Một số mô hình phân bổ chi phí sản xuất chung trong KTQT pptx

Một số mô hình phân bổ chi phí
sản xuất chung trong KTQT

Kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là vấn đề
cơ bản, là hạt nhân của KTQT nói chung. Mục tiêu của kế toán
quản trị CPSX và GTSP là xác định được giá phí của các loại sản
phẩm, dịch vụ sản xuất ra nhằm cung cấp các thông tin hữu ích,
trợ giúp các nhà quản trị ra được các quyết định phù hợp. Trong
các tài khoản chi phí sản xuất, việc quy nạp khoản CPNCTT,
CPNVLTT cho từng loại sản phẩm không quá phức tạp vì chúng
thường liên quan trực tiếp tới từng loại sản phẩm, từng dịch vụ cụ
thể. Riêng đối với tài khoản CPSXC, do có liên quan đến nhiều
loại sản phẩm, nhiều loại dịch vụ nên việc phân bổ, quy nạp
khoản mục này là rất phức tạp. Để xử lý vấn đề này, lý luận và
thực tiễn KTQT đã phát triển một số mô hình phân bổ chi phí sản
xuất chung sau:

1. Mô hình sử dụng một tiêu chuẩn phân bổ duy nhất



Vào những năm đầu của thế kỷ 20, khi các hệ thống xác định giá
phí trong KTQT bắt đầu được xây dựng và phát triển, hoạt động
sản xuất còn mang nặng tính thủ công. Tại thời điểm này, các
nhà quản trị cho rằng có mối liên hệ chặt chẽ giữa việc sử dụng
nhân công với sự phát sinh chi phí sản xuất chung. Do vậy, chi
phí nhân công (hoặc là các nhân tố liên quan đến nhân công như:
số giờ công ) đã được sử dụng là tiêu chuẩn duy nhất để phân
bổ chi phí sản xuất chung cho từng loại sản phẩm, dịch vụ.

Những năm sau chiến tranh thế giới thứ hai, sự ứng dụng mạnh

mẽ công nghệ tự động hoá đã làm quá trình sản xuất phụ thuộc
chủ yếu vào máy móc, thiết bị. Lúc này, các nhân tố liên quan
đến việc sử dụng máy như: số giờ làm việc lại được sử dụng làm
tiêu chuẩn phân bổ duy nhất.

Ưu điểm của mô hình phân bổ CPSXC sử dụng một tiêu chuẩn
phân bổ duy nhất là áp dụng đơn giản, chi phí quản lý thấp
nhưng lại dẫn đến việc phân bổ CPSXC không chính xác khi các
yếu tố chi phí phong phú và CPSXC phức tạp hơn. Do đó, mô
hình này chỉ có thể vận dụng được khi có các điều kiện sau:

+ Nền kinh tế chưa phát triển, hoạt động sản xuất còn mang nặng
tính thủ công.

+ Chi phí sản xuất chung chiếm một tỷ trọng nhỏ trong tổng thể
CPSX.



Sơ đồ 1: Mô hình sử dụng một tiêu chuẩn phân bổ duy nhất.



2. Mô hình phân bổ chi phí sản xuất chung theo bộ phận

Những năm sau đó, sự gia tăng của CPSXC, sự phong phú của
các yếu tố chi phí đã cho thấy việc sử dụng một tiêu chuẩn phân
bổ duy nhất là không hợp lý. Do vậy, nhiều doanh nghiệp đã áp
dụng mô hình phân bổ CPSXC theo bộ phận. Mô hình này gồm 2
giai đoạn: Ở giai đoạn thứ nhất, CPSXC được tập hợp cho các

trung tâm chi phí là các bộ phận, các đơn vị trực thuộc theo mô
hình tổ chức sản xuất của doanh nghiệp. Ở giai đoạn thứ hai,
CPSXC được phân bổ từ các trung tâm đó cho từng loại sản
phẩm, dịch vụ cụ thể. Để phân bổ CPSXC, kế toán sử dụng nhiều
tiêu chuẩn phân bổ khác nhau phù hợp với bản chất của các
công việc được thực hiện ở từng bộ phận (trung tâm chi phí).

