Đại Tây Dương

Đại Tây Dương
Các khối nước của Biển Thái Bình Dương trộn lẫn vào các khối nước của Biển Đại Tây Dương giữa Nam Cực
và đỉnh của Nam Mỹ. Biển Đại Tây Dương, hẹp và cong, nhỏ chưa bằng một nửa kích thước của Thái Bình
Dương.
Đại Tây Dương
Nó chỉ rộng 2.848km tại eo hẹp nhất của nó, giữa Brazil và Liberia. Tại eo rộng nhất, phía nam châu Phi, nó trải dài
khoảng 4.800km. Tuy nhiên, chiều rộng của nó trải dài ra khoảng 2,5cm một năm, do hiện tượng gọi là sự dịch chuyển
của lục địa. (Xem mục “Sự dịch chuyển của lục địa và Kiến tạo địa tầng” trong tập “Khoa học địa chất”).
Đại Tây Dương có độ sâu trung bình là 3.500m, và đâm sâu đến độ sâu cực đại là 8.387m tại một rãnh phía bắc Peurto
Rico. Đặc điểm đặc trưng nhất của đáy Biển Đại Tây Dương là Dãy Núi Trung Đại Tây Dương, một vùng núi rộng và gồ
ghề trải dài từ Bắc Cực đến Ấn Độ Dương.
Mặc dù nhỏ hơn Thái Bình Dương, nhưng Đại Tây Dương nhận được lượng nước ngọt nhiều hơn. Tất cả các lục địa
lớn nghiêng về hướng Đại Tây Dương và các con sông của chúng trút ra lưu vực của nó. Bắc Đại Tây Dương có nhiều
đảo, mặc dù không hình thành những chuỗi rộng lớn như ở Thái Bình Dương.
Nằm trên vĩ độ 30 độ bắc, Đại Tây Dương bị những cơn gió cao vùi dập, và được các khối không khí lạnh từ Canada và
Bắc Cực làm lạnh lên. Những vùng thấp hơn của Bắc Đại Tây Dương có xu hướng không có bão - trừ những cơn cuồng
phong.
Cuồng phong thường phát triển gần đường xích đạo vào cuối mùa hè và đầu mùa thu. Giống như một cơn gió xoáy
khổng lồ, một cơn cuồng phong có thể di chuyển ngang qua Đại Tây Dương trong hơn một tuần, trút xuống các hòn đảo
và những vùng ven biển ngập lượng mưa lớn.
Đại dương của Nam Đại Tây Dương hầu như không rộng lớn. Giống như Bắc Đại Tây Dương, nó phát triển dần thành
bão tại những vùng thấp hơn (gần các cực hơn).
Các dòng chảy thịnh hành có xu hướng quay theo chiều kim đồng hồ quanh lưu vực Bắc Đại Tây Dương, và ngược
chiều kim đồng hồ tại Nam Đại Tây Dương. Vịnh Stream, chạy lên phía biển Đông của Hoa Kỳ, là một trong những dòng
chảy nổi tiếng nhất của Đại Tây Dương. Nước ấm tại vịnh Stream khác biệt đến nỗi nó gần như là một con sông màu
xanh dương chảy qua một đại dương có màu xanh lá khi nhìn từ không gian.
Đại Tây Dương rất phong phú về cá. Sự dâng lên lớn của khối nước giàu dinh dưỡng từ sâu bên dưới nó là điều kiện
tốt cho sinh vật phù du và tảo biển sinh sôi nảy nở, làm thức ăn cho mật độ cá và loài giáp sát. Về mặt lịch sử, Đại Tây
Dương là vùng đánh bắt lớn trên thế giới, những việc đánh bắt quá mức đã gây ra thiệt hại: Đại Tây Dương bây giờ chỉ
cung cấp 1/3 nhu cầu đánh bắt trên thế giới.
Các thềm ven biển của Đại Tây Dương cũng chứa một lượng khổng lồ dầu và khí thiên nhiên. Các trầm tích phong phú

được tìm thấy tại vịnh Mexico, ngoài khơi biển phía đông của Canada, tại Biển Bắc, và ngoài khơi biển phía trung tây
của châu Phi.
Các biển lớn của Đại Tây Dương gồm có biển Baltic của châu Âu - có khối nước lợ, hay hơi mặn, lớn nhất trên thế giới.
Nối Baltic với Đại Tây Dương rộng lớn hơn là biển Bắc - một trong những vùng đánh bắt quan trọng nhất của châu Âu.
Về phía nam, Biển Địa Trung Hải, được nối với Đại Tây Dương rộng lớn hơn bởi eo biển hẹp của Gibraltar, chia cắt
châu Âu ra khỏi châu Phi. (Từ “Địa Trung Hải” là mộ thuật ngữ Latin, có nghĩa là “biển ở giữa Trái đất”, người Hy Lạp và
La Mã cổ đại tin là như vậy). Tại Bán Cầu Tây là biển Caribbea và quần đảo của vùng Tây Ấn. Bắc Đại Tây Dương cũng
có nhiều đảo.
NGUYỄN ĐĂNG KHOA biên dịch