CÁC NƯỚC ĐẾ QUỐC ANH, PHÁP, ĐỨC, MỸ VÀ SỰ BÀNH TRƯỚNG THUỘC ĐỊA - Lịch sử lớp 10 pdf

C
C
Á
Á
C
C


N
N
Ư
Ư
Ớ
Ớ
C
C


Đ
Đ
Ế
Ế


Q
Q
U
U
Ố
Ố
C

C


A
A
N
N
H
H
,
,


P
P
H
H
Á
Á
P
P
,
,


Đ
Đ
Ứ
Ứ
C

C
,
,


M
M
Ỹ
Ỹ


V
V
À
À


S
S
Ự
Ự


B
B
À
À
N
N
H

H


T
T
R
R
Ư
Ư
Ớ
Ớ
N
N
G
G


T
T
H
H
U
U
Ộ
Ộ
C
C


Đ

Đ
Ị
Ị
A
A



I
I
.
.


M
M
Ụ
Ụ
C
C


T
T
I
I
Ê
Ê
U
U

B
B
À
À
I
I


H
H
Ọ
Ọ
C
C


Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm được:
1. Kiến thức
- Nắm được những nét khái quát về tình hình kinh tế, chính trị của các
nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ hồi cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX; những nét
chung và đặc điểm riêng.
- Hiểu được đây là thời kỳ các nước đế quốc đẩy mạnh việc xâm lược
thuộc địa, phân chia lại thị trường thế giới làm cho mâu thuẫn giữa các đế
quốc với đế quốc và giữa đế quốc với thuộc địa ngày càng sâu sắc.
2. Tư tưởng, tình cảm, thái độ
Giúp HS nâng cao nhận thức về bản chất của chủ nghĩa đế quốc, ý
thức cảnh giác cách mạng; đấu tranh chống các thế lực gây chiến, bảo vệ hoà
bình.

3. Kỹ năng
Rèn luyện kỹ năng phân tích sự kiện Lịch sử để thấy được từng đặc
điểm riêng của chủ nghĩa đế quốc.
I
I
I
I
.
.


T
T
H
H
I
I
Ế
Ế
T
T


B
B
Ị
Ị
,
,

T
T
À
À
I
I


L
L
I
I
Ệ
Ệ
U
U


D
D
Ạ
Ạ
Y
Y


-
-

H
H
Ọ
Ọ
C
C


- Bảng thống kê biểu thị sự thay đổi về sản lượng công nghiệp của các
nước Anh, Pháp, Mỹ, Đức.
- Sơ đồ thay đổi vị trí kinh tế các nước đế quốc cuối thế kỷ XIX đầu
thế kỷ XX.
- Lược đồ các nước đế quốc đầu thế kỷ XX.
I
I
I
I
I
I
.
.


T
T
I
I
ế
ế

N
N


T
T
R
R
Ì
Ì
N
N
H
H


T
T
ổ
ổ


C
C
H
H
ứ
ứ
C
C

D
D
ạ
ạ
Y
Y


-
-


H
H
ọ
ọ
C
C




1. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi 1: Nêu những thành tựu về khoa học kỹ thuật cuối thế kỷ XIX
đầu thế kỷ XX?
Câu hỏi 2: Sự ra đời và những đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa Tư bản
ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa?
2. Dẫn dắt vào bài mới

Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của
các nước Tư bản tiên tiến, đánh dấu bước chuyển từ giai đoạn tự do cạnh
tranh sang giai đoạn độc quyền. Cùng với đó là chính sách mở rộng xâm
lược thuộc địa để có thêm thị trường và vơ vét nguyên liệu đưa về chính
quốc. Sự tranh chấp thuộc địa đã làm cho mâu thuẫn giữa các nước đế quốc
trở nên sâu sắc. Tình hình kinh tế, chính trị và chính sách đối ngoại các nước
Anh, Pháp, Đức, Mỹ như thế nào, chúng ta cùng tìm hiểu nội dung bài học
hôm nay để trả lời câu hỏi nêu trên.
3. Tổ chức các hoạt động trên lớp
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
Tiết 1:
A. ANH VÀ PHÁP CUỐI THẾ KỶ XIX ĐẦU THẾ KỶ XX
Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân
- Trước hết, Gv trình bày và phân tich: Đầu
thập niên 70 của thế kỷ XIX, nền công nghiệp
Anh vẫn đứng đầu thế giới. Sản lượng than
của Anh gấp 3 lần Mỹ và Đức; sản lượng
gang gấp 4 lần Mỹ và gần 5 lần Đức. Về xuất
khẩu kim loại sản lượng của 3 nước Pháp,
Đức Mỹ gộp lại không bằng Anh.
- Tiếp đó GV nêu câu hỏi: Cuối thập niên
 Nước Anh