Ưu điểm của mô hình này là việc sử dụng nhiều tiêu chuẩn phân
bổ khác nhau tương ứng với từng trung tâm chi phí, mô hình
phân bổ chi phí sản xuất chung theo bộ phận đã cho phép xác
định giá phí của từng loại sản phẩm, dịch vụ một cách chính xác
hơn. Tuy nhiên, trong trường hợp doanh nghiệp sản xuất nhiều
loại sản phẩm khác nhau về tính chất, kích cỡ, quy trình sản xuất
phức tạp thì mô hình này vẫn bộc lộ nhiều hạn chế. Do vậy, mô
hình này có thể vận dụng khi có những điều kiện sau:

+ Có sự gia tăng của CPSXC, sự phong phú của các yếu tố chi
phí.

+ Doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm có sự đa dạng về mẫu
mã, chủng loại.

Sơ đồ 2: Mô hình phân bổ chi phí sản xuất chung theo bộ
phận.


Các khái niệm cơ bản của mô hình ABC:

Mô hình xác định giá phí trên cơ sở hoạt động hình thành một hệ
thống gồm nhiều khái niệm đặc trưng, dưới đây là một số khái

niệm cơ bản:

- Khái niệm hoạt động (Activity): Hoạt động là một sự kiện hoặc
một nghiệp vụ gây ra sự phát sinh chi phí trong doanh nghiệp.
Quá trình sản xuất sản phẩm và cung ứng dịch vụ của doanh
nghiệp thực chất là sự hợp thành một cách có hệ thống, có tổ
chức của nhiều hoạt động khác nhau.

- Khái niệm nguồn phát sinh chi phí (Cost driver): Nguồn phát
sinh chi phí là một nhân tố, một khía cạnh của hoạt động có thể
định lượng được và gây ra sự phát sinh chi phí. Một hoạt động có
thể được xem xét theo nhiều khía cạnh khác nhau nhưng chỉ
những khía cạnh nào gây ra sự phát sinh chi phí và có thể định
lượng được mới có thể được coi là nguồn phát sinh chi phí.

- Khái niệm trung tâm hoạt động (Activities center): Trung tâm
hoạt động được hiểu là một phần của quá trình sản xuất mà kế
toán phải báo cáo một cách riêng biệt tình hình chi phí của các
hoạt động thuộc trung tâm đó.

Phân bổ chi phí sản xuất chung theo mô hình ABC:

Mô hình ABC đòi hỏi quá trình phân bổ CPSXC cho từng loại sản
phẩm, dịch vụ được tiến hành theo hai giai đoạn phân biệt:

1. Giai đoạn 1: Tập hợp chi phí sản xuất chung theo các bộ
phận và hoạt động. Trong giai đoạn này, trước hết CPSXC cũng
được tập hợp theo các trung tâm chi phí là các bộ phận tương tự
như mô hình sử dụng một tiêu chuẩn phân bổ duy nhất và mô
hình phân bổ CPSXC theo bộ phận. Tuy nhiên, không dừng lại ở

đó, chi phí sản xuất chung còn tiếp tục được quy nạp theo từng
hoạt động của quá trình sản xuất.
2. Giai đoạn 2: Phân phối chi phí cho từng loại sản phẩm, dịch
vụ. Ở giai đoạn này, chi phí đã được tập hợp theo các hoạt động
sẽ tiếp tục được phân phối cho từng sản phẩm, dịch vụ.

