Giới thiệu dịch tễ học

21/10/2010 1
ĐẠI CƯƠNG DỊCH TỄ HỌC
Ths Lê Minh Hữu
21/10/2010 2
Mục tiêu
1. Trình bài sơ lược lịch sử của dịch tễ
học
2. Trình bày được định nghĩa dịch tễ học
3. So sánh các tiếp cận dịch tễ học và
cách tiếp cận lâm sàng
4. Trình bày được thành tựu và những lĩnh
vực ứng dụng của dịch tễ .
21/10/2010 3
Đại cương
Thuật ngữ dịch tễ học:
Chữ Dịch tễ học: Epidemiology
xuất phát từ những chữ Hylạp trong
đó:
 Epi: “về”
 Demos: “dân” hay " con người ",
 Logos: “môn học” hay "nghiên cứu
về ".
21/10/2010 4
Hoàn cảnh xuất hiện của DTH
Khái niệm DTH > 2000 năm do
Hippocrates (460-370BC).
 “Bệnh tật của con người có liên
quan đến môi trường sống”.
Thời gian dài, dịch tễ học phát
triển rất chậm và chủ yếu
nghiên cứu bệnh truyền nhiễm

21/10/2010 5
Hoàn cảnh xuất hiện của DTH
1662: Jonh Graunt định lượng các
hiện tượng sức khoẻ: Nam đều có tỷ
lệ sinh tử cao hơn nữ, trẻ chết nhiều
hơn nam
1893: William Farr thiết lập hệ thống
đếm số chết và tại Anh và Walles
nguyên nhân đã thấy có sự khác biệt
tỷ chết
21/10/2010 6
John Snow
21/10/2010 7
21/10/2010 8
Công ty
cung cấp
nước
Dân số
1851
Số tử
vong do
bệnh tả
Tỷ suất
chết
/1000
dân
Southwar
k
167654 844 5.0
Lambeth 19133 18 0.9

21/10/2010 9
DỊCH TỄ HỌC HIỆN ĐẠI
Công trình nghiên cứu của Doll và
Hill và các tác giả khác. Họ đã khảo
sát sự tương quan giữa hút thuốc lá
và căn bệnh ung thư phổi.
21/10/2010 10
Hình1. Tỷ suất chết do K phổi (1000 dân ) phân bố theo
số lượng thuốc hút
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Số lượng điếu thuốc hút mỗi ngày
Tỷ suất chết do ung thư
phổi mỗi năm
21/10/2010 11
Định nghĩa DTH
DTH là khoa học nghiên cứu sự
phân bố sức khỏe - bệnh tật của con
người
lý giải sự phân bố đó
21/10/2010 12
3 cấu phần quan trọng
Tần suất bệnh tật: giúp xác định sự xuất

hiện của bệnh tật, tiến triển của bệnh tật
trong cộng đồng.
Sự phân bố bệnh tật: Giúp trả lời 3 câu
hỏi: ai mắc bệnh này, bệnh này xuất hiện
khi nào, và bệnh này xuất hiện ở đâu?
Lý giải sự phân bố bệnh tật: Việc lý giải
sự phân bố bệnh tật là tìm cách kiểm
chứng các giả thuyết
21/10/2010 13
Cách tiếp cận DTH và tiếp cận LS
DỊCH TỄ HỌC
 Quần thể
 Nghiên cứu
 Can thiệp
 Đánh giá chỉ số
sức khoẻ
LÂM SÀNG
 C
á nhân
 Chẩn đoán
 Điều trị bệnh
 Cải thiện dấu
hiệu lâm sàng
21/10/2010 14
Các lĩnh vực của DTH
Nghiên cứu bệnh
 Bệnh truyền nhiễm, bệnh không truyền nhiễm, chấn thương
Mối quan hệ phơi nhiễm:
 Yếu tố môi trường, hành vi xã hội, di truyền, dinh dưỡng, sử
dụng thuốc

Quần thể:
 Nhi, sức khoẻ sinh sản, nghề nghiệp…
Bao gồm
 Lâm sàng, dịch vụ y tế, phân tử…
21/10/2010 15
Sức khoẻ tốt
Sức khoẻ kém
Yếu tố môi trờng
(bao gồm lối sống)
Sức khoẻ tốt
Biến đổi
cận lâm
sàng
Bệnh lâm
sàng
Tử vong
Hồi
phục
Sức khoẻ tốt
Sức
khoẻ
kém
Sức khoẻ tốt
Nâng cao sức khoẻ
Các biện pháp phòng
ngừa
Các dịch vụ y tế công
cộng
Sức khoẻ kém
Cha bnh

