp dự báo theo chuỗi thời gian
1.Phương pháp đònh tính
Khi chưa có đủ các số liệu thống kê (giai đoạn đầu của chu kỳ sống của sản
phẩm), để tiến hành công tác dự báo ta có thể dựa vào các phương pháp
đònh tính. Phương pháp đònh tính, đặc biệt là phương pháp Delphi còn được
dùng để xem xét thêm các kết quả dự báo tiến hành bằng phương pháp
đònh lượng.
a.Phương pháp lấy ý kiến của hội đồng điều hành: Hội đồng bao gồm các
chuyên gia giỏi nhất trong lónh vực sản xuất, marketing chất lượng tài chánh
nhân sự…
+Ưu điểm: ………………………………………………………
+Nhược điểm: ……………………………………………………………………………………………
b. Phương pháp lấy ý kiến của nhân viên bán hàng từng khu vực: ngươiø
bán hàng là người hiểu rõ nhu cầu và thò hiếu của người tiêu dùng. Phương
pháp này dùng để dự báo về nhu cầu sản phẩm, dòch vụ.
+Ưu điểm:…………………………………………………………………………………
+Nhược điểm: ………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………
c. Phương pháp lấy ý kiến của khách hàng: lấy ý kiến của khách hàng hiện
tại cũng như khách hàng mới có ý đònh hoặc đã có kế hoạch mua hàng
trong tương lai. Cách lấy ý kiến có thể là

 Phỏng vấn trực tiếp
 Bảng câu hỏi in sẵn
 Đội ngũ cộng tác viên về marketing
+Ưu điểm: ………………………………………………………………………………………
+Nhược điểm: ……………………………………………………………………………
d. Phương pháp Delphi (phương pháp lấy ý kiên chuyên gia trong và ngoài
doanh nghiệp):
- Soạn và in sẵn các câu hỏi về lónh vực dự báo
- Đưa các câu hỏi đến các chuyên gia
-Tập hợp và tổng hợp ý kiến trả lời của các chuyên gia.
- Nếu xuất hiện vấn đề mới hoặc mâu thuẫn, quá trình trên được lặp lại
2,3,4… cho đến khi thống nhất.
+Ưu điểm: Khách quan, chính xác.
+Nhược điểm: Tốn kém, chi phí cao
2.Các phương pháp đònh lượng
Các phương pháp này đều dựa trên cơ sở toán học thống kê.
a.Phương pháp tiếp cận giản đơn
+Ưu điểm:
- Đơn giản, rẻ
+Nhược điểm:
-………………………………………………………………………………………….
+Phạm vi áp dụng:
- Xí nghiệp có quy mô nhỏ
- Xí nghiệp mới tiếp cận với công tác dự án (không có số liệu)
b. Phương pháp bình quân di động
Lấy con số bình quân trong từng thời gian ngắn, có khoảng cách đều nhau
làm kết quả dự báo cho thời kỳ sau.
Y
4
=

3
321 YYY ++
Y
5
=
3
432 YYY ++
Y
6
=
3
543 YYY ++
+Ưu điểm:
- Đơn giản, rẻ
- Không áp đặt tình hình thời kỳ trước cho thời kỳ sau
+Nhược điểm:
- ………………………………………………………………………………………………………
- ……………………………………………………………………………………………………….
- ………………………………………………………………………………………………………
+Phạm vi áp dụng:
Dãy số quá khứ ổn đònh (30, 28, 33, 31, 29…)
c. Phương pháp bình quân di động có hệ số (có trọng số)
Ví dụ:
Dự báo n = 3; hệ số 3, 2, 1
Tháng Số thực tế Kết quả dự báo
1
2
3
4
10

12
13
16 (13
×
3+12
×
2+10
×
1):6 = 12.66
Dự báo cho thời kỳ thứ n = Số thực tế thời kỳ thứ n -1
Dự báo cho
thời ký thứ
(n+1)
số thực tế của thời kỳ thứ I hệ số thứ i
=
Tổng các hệ số
5 x
+Ưu đểm:
- Có biểu thò xu hướng phát triển trong tương lai
- Có phân biệt tầm quan trọng của các số liệu ở các thời kỳ khác nhau.
+Nhược điểm:
- Cần nhiều số liệu quá khứ.
+Phạm vi áp dụng: dãy số liệu quá khứ ổn đònh.
d. Phương pháp san bằng số mũ (dự báo ngắn hạn)
………………………………………………………………………………….
Hoặc
F
t
=
α