Sơ đồ 3: Mô hình phân bổ chi phí sản xuất chung trên cơ sở
hoạt động



Kỹ thuật vận dụng mô hình ABC:

Việc vận dụng mô hình ABC phụ thuộc vào đặc điểm cụ thể về
công tác tổ chức quản lý sản xuất, quy trình công nghệ sản xuất
sản phẩm, năng lực quản lý của từng doanh nghiệp. Tuy nhiên,
có thể khái quát quá trình vận dụng mô hình này thành 4 bước cơ
bản sau:

1. Phân tích quá trình sản xuất thành các hoạt động: Quá trình
vận dụng mô hình ABC bắt đầu bằng việc phân tích quá trình sản
xuất của doanh nghiệp. Đó là việc phân tích một cách có hệ
thống các hoạt động hợp thành quá trình sản xuất sản phẩm,
cung ứng dịch vụ. Thông qua việc phân tích, KTQT nhận diện
được các hoạt động tiêu dùng nguồn lực, gây ra sự phát sinh
CPSXC. Thông thường, các hoạt động gây ra sự phát sinh
CPSXC bao gồm: hoạt động sử dụng nhân công quản lý sản
xuất, hoạt động sử dụng máy móc, hoạt động tiêu thụ năng
lượng, động lực, hoạt động giám sát, kiểm tra chất lượng Việc
phân tích quá trình sản xuất thành các hoạt động là rất quan

trọng, nó là bước cơ sở để KTQT xác định trung tâm hoạt động,
trung tâm chi phí ở các bước tiếp theo.
2. Xác định các trung tâm hoạt động: Sau khi đã nhận diện
được các hoạt động tiêu dùng nguồn lực, KTQT phải xác định
các trung tâm hoạt động. Về lý thuyết, mỗi hoạt động đều có thể
được coi là một trung tâm. Tuy nhiên, do quá trình sản xuất được
phân tích thành rất nhiều hoạt động khác nhau, nên để giảm bớt
khối lượng công việc kế toán, một trung tâm hoạt động sẽ có thể
bao gồm một số hoạt động có cùng bản chất xét ở khía cạnh gây
ra sự phát sinh chi phí. Chẳng hạn, trung tâm “hoạt động kiểm tra
sản phẩm” có thể bao gồm các hoạt động cụ thể như: kiểm tra
các thông số kỹ thuật, chạy thử, kiểm tra công tác đóng gói, bảo
quản sản phẩm
3. Tập hợp chi phí cho các bộ phận và quy nạp chi phí cho các
hoạt động (trung tâm hoạt động): Chi phí sản xuất chung phát
sinh trước hết sẽ được tập hợp cho các bộ phận như: các phân
xưởng sản xuất, đội sản xuất, Tiếp đó, chi phí sẽ được quy nạp
cho các hoạt động (hoặc trung tâm hoạt động) đã được xác định
ở hai bước trên. Nếu một bộ phận chỉ bao gồm một hoạt động
(trung tâm hoạt động) khác nhau thì chi phí sản xuất chung của
các bộ phận này được quy nạp cho từng hoạt động theo cách
quy nạp trực tiếp cho hoạt động (trung tâm hoạt động) đó. Nếu
mỗi bộ phận bao gồm nhiều hoạt động (trung tâm hoạt động)
khác nhau thì chi phí sản xuất chung của các bộ phận này được
quy nạp cho từng hoạt động theo cách quy nạp trực tiếp hoặc
phân bổ gián tiếp.
4. Xác định nguồn phát sinh chi phí và phân bổ chi phí sản xuất
chung cho từng loại sản phẩm: Để lựa chọn một khía cạnh, nhân
tố nào đó của hoạt động làm nguồn phát sinh chi phí cho từng
trung tâm hoạt động, làm cơ sở để tiến hành phân phối chi phí

cho từng loại sản phẩm phải đồng thời cân nhắc hai nhân tố sau
đây:

- Kế toán quản trị phải có dữ liệu phong phú về nguồn phát sinh
chi phí định lựa chọn, chẳng hạn muốn chọn số lượng sản phẩm
được kiểm tra là nguồn phát sinh chi phí của trung tâm “hoạt
động kiểm tra sản phẩm” thì KTQT phải có dữ liệu về số lượng
sản phẩm, cơ cấu sản phẩm đã thực hiện kiểm tra trong kỳ.

