Phan tich bai tho: Con Co

CảM NHậN BàI THƠ CON Cò
_CHế LAN VIÊN_
Con ngời ta đâu phải sẽ tồn tại vĩnh cửu. Bởi theo quy luật của tạo hoá,
ranh giới giữa cái sống và cái chết chẳng cách xa nhau là mấy. Nhng những
gì là văn, là thơ, là nghệ thuật đích thực thì vẫn còn mãi với thời gian. Trớc
khi chết,vua Phổ cầm tay MôDa và nói: Ta tiêu biểu cho trật tự, ngời tiêu
biểu cho cái đẹp. Biết đâu hậu thế sẽ quên ta và nhắc nhở tới ngời. Có
lẽ,mãi mãi về sau,chúng ta vẫn gặp lại một tình mẹ bao la nh biển Thái Bình
dạt dào trong khúc ca tình mẹ, một tình mẫu tử thiêng liêng mà giản dị
trong thơ Nguyễn Khoa Điềm. Và cả một tình mẹ vĩ đại trong Con Cò của
Chế Lan Viên. Sáng tác năm 1962, qua việc phân tích thành công hình tợng
con cò trong những câu ca dao quen thuộc, bài thơ Con cò là một cây đàn
muôn điệu ngợi ca về tình mẹ,và ý nghĩa lời ru với cuộc đời mỗi con ngời .
Con cò bắt đầu từ hình ảnh những cánh cò trắng muốt qua những lời
ru của mẹ đến với tuổi thơ con. Bài thơ mở ra là một khung cảnh quen thuộc,
thanh bình: Con còn bế trên tay/ Con cha biết con cò/ nhng trong lời mẹ
hát/ Có cánh cò đang bay. Vẻ đẹp của cánh cò hiện ra, là mang theo sự
thong thả, bình dị của cuộc sống thôn quê, đang dần dần đi vào giấc ngủ của
con. Ta bắt gặp ở đây, trong lời ru của mẹ là những câu ca dao gần gũi, đã đ-
ợc CLV khai thác hết sức thành công và sáng tạo mà hình tợng con cò chính
là tinh hoa của sáng tạo, của cảm xúc mà thi sĩ đã tìm tòi và khám phá. Lời
ru của mẹ đợc trích từ những câu ca dao đã gợi lên trớc mắt chúng ta rất
nhiều hình ảnh. Có khi là cảnh làng quê yên ả: Con cò bay la . Cổng
Phủ. Có khi là một nơi sầm uất, đông vui ( Đồng Đăng); hay cũng có lúc lại
là hình ảnh những ngời phụ nữ, những ngời mẹ, ngời vợ tần tảo, giàu đức hi
sinh. Có thể nói CLV đã thực sự tâm huyết khi tìm tòi và chắt lọc những tinh
hoa của dân tộc từ những gì quen thuộc, gần gũi nhất. Dù chỉ trích một phần
thôi, không phải là tất cả nhng mỗi hình ảnh đều mang một chiều sâu cảm
xúc riêng biệt làm cho đoạn thơ vừa mang âm hởng ca dao, vừa mang âm
điệu của lời ru ngọt ngào, tha thiết. Với những âm hởng vỗ về ấy, lời ru của
mẹ đã đem đến cho con một giấc ngủ ngon lành, để con đón nhận tình yêu