A
t-1
+
α
(1-
α
)A
t-2
+
α
(1-
α
)
2
A
t-3
+……+
α
(1-
α
)
n-1
A
t-n
F
t
số dự báo thời kỳ t
F
t-1
số dự báo thời kỳ t-1

α
hệ số san bằng sô mũ (
α
∈
(0,1))
A
t-1
số thực tế của thời kỳ thứ t-1
Ví dụ:
Dự báo với
α
= 0.2 ; F
1
= 11
Tháng Số thực tế Kết quả dự báo
1
2
3
12
17
x
F
1
=
F
2
=
F
3

=
+Ưu điểm:
- Có biểu thò xu hướng phát triển trong tương lai
- Cần ít số liệu quá khứ
- Thuận tiện cho việc áp dụng máy tính.
+Nhược điểm:
- ……………………………………………………………………………………………………………………………………
+Phạm vi áp dụng: mọi trường hợp của dãy số trừ trường hợp tuyến tính.
e. Phương pháp san bằng số mũ bậc 2 (san bằng số mũ có đònh hướng)
Bước 1: ……………………………………….
Bước 2: ………………………………………
Bước 3: ………………………………………
F
t
số dự báo thời kỳ t
F
t-1
số dự báo thời kỳ t-1
α
hệ số san bằng số mũ bậc 1
β
hệ số san bằng số mũ bậc 2
T
t
đại lượng đònh hướng của thời kỳ t
T
t-1
đại lượng đònh hướng của thời kỳ t-1
F
t(đh)

số dự báo có đònh hướng của thời kỳ t
Ví dụ:
Cho F
1
= 11 ;
α
= 0.2 ;
β
= 0.4; T
1
= 0
Dự báo
Tháng Số thực tế F
t
T
t
1
2
3
12
17
x
F
1
=
F
2
=
F
3

=
T
1
=
T
2
=
T
3
=
Tháng F
t(đh)
1
2
3
F
1(đh)
=
F
2(đh)
=
F
3(đh)
=
+Ưu điểm:
- Có biểu thò xu hướng phát triển trong tương lai
- Thuận tiện cho việc áp dụng máy tính
+Nhược điểm:
- ………………………………………………………………………………….
+Phạm vi áp dụng: mọi trường hợp của dãy số trừ trường hợp tuyến tính.

f. Phương pháp bình quân bé nhất ( phương pháp tuyến tính)
y = ax +b
x: số thứ tự các thời kỳ
y: số thực tế (thời ký quá khứ),số dự báo (thời kỳ tương lai)
a =
b =

x
=
n
x
∑

y
=
n
y
∑
Ví dụ:
Tháng
X
Số thực tế
Y
XY X
2
1
2
3
4
5

74
79
80
90
105
6
7
142
122
∑
X
∑
Y
∑
XY
∑
2
X
X
=
Y
=
a =
b =
Ta có hàm dự báo:
Y =
Dự báo tháng 8 : Y
8
=
+Phạm vi áp dụng: dãy số thực tế tuyến tính với thời gian.

g. Phương pháp hệ số thời vụ
Ví dụ:
Có số liệu sau:
Tháng 1996 1997 Nhu cầu bình quân của
thời kỳ thư ùn
1
2
3
…
12
80
75
90
…
80
90
85
110
…
80
…
Nhu cầu bình quân của một thời kỳ:

Tháng Nhu cầu bình quân
của 1 thời kỳ
Hệ số thời vụ
1
2
3
…

12
94
94
94
…
94
…
Hệ số thời
vụ của thời
kỳ thứ (n+1)
Nhu cầu bình quân thời kỳ thứ n
=
Nhu cầu bình quân của 1 thời kỳ phân tích
Dự báo cho các tháng năm 1998 nếu biết năm 1998 sản xuất 1200 sản
phẩm/năm
Dự báo tháng 1/1998 =
×
12
1200
0.957 = 96
Dự báo tháng 2/1998 =
Dự báo tháng 3/1998 =
…
III) Các phương pháp dự báo theo nguyên nhân
1.Dự báo theo từng nguyên nhân
y = ax +b
x: nguyên nhân (biến số)
y: số thực tế (thời ký quá khứ),số dự báo (thời kỳ ương lai)
a =
∑

∑
×−
××−
2
2
xnx
yxnxy
b =
y
- a
×
x

x
=
n
x
∑

y
=
n
y
∑
Ví dụ:
X: mức thu nhập bình quân của dân cư tại vùng A
Y: doanh thu của xí nghiệp xây dựng nhà tại vùng A
Đơn vò: 1.10
8
VND