- Nguồn phát sinh chi phí phải phản ánh được mức độ tiêu dùng
các hoạt động của từng loại sản phẩm. Chẳng hạn, nếu sự vận
động của chi phí phù hợp với số lượng sản phẩm được kiểm tra
thì nguồn phát sinh chi phí có thể được xác định là số lượng sản
phẩm.

Sau khi đã xác định được nguồn phát sinh chi phí, kết hợp với dữ
liệu về mức độ tiêu dùng các hoạt động (thực chất là tiêu dùng
nguồn phát sinh chi phí) của từng loại sản phẩm, CPSXC đã
được tập hợp ở các trung tâm hoạt động sẽ được phân phối cho
từng loại sản phẩm, dịch vụ.

Ưu - nhược điểm và điều kiện vận dụng mô hình ABC:

Mô hình ABC đã góp phần cải tiền hệ thống xác định chi phí, giá
thành của KTQT, đặc biệt ở những khía cạnh sau:

- Theo mô hình ABC, chi phí được tập hợp theo các hoạt động,
tức là chi phí đã được tập hợp theo nguồn phát sinh chi phí. Điều
đó tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý, kiểm soát chi phí
và chỉ có nhận thức được nguyên nhân gây ra chi phí thì mới có

các biện pháp phù hợp để tác động vào nguồn gốc của sự phát
sinh chi phí nhằm quản lý, kiểm soát chi phí một cách hiệu quả.
Mô hình này giúp KTQT thực hiện tốt mục tiêu kiểm soát chi phí.

- Vận dụng mô hình ABC, KTQT có sự linh hoạt trong việc sử
dụng các tiêu chuẩn phân bổ chi phí cho sản phẩm nhằm cung
cấp thông tin đa dạng, phong phú về tình hình chi phí, giá thành
đáp ứng được các nhu cầu sử dụng thông tin khác nhau của các
nhà quản trị.

- Mô hình ABC đã làm thay đổi cách quan niệm về chi phí sản
xuất chung. Một số yếu tố CPSXC, theo truyền thống, được coi là
các khoản chi phí gián tiếp thì bây giờ lại liên quan đến từng hoạt
động cụ thể và do đó có thể quy nạp thẳng cho từng loại sản
phẩm cụ thể.

Tuy nhiên, mô hình ABC vẫn còn một số hạn chế nhất định. Mặc
dù việc quy nạp CPSXC cho các sản phẩm về cơ bản là dựa vào
mối quan hệ khách quan giữa các hoạt động và từng loại sản
phẩm, dịch vụ nhưng về mặt kỹ thuật, trong nhiều trường hợp, do
mối quan hệ đó là không rõ ràng, kế toán vẫn phải lựa chọn các
tiêu chuẩn phân bổ một cách chủ quan. Hơn nữa, việc vận dụng
mô hình ABC đòi hỏi phương pháp tổ chức sản xuất của doanh
nghiệp cũng phải đạt tới trình độ quản lý theo hoạt động. Đặc
biệt, điểm hạn chế nhất của việc áp dụng mô hình này là khối
lượng công việc kế toán rất lớn và khá phức tạp.

Với những ưu, nhược điểm như vậy, mô hình ABC có thể được
vận dụng thích hợp trong các doanh nghiệp có các điều kiện như
sau:

1.Sản phẩm được sản xuất có sự đa dạng về chủng loại, mẫu
mã, phức tạp về kỹ thuật. Quy trình chế tạo sản phẩm đòi hỏi
phải có sự kết hợp nhiều giai đoạn công nghệ, nhiều hoạt động,
2.Chi phí sản xuất chung chiếm một tỷ trọng khá lớn trong tổng
chi phí sản xuất và ngày càng có xu hướng tăng lên.
3.Tính không chính xác của mô hình mà doanh nghiệp đang áp
dụng khá lớn làm cho thông tin được cung cấp ít có tác dụng đối
với các quản trị trong việc ra quyết định.