Chm súc y t
1. Xác định nguyên
nhân
Yếu tố di truyền
2. Lịch sử tự nhiên
3. Mô tả t
ỡnh trạng sức
khoẻ của quần thể
Tỷ lệ với sức khoẻ kém,
biến đổi qua thời gian,
biến đổi với tuổi
Thời gian
4. ánh giá can
thiệp
21/10/2010 16
Những thành tựu DTH
21/10/2010 17
Đậu mùa
Edward Jenner (1749)
Trình tiêm chủng bắt
đầu cuối năm 1700
1966, WHO khởi xướng
chiến dịch phòng chống
bệnh
1980, bệnh đậu mùa đã
được thanh toán trên
toàn thế giới
21/10/2010 18
Đậu mùa
21/10/2010 19

Nhiễm độc Methyl thủy ngân
Trong những năm 1950, hợp chất
thuỷ ngân trong nước thải của một
nhà máy ở Minamata, Nhật Bản
được thải vào một vịnh nhỏ làm cho
cá bị tích tụ.
DTH đã điều tra trên 121 người đã
xác định nguyên nhân - bệnh
Minamata
21/10/2010 20
Ghi nhận về bệnh thấp khớp cấp ở Đan
Mạch, 1862-1962
21/10/2010 21
Bệnh thiếu iod
Thiếu iốt làm suy giảm thể lực và tinh
thần. Bệnh bướu cổ và chứng đần độn
lần đầu tiên được mô tả chỉ tiết từ khoảng
400 năm trước.
Dịch tễ học đã góp phần vào việc xác
định và giải quyết vấn đề thiếu hụt iốt;
các biện pháp dự phòng có hiệu quả
thích hợp cho việc sử dụng muối iốt trên
quy mô lớn
VN triển khai chương trình năm 1993 đến
nay hơn 95% hộ gia đình sử dụng muối
Iod
21/10/2010 22
Hút thuốc lá, bệnh bụi phổi do nhiễm
amiăng và ung thư phổi
Tỷ lệ tử vong do ung thư phổi chuẩn hoá theo tuổi liên quan tới

hút thuốc lá và phơi nhiễm nghề nghiệp với bụi amiăng.
Phơi nhiễm với
amiăng
Tiền sử hút thuốc lá Tỷ lệ tử vong do ung
thư phổi/100.000 người
Không Không 11
Có Không 58
Không Có 123
Có Có 602
21/10/2010 23
Gãy cổ xương đùi
Gãy cổ xương đùi đòi hỏi thời gian nằm
viện lâu nhất; các chi phí liên quan đến
gãy cổ xương đùi là đáng kể.
Phần lớn các trường hợp gãy cổ xương
đùi là do ngã
Dịch tễ học có vai trò rất quan trọng khi
xem xét các yếu tố có thể và không thể
thay đổi nhằm làm giảm gánh nặng của
gẫy xương.
21/10/2010 24
HIV/AIDS
21/10/2010 25
T×nh h×nh nhiÔm HIV trªn thÕ giíi hiÖn nay (2)
Tổng số: 40.3 (35.9 – 44.3) triệu
Trung và Tây Âu
720 000
720 000
[570 000
[570 000

–
–
890 000]
890 000]
BắcMỹ và Trung Đông
540 000
540 000
[230 000
[230 000
–
–
1.5
1.5
tri
tri
ệ
ệ
u
u
]
]
Sub-Saharan Châu Phi
25.4
25.4
tri
tri
ệ
ệ
u
u

[23.4
[23.4
–
–
28.4
28.4
tri
tri
ệ
ệ
u
u
]
]
Đông Âu và Trung Á
1.6
1.6
tri
tri
ệ
ệ
u
u
[990 000
[990 000
–
–
2.3
2.3
tri

tri
ệ
ệ
u
u
]
]
Đông Nam Á
7.4
7.4
tri
tri
ệ
ệ
u
u
[4.5
[4.5
–
–
11
11
tri
tri
ệ
ệ
u
u
]
]

Châu ĐạiDương
74 000
74 000
[45 000
[45 000
–
–
120 000]
120 000]
BắcMỹ
1.2
1.2
Tri
Tri
ệ
ệ
u
u
[650 000
[650 000
–
–
1.8
1.8
tri
tri
ệ
ệ
u
u

]
]
Caribbean
300 000
300 000
[200 000
[200 000
–
–
510 000]
510 000]
Mỹ La Tinh
1.8
1.8
tri
tri
ệ
ệ
u
u
[1.4
[1.4
–
–
2.4
2.4
tri
tri
ệ
ệ

u
u
]
]
Đông Á
870 000
870 000
[440 000
[440 000
–
–
1.4
1.4
tri
tri
ệ
ệ
u
u
]
]