Năm X Y XY X
2
1
2
3
4
5
6
1
3
4
1
2
7
2
3
2.5
2
2
3.5
2
9
10
2
4
24.5
1
9
16
1

4
49
∑
X
∑
Y
∑
XY
∑
2
X
x
=
y
=
a =
b =
Hàm dự báo:
y =
Giả sử năm 7: biết mức thu nhập bình quân của dân cư tại vùng A là 6.10
8
thì có thể dự báo được doanh thu của xí nghiệp xây dựng nhà tại vùng A là
 Đánh giá hàm dự báo:
(Xem xét xem X có phải là nguyên nhân của Y hay không)
Ta dùng hai chỉ tiêu:
a) Sai lệch tiêu chuẩn: (S)
b)
S
x,y
=

S càng tiến đến 0 thì độ chính xác càng cao
b)Hệ số tương quan (r)
r =
Nếu:
0<r<1: thì x và y có quan hệ tuyến tính, tương quan này là tương quan thuận
r = 1 thì x và y có tương quan tuyến tính hoàn hảo
r = 0 thì không có tương quan giữa x và y
-1<r<0 thì x và y có tướng quan nghòch
Ví dụ: đánh giá hàm dự báo ở ví dụ trên
Ta tính được S =…………., r =…………………… Vậy Hàm dự báo này đáng tin cậy và
mức thu nhập của người dân có ảnh hưởng đến doanh thu của xí nghiệp.
2.Dự báo theo nhiều nguyên nhân
y = a
1
x
1
+ a
2
x
2
+…….+ a
n
x
n
+b
Trong đó x, y là các nguyên nhân
p dụng máy tính sẽ tính được các trò số a
1
, a
2

,……,a
n
IV) Kiểm tra kết quả dự báo
Kiểm tra bằng hai chỉ tiêu:
1.Sai số tuyệt đối bình quân (MAD)

Công thức viết gọn: MAD =
n
saiso
MAD càng …………………….chứng tỏ con số dự báo càng chính xác.
2.Tín hiệu dự báo:
Công thức viết gọn: tín hiệu dự báo =
( )
MAD
saiso
∑
Tín hiệu dự báo phải nằm trong phạm vi cho phép
-4<THDB<4 thì con số dự báo chấp nhận được.
Ví dụ: kiểm tra kết quả dự báo sau đây:
Tháng Số dự
báo
Số thực
tế
sai số
∑
sai số
1â
2
3
4

5
6
100
100
100
110
110
110
90
95
115
100
125
140
Tháng
saiso
∑
saiso
MAD THDB
1
2
3
4
5
6
Tín hiệu dự báo dao động từ …… đến ……….do đó ………………….nằm trong giới hạn
cho phép(-4;4) nên kết quả dự báo này ……………………………….
/Số thực tế thời kỳ thứ I – số dự báo thời kỳ thứi/
MAD =
Số thời kỳ khảo sát

(Số thực tế thời kỳ thứ j – số dự báo thời kỳ thứj)
THDB =
Sai số tuyệt đối bình quân thời kỳ i
Bài tập chương II
Bài 1:Bệnh viện Tiền Giang có thống kê số người nhập viện trong 10 tuần
qua như sau:
Tuần thứ Số nhập
viện
Tuần thứ Số nhập
viện
1 22 6 29
2 21 7 33
3 25 8 37
4 27 9 41
5 35 10 37
1) Hãy dự báo số người nhập viện trong tuần thứ 11 bằng phương pháp bình
quân di động 3 tuần một.
2) Hãy dự báo số người nhập viện trong tuần thứ 11 bằng phương pháp bình
quân di động 3 tuần một có trọng số : 0.5 ;0.3 ; 0.2
Bài 2: Bệnh viện nhi đồng muốn mua một xe cấp cứu mới, giám đốc bệnh
viện dựa vào cây sô đã chạy trong 5 năm qua để dự báo lại nhu cầu
Năm Số cây số đã chạy
1
2
3
4
5
6000
8000
7000

7600
7400
Hãy dự báo số cây số xe sẽ chạy trong năm tới bằng phương pháp bình
quân di động 2 năm
Bài 3: Trong 5 năm qua nhà máy cơ khí nông nghiệp không ngừng tăng
doanh số xe bán ra như sau:
Năm Số xe bán ra
1998
1999
2000
4500
4950
5180
2001
2002
2003
5630
5840
?
Hãy dùng phương pháp san bằng số mũ với hệ số san bằng
α
= 0.3 để dự
báo cho năm 2003 biết rằng năm 1998 đã dự báo được 4100 xe.
Bài 4:Công ty vật tư bưu điện có thống kê số lượng bàn máy nhắn tin xách
tay trong 5 năm qua như sau:
Năm Số máy bán ra
1
2
3
4