thơng và sự chở che của mẹ. Tuy con cha thể hiểu hết đợc nội dung của bài
ca dao nhng con vẫn cảm nhận đợc âm hởng của tình yêu ấy; và tuy đón
nhận nó một cách vô thức nhng từ sâu thẳm, con vẫn nhận ra tình mẹ, lòng
mẹ. Để dờng nh không khí của cả đất trời, thiên nhiên đang thấm vào lời mẹ
ru: Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân- thấm những tình cảm nồng nàn,
sâu đậm nhất. Nh vậy là con lớn lên không chỉ trong tình yêu của mẹ mà
trong cả sự yêu thơng của vạn vật, đất trời. Nếu cánh cò trong câu ca mẹ hát
là cò một mình có phải kiếm lấy ăn, cò gặp cánh mềm, cò sợ xáo măng
thì con có mẹ con chơi rồi lại ngủ nếu cành có mềm mẹ đã sẵn tay
nâng và cứ thế, sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân. Mở đầu bài thơ là
hình ảnh con đang say giấc ngủ, và kết thúc khổ thơ đầu tiên cũng vậy. Nhng
dờng nh ở giữa, trong giấc ngủ của con là những cánh cò đang bay ra từ lời
ru của mẹ, mở ra cho con một chân trời mới, có khi là bình yên, hay cũng có
khi là những khó khăn trong cuộc sống. Nhng giấc ngủ của con sẽ vẫn dịu
dàng êm ái vì con đang ngủ trong biển tình yêu bao la của mẹ, của đất trời.
Hình ảnh cánh cò trong lời ru của mẹ vẫn từng ngày bay vào giấc ngủ
của con, mang theo tình yêu của mẹ, và nh thế, cánh cò sẽ theo con trên mọi
chặng đờng đời. Cánh cò trong giấc ngủ tuổi thơ vỗ về con nh câu hát Ngủ
yên! Ngủ yên! Ngủ yên! của mẹ. Câu hát ấy thiết tha, vang vọng, nhẹ nhàng
đa con say giấc. Để cho cò trắng đến làm quen, rồi cò đứng quanh nôi,
cò vào trong tổ. Dờng nh giữa cò và em bé đã có một sợi dây gắn kết vô
hình. Cánh cò đã mang tình yêu của mẹ, đi vào giấc ngủ của em, rồi từ đó đi
vào tâm hồn em. Em ngủ ngon vì có cánh cò nâng giấc, vì cánh của cò hai
đứa đắp chung đôi. Hình ảnh thơ gợi ra nhiều liên tởng độc đáo, vừa thực,
vừa h ảo. Cánh cò giờ đây là hoá thân của tình mẹ, là ngời bạn tri âm, luôn ở
bên con, luôn che chở cho con; cò nằm cạnh con và hai đứa đắp chung đôi
cánh trắng muốt, nhỏ bé. Đôi cánh ấy phải chăng là đôi cánh của những
thiên thần, mang đến cho con sự ấm áp từ tình mẫu tử. Rồi từng ngày trôi
qua, con đang ngày ngày khôn lớn, cánh cò sẽ theo con đi học và mang theo
cả lời ru của mẹ trong suốt những năm tháng của cuộc đời. Cánh cò bay

theo gót đôi chân- hình ảnh thơ gợi nên nhiều suy nghĩ. Là cánh cò luôn
gắn bó với tuổi thơ, cũng là tình mẹ luôn trong lành, tinh khôi. Là cánh cò
bay theo con, cũng nh mẹ sễ chắp cánh cho con đến những chân trời xa xôi,
cho tới khi con đã trởng thành, Lớn lên! Lớn lên! Lớn lên! nh ớc mơ của
mẹ. Điệp từ và dấu chấm lửng đợc đặt trong câu thơ thể hiện khát khao,
mong mỏi của mẹ; mẹ mong cho con khôn lớn, nên ngời. Dấu ( ) nh dồn
tụ, chất chứa tất cả tấm lòng ngời mẹ dành cho đứa con yêu quý. Khi con đã
nên ngời, đó là lúc mẹ hỏi : Con làm gì? Câu thơ đâu phải mẹ hỏi con, mà
là mẹ đang hỏi chính mình. Và mẹ lại tự trả lời: Con làm thi sĩ.. Vì sao lại
làm thi sĩ? Vì thi sĩ là những ngời đem cái đẹp đến cho đời. Đó cũng là ớc
mơ cháy bỏng của mẹ vào tơng lai của con. Và cánh cò trắng lại bay hoài
không nghỉ nh tình mẹ lớn dần lên, dõi theo con, không ngừng nghỉ để chắp
cánh cho ớc mơ của con. Và để tình yêu của mẹ, niềm khao khát của mẹ sẽ
là nguồn cảm hứng vô tận cho những sáng tác của con, làm đẹp cho đời, làm
nên những giá trị tinh thần thiêng liêng cho cuộc sống. Bởi tình yêu thơng
âm thầm, lặng lẽ của cò, của mẹ chỉ có con mới hiểu đợc hết.
Sang đến khổ thơ thứ 3, nhịp điệu câu thơ có sự biến đổi nhẹ nhàng
sang một giai âm khác. Sự hoá thân của tình yêu mà mẹ đã dành cho con vào
trong những cánh cò kia giờ đây đã đợc CLV khái quát thành một triết lý sâu
sắc về tình mẫu tử: Dù ở gần con,
Dù ở xa con,
Lên rừng xuống bể,
Cò sẽ tìm con,
Cò mãi yêu con.
Con dù lớn vẫn là con của mẹ,
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con
Chặng đờng nào trải bớc trên hoa hồng, bàn chân cũng thấm đau vì những
mũi gai- để con có thể vững bớc đi trên con đờng ấy, tình mẹ , lòng mẹ vẫn
không lúc nào rời khỏi con, vẫn mãi theo con. Dù ở gần con, dù ở xa
con, dù cho con đang mừng vui với chiến thắng hay đang đau khổ vì thất