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
70 tình hình kinh tế Anh ra sao?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Từ cuối thập niên
70, Anh mất dần địa vị độc quyền công
nghiệp, do vậy mất luôn cả vai trò lũng đoạn
thị trường thế giới, bị Mỹ và Đức vượt qua.
- GV giới thiệu “bảng thống kê biểu thị sự
thay đổi về sản lượng công nghiệp của các
nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ” trong SGK.
GV hỏi”: Nguyên nhân của sự giảm sút
đó?
- HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và trình bày: Nguyên nhân
là:
+ Máy móc thiết bị xuất hiện sớm nên đã
cũ và lạc hậu, việc hiện đại hoá rất tốn kém.
+ Một sớ lớn tư bản chạy sang thuộc địa,
vì ở đây lợi nhuận Tư bản đẻ ra nhiều hơn


* Tình hình kinh tế:
- Từ cuối thập niên 70, Anh mất dần
địa vị độc quyền công nghiệp, do vậy
mất luôn cả vai trò lũng đoạn thị
trường thế giới, bị Mỹ và Đức vượt

qua.










Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
chính quốc. Mặt khác, cướp đoạt thuộc địa có
lợi nhiều hơn so với đầu tư cải tạo công
nghiệp.
- GV nhấn mạnh: Tuy vai trò bá chủ thế
giới về công nghiệp bị giảm sút, song Anh
vẫn chiếm ưu thế về tài chính, xuất cảng tư
bản, thương mại, hải quân và thuộc địa.
- Tuy vậy, Anh vẫn chiếm ưu thế về
tài chính, xuất cảng tư bản, thương
mại, hải quân và thuộc địa.

Hoạt động 2: Nhóm
- GV chia lớp thành các nhóm và nêu câu
hỏi: Quá trình tập trung sản xuất trong công
nghiệp diễn ra như thế nào?
- HS làm việc theo nhóm đọc SGK cử đại

diện trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Đây là thời kỳ
quá trình tập trung tư bản diễn ra mạnh mẽ,
nhiều tổ chức độc quyền ra đời chi phối toàn
bộ đời sống kinh tế nước Anh, 5 ngân hàng ở
khu Xi-ti Luân Đôn nắm 70% số tư bản cả






- Công nghiệp: Quá trình tập trung
tư bản diễn ra mạnh mẽ, nhiều tổ
chức độc quyền ra đời chi phối toàn
bộ đời sống kinh tế nước Anh.

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
nước.
- GV giới thiệu cho HS biết: Nông nghiệp
nước Anh lâm vào tình trạng khủng hoảng
trầm trọng. Nguyên nhân là do tư sản Anh
không đầu tư vào sản xuất nông nghiệp mà
chủ yếu vào buôn bán lương thực và giá
lương thực châu Âu và Mỹ rất rẽ.
- Nông nghiệp: Nước Anh lâm vào
tình trạng khủng hoảng trầm trọng.
Anh phải nhập khẩu lương thực.

Hoạt động 3: Cả lớp và cá nhân
- GV trình bày và phân tích: Anh là nước
theo thể chế chính trị quân chủ lập hiến với
việc thực hiện chế độ Hai Đảng (Đảng Tự do
và Đảng Bảo thủ) thay nhau cầm quyền. Sự
khác biệt giữa hai Đảng là không đáng kể,
chủ yếu về biện pháp cụ thể song đều thống
nhất với nhau trong việc bảo vệ lợi ích của
giai cấp tư sản, đàn áp phong trào quần chúng
và đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
- GV nêu câu hỏi: Cho biết chính sách đối

* Tình hình chính trị:
- Anh là nước theo thể chế chính trị
quân chủ lập hiện với việc thực hiện
chế độ hai Đảng (Đảng tự do và
Đảng Bảo thủ) thay nhau cầm quyền,
song đều bảo vệ quyền lợi của giai
cấp tư sản.



Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
ngoại của Anh?
- HS dựa vào SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Đây là thời kỳ
giai cấp tư sản Anh tăng cường mở rộng hệ

thống thuộc địa đặc biệt ở Châu Á và Châu
Phi. GV kết hợp khai thác lược đồ để HS
nhận biết được hệ thống thuộc địa rộng lớn
của đế quốc Anh đầu thế kỷ XX trải dài từ
Bắc Mỹ, châu Phi, Châu Á đến châu Đại
Dương.
- GV nhấn mạnh: Chủ nghĩa đế quốc Anh
tồn tại và phát triển dựa trên sự bóc lột một
hệ thống thuộc địa rộng lớn (chiếm ¼ lãnh
thổ và ¼ dân số thế giới) do vậy được mệnh
danh là chủ nghĩa đế quốc thực dân "Mặt trời
không bao giờ lặn" trên đất nước Anh, Lênin
nhận xét: "Nước Anh không chỉ là quê hương
của hệ thống công xưởng ủa chủ nghĩa tư


- Đây là thời kỳ giai cấp tư sản Anh
tăng cường mở rộng hệ thống thuộc
địa đặc biệt là ở Châu Á và châu Phi.









- Đặc điểm đế quốc Anh: là chủ
nghĩa đế quốc thực dân.

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
bản, mà còn là thuỷ tổ của chủ nghĩa đế quốc
hiện đại".
Chủ nghĩa thực dân Anh đã trở thành đặc
trưng riêng của chủ nghĩa đế quốc Anh. Việc
xuất khẩu tư bản của Anh mang những quy
mô to lớn. Nước Anh là một cường quốc
thuộc địa chính.
Hoạt động 4: Cả lớp, cá nhân
- GV: trước 1870, công nghiệp Pháp đứng
hàng thứ hai thế giới, cuối thập niên 70 trở đi
công nghiệp Pháp bắt đầu chậm lại.
- GV nêu câu hỏi: Nguyên nhân tại sao
công nghiệp Pháp phát triển chậm lại?
- HS dựa vào SGK tự trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý:
+ Pháp thất bại trong cuộc chiến tranh
Pháp – Phổ, do đó phải bồi thường chiến
tranh.
 Nước Pháp
Tình hình kinh tế
- Cuối thập niên 70 trở đi công
nghiệp Pháp bắt đầu phát triển chậm
lại.



- Nguyên nhân:

+ Pháp thất bại trong cuộc chiến
tranh Pháp – Phổ do đó phải bồi
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
+ Nghèo tài nguyên và nhiên liệu, đặc biệt
là than đá.
+ Giai cấp tư sản chỉ chú trọng đến xuất
cảng tư bản sang những nước chậm phát triển
để thu lợi nhuận cao chứ không hú trọng phát
triển công nghiệp trong nước.
- GV kết luận: Hậu quả là cuối thế kỷ XIX
sản xuất công nghiệp của Pháp tụt xuống
hàng thứ tư sau Đức, Mỹ, Anh, kỹ thuật lạc
hậu rõ rệt so với những nước công nghiệp trẻ.
- GV nêu câu hỏi: Bên cạnh những yếu
kém đó công nghiệp Pháp có những tiến bộ
gì?
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV trình bày và phân tích: Mặc dù có sự
sút kém, song công nghiệp Pháp cũng có tiến
bộ đáng kể. Hệ thống đường sắt lan rộng
khắp nơi cả nước đã đẩy nhanh sự phát triển
thường chiến tranh.
+ Nghèo tài nguyên và nhiên liệu,
đặc biệt là than đá.
+ Giai cấp tư sản chỉ chú trọng đến
xuất cảng tư bản sang những nước
chậm phát triển để thu lợi nhuận cao
chứ không hú trọng phát triển công

nghiệp trong nước.










Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
của ngành khai mỏ, luyện kim và thương
nghiệp. Việc cơ khí hoá sản xuất được tăng
cường. Từ năm 1852 – 1900 số xí nghiệp sử
dụng máy móc tăng lên 9 lần, số động cơ
chạy bằng hơi nước tăng lên 12 lần.
Nông nghiệp Pháp vẫn giữ vai trò quan
trọng trong nền kinh tế Pháp vì phần đông
dân cư sống bằng nghề nông. Tình trạng đất
đai phân tán, manh mún không cho phép sử
dụng máy móc và kỹ thuật canh tác mới.
- GV chốt ý: Những biểu hiện của tình
hình nông nghiệp trên chứng tỏ sự thâm nhập
của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa
trong nông nghiệp ở Pháp diễn ra chậm chạp.