5
2400
3200
2700
3000
3900
Hãy dự báo số máy bán ra trong năm tới bằng phương pháp:
1)Bình quân di động 3 năm một
2)Bình quân đi động 2 năm một có trọng số 0.75 và 0.25
3)San bằng số mũ biết rằng dự báo cho năm thứ bốn là 3000 máy và
α
=
0.3
Bài 5*: Cửa hàng xe gắng máy ở phố Huế có số thống kê doanh số bán ra
trong 12 quý (3 năm) vừa qua như sau:
Quý Năm 1 Năm 2 Năm 3
1
2
3
4
90
130
200
170
130
190
250
220
190
220

310
300
Hãy dùng phương pháp bình quân bé nhất (hồi quy tuyến tính) để dự báo số
xe bán ra trong 4 quý năm tới có điểu chỉnh theo mùa.
Bài 6*: Nhà máy dầu Tường An muốn mở rộng quy mố sản xuất bằng việc
xây dựng thêm một phân xưởng ở Nhà Bè. Quy mô của phân xưởng này
phụ thuộc rất nhiều vào nhu cầu sản phẩm dầu ăn mà nhà máy sẽ đáp ứng
cho thò trường xung quanh và chi phí sản xuất sản phẩm. Qua điều tra đã
xác đònh được nhu cầu này. ng giám đốc nhà máy muốn nhờ bạn giúp ông
đánh giá mối quan hệ giữa chi phí sản xuất một thùng dầu ăn và số lượng
dầu bán ra trong 1 năm, từ đ1o xác đònh được quy mô của phân xưởng. Giả
sử bạn đã thu thập được số liệu sau:
Phân xưởng Chi phí cho 1000
thùng dầu
(1000đ)
Số thùng dầu
được bán ra
(1000 thùng)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
10150
9730

10460
10060
10580
10680
9670
9970
10440
10080
417
473
250
372
238
259
597
414
263
372
1)Hãy sử dụng đường hồi quy tuyến tính để xây dựng phương trình hồi quy
dùng cho việc dự báo chi phí sản xuất một thùng dầu ăn
2)Tính hệ số tương quan tuyến tính r.
3)Theo kết quả nghiên cứu thì nhu cầu dầu ăn trên thò trường Nhà Bè là
325000 thùng/năm. Hãy tính chi phí sản xuất một thùng dầu ăn cho một nhà
máy có quy mô sản xuất là 325000 thúng/năm
Bài 7*: tại doanh nghgiệp A qua khảo sát ta có số liệu thể hiện mối quan hệ
giữa doanh thu và chi phí quảng cáo như sau:
Đơn vò: triệu USD
Năm Chi phí quảng cáo Doanh thu
1
2

3
4
5
6
7
8
9
10
4
7
9
8
8
12
5
7
9
9
10
30
50
40
30
50
20
30
40
45
Hãy cho biết giữa doanh thu và chi phí quảng cáo có mối quan hệ tuyến tính
hay không? Nếu DN A muốn tăng doanh thu lên 58 triệu USD thì phải bỏ ra

mức chi phí quản cáo là bao nhiêu?
Bài 8*: Hai ông phó giám đốc của một xí nghiệp đã dự báo số sản phẩm
bán ra qua 6 tháng như sau:
Năm Số bán
thực tế
Dự báo của
P.GĐ k doanh
Dự báo của
P.GĐ sản xuất
1
2
167325
175362
170000
170000
160000
165000
3
4
5
6
172536
156732
176325
180235
180000
180000
165000
165000
170000

175000
165000
170000
Hãy cho biết ông phó giám đốc nào dự báo chính xác hơn.
Bài 9: Công ty TNHH Thanh Duy buôn bán máy điện toán có doanh số bán
máy trong năm qua chia theo từng tháng như sau:
Tháng Nhu cầu thực Tháng Nhu cầu thực
1
2
3
4
5
6
37
40
41
37
45
50
7
8
9
10
11
12
43
47
56
52
55

54
-Hãy dùng phương pháp san bằng số mũ có điều chỉnh xu hướng để dự báo
cho tháng 1 năm sau (tháng 13)? Biết hằng số
5.0=
α
và
3.0=
β
và tháng
1 dự báo là 36 máy.