bại, dù con đang bớc đi trên những con đờng bằng phẳng hay đầy chông gai,
sỏi đá, mãi mãi tình mẹ là bền chặt, mãi mãi lòng mẹ hớng về con.Thứ tình
cảm thiêng liêng ấy sẽ theo con đi suốt chặng đờng đời, đó là một phần
không thể thiếu đôí với cuộc đời con. Những điệp từ dù, con, cò, đợc
vận dụng tài tình đã thể hiện đầy đủ và sâu sắc tấm lòng của ngời mẹ. Câu
thơ Con dù lớn vẫn là con của mẹ/Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con nh một
chân lý hiển nhiên, nó giản đơn, vĩnh hằng mà xúc động. Âm điệu thơ trở
nên mênh mông, tha thiết, nh tình yêu, nh hơi ấm của tình mẫu tử. Để lời mẹ
ru mãi còn vọng theo năm tháng, để cánh cò của tình yêu thơng vẫn từng
ngày nâng bớc con đi. . à ơi!
Một con cò thôi,
Con cò mẹ hát,
Cũng là cuộc đời,
Vỗ cánh qua nôi.
Bởi một lời ru của mẹ, một cánh cò yêu thơng cũng là cả một cuộc đời. Ta tự
hỏi có những cuộc đời nào đã đi vào hình ảnh cánh cò trong lời ru của mẹ?
Đó là cuộc đời tần tảo, chắt chiu, là những trang đời mà mẹ đã đi qua. Đó là
tơng lai của con trong niềm mong mỏi thiết tha của mẹ. Và là cả cuộc đời
rộng lớn của tình yêu thơng mẹ đã dành cho con. Những cuộc đời ấy vỗ
cánh qua nôi bằng đôi cánh của cò, bằng ớc mơ và niềm tin của mẹ, cho
con một giấc ngủ bình yên trong tình yêu của mẹ và chan chứa tình yêu của
cuộc đời. Đoạn thơ gieo vào lòng ngời đọc những thanh âm đẹp nhất về tình
mẹ, cho mỗi chúng ta đợc một lần nghĩ lại: Tình yêu mà ngời mẹ dành cho
những đứa con to lớn biết chừng nào?
Riêng tôi, sau khi đọc bài thơ này, tôi chợt nhớ đến lời một bài hát:
Mẹ hiền yêu hỡi qua bao tháng năm rồi, mẹ luôn bên con mong con lớn nên
ngời. Mẹ mong cho con bay đến khắp phơng trời . Ng ời dạy cho con những
bớc đi đầu đời. Và lời ru ấy sẽ mãi trong lòng con. Câu hát ấy cũng ấp ủ
một tình yêu cháy bỏng, nhng là tình yêu của một đứa con dành cho mẹ của
mình. Với con, mẹ luôn là tất cả, cũng nh trong sâu thẳm tâm hồn mẹ thì:

Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con
Cái triết lí ấy giờ đây đang từ trang sách đi sâu vào con tim mỗi ngời đọc
chúng ta. Nó vĩnh hằng và xúc động,mênh mông và thiêng liêng bất tử đến
khôn cùng. Bởi nó là những tình cảm bền chặt của lòng mẹ, là yêu thuơng,
âm thầm, khao khát, là nớc mắt, mồ hôi mang ấm nóng của tình mẫu tử bao
la. Nhng nhẹ nhàng thôi, nh cánh cò trong lời ru cổ tích,để chắp cánh cho
con,để:
Cái cò sung chát đào chua,
Câu ca mẹ hát gió đa về trời.
Ta đi trọn kiếp con ngời,
Cũng không đi hết những lời mẹ ru.
- Đó chính là tình mẹ!