- Sự thâm nhập của phương thức sản
xuất tư bản chủ nghĩa trong nông
nghiệp ở Pháp diễn ra chậm chạp do
đất đai bị chia nhỏ.
Hoạt động 5: Cá nhân
- GV: Quá trình tập trung sản xuất hình
thành các công ty độc quyền diễn ra như thế
nào?




Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, bổ sung và chốt ý: đầu thế
kỷ XX quá trình tập trung sản xuất cũng diễn
ra trong lĩnh vực công nghiệp, dẫn đến việc
hình thành các công ty độc quyền, từng bước
chi phối nền kinh tế Pháp, đặc biệt trong lĩnh
vực ngân hàng (GV nhấn mạnh ở Pháp quá
trình diễn ra chậm hơn các nước khác).

- GV nâu câu hỏi: Đặc điểm nổi bật của tổ
chức độc quyền ở Pháp?
- HS dựa vào SGK và vốn hiểu biết của
mình trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý.
+ Sự tập trung ngân hàng đạt đến mức cao:
5 ngân hàng lớn ở Pari nắm 2/3 tư bản của
các ngân trong cả nước.
+ Khác với Anh tư bản chủ yếu đầu tư vào
thuộc địa, còn ở Pháp tư bản phần lớn đưa
- Đầu thế kỷ XX quá trình tập trung
sản xuất cũng diễn ra trong lĩnh vực
công nghiệp, dẫn đến việc hình thành
các công ty độc quyền, từng bước chi
phối nền kinh tế Pháp, đặc biệt trong
lĩnh vực ngân hàng.












Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm

vững
vốn ra nước ngoài, cho các nước chậm tiến
vay với lãi suất lớn.
- GV cho HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK
để thấy được số vốn mà tư bản Pháp đầu tư ở
nước ngoài nhiều như thế nào?
- GV nêu câu hỏi: Hãy nêu đặc điểm cơ
bản của chủ nghĩa đế quốc Pháp?
- HS trả lời câu hỏi.
- GV kết luận: Chủ nghĩa đế quốc Pháp là
chủ nghĩa đế quốc cho vay nặng lãi.




- Đặc điểm : Tư bản Pháp phần lớn
đưa vốn ra nước ngoài, cho các nước
chậm tiến vay với lãi suất lớn. Chủ
nghĩa đế quốc cho Pháp là chủ nghĩa
đế quốc cho ay nặng lãi.
Hoạt động 6: Cả lớp và cá nhân
- GV trình bày và phân tích:
+ Sau cách mạng tháng 9 – 1870 nước
Pháp thành lập nền cộng hoà thứ ba, song
phái cộng hoà đã sớm chia thành hai nhóm:
Ôn hoà vá Cấp tiến thay nhau cầm quyền.
Đặc điểm của nền cộng hoà là tình trạng
thường xuyên khủng hoảng nội các. Trong
Tình hình chính trị
- Sau cách mạng tháng 9 – 1870,

nước Pháp thành lập nền cộng hoà
thứ ba, song phái cộng hoà đã sớm
chia thành hai nhóm: Ôn hoà và Cấp
tiến thay nhau cầm quyền.
- Đặc điểm của nền cộng hoà là tình
trạng thường xuyên khủng hoảng nội
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
vòng 40 năm (1875 – 1914) ở Pháp diễn ra 50
lần thay đổi chính phủ.
- GV nêu câu hỏi: Nêu chính sách đối
ngoại của Pháp?
- HS đọc SGK trả lời.
- GV nhận xét, chốt ý:
Pháp tăng cường chạy đua vũ trang để trả
mối thù với Đức; tiến hành những cuộc chiến
tranh xâm lược thuộc địa chủ yếu ở khu vực
chậu Á và châu Phi.
- HS đọc đoạn chữ nhỏ trong SGK để thấy
được chính sách xâm lược thuộc địa của
Pháp, qua đó thấy được hệ thống thuộc địa
của Pháp rất rộng lớn, chỉ sau Anh.
các.





- Pháo tăng cường chạy đua vũ trang

để trả mối thù Đức; tiến hành những
cuộc chiến tranh xâm lược thuộc địa,
chủ yếu là ở khu vực châu Á và châu
Phi.
4. Sơ kết bài học
- Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi: Tình hình kinh tế, chính trị nổi bật
của Anh và Pháp cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX? Nêu đặc điểm của chủ
nghĩa đế quốc Anh và Pháp?
5. Dặn dò, bài tập
- Học bài cũ, trả lời câu hỏi trong SGK.
- Nguyên nhân dẫn đến việc hình thành các đặc điểm của đế quốc Anh
và Pháp?