Thuốc cầm máu trong xuất huyết tiêu hóa doc

Thuốc cầm máu trong xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hoá là hiện tượng máu chảy ra khỏi mạch máu, mà mạch máu ấy lại
nằm trong ống tiêu hoá. Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là nôn ra máu, đi ngoài phân
đen. Đây là một cấp cứu nội khoa và ngoại khoa. Xuất huyết tiêu hoá gặp cả nam và
nữ, gặp ở mọi lứa tuổi nhưng nam giới gặp nhiều hơn nữ giới; tuổi hay gặp từ 20-50
tuổi, với các yếu tố thuận lợi là lúc thời tiết chuyển mùa từ xuân - hè, từ thu - đông,
sau cảm cúm, hoặc dùng một số thuốc như aspirin, corticoit , sau các sang chấn
tâm lý mạnh
Có rất nhiều nguyên nhân gây ra xuất huyết tiêu hóa như loét dạ dày tá tràng, xơ gan mất
bù, do dùng thuốc, do ung thư dạ dày và vì thế ít nhiều chiến thuật điều trị sẽ khác nhau
tùy theo nguyên nhân. Tuy nhiên, trong phạm vi bài viết này chỉ đề cập đến vấn đề cầm
máu trong điều trị xuất huyết tiêu hóa.
Biểu hiện của xuất huyết tiêu hóa
Tùy theo nguyên nhân mà có các biểu hiện khác nhau, tuy nhiên các biểu hiện thường
gặp:
Nôn ra máu: Số lượng từ 100ml - 1.000ml hoặc nhiều hơn nữa tùy theo mức độ, máu
thành cục (hạt ngô, hạt đỗ), màu nâu xẫm, nhờ nhờ đỏ, lẫn với thức ăn, dịch nhầy loãng.
Trong trường hợp bệnh nhân nôn ra máu cần loại trừ các trường hợp: Ho ra máu (máu ra
ngay sau khi ho, máu đỏ tươi lẫn bọt, máu ra nhiều lần rải rác trong nhiều ngày có phản
ứng kiềm); chảy máu cam (máu chảy theo đường mũi, đỏ tươi và khạc ra đường mồm) có
khi bệnh nhân nuốt vào nên nôn ra máu cục. Hoặc uống những thuốc có màu đen (than),
ăn tiết canh rồi nôn ra. Muốn phân biệt cần xem kỹ chất nôn và hỏi kỹ bệnh nhân.
Đi ngoài phân đen: Sền sệt, nát lỏng như bã cà phê, mùi thối khắm (như cóc chết), 2-3
lần trong vòng 24 giờ.
Dấu hiệu mất máu (sau nôn máu, ỉa phân đen) tùy theo mức độ mất máu sẽ thấy vã mồ
hôi, chân tay lạnh nổi da gà, da niêm mạc nhợt, có khi vật vã giãy giụa, có khi có ngất
xỉu, mạch nhanh nhỏ, huyết áp tụt, thở nhanh nông, đái ít, có khi vô niệu. Nếu làm các
xét nghiệm thường quy tùy thuộc vào thời gian có thể sẽ thấy hồng cầu giảm, huyết sắc tố
giảm, hematocrit giảm.

Nội soi để phát hiện bệnh ở đường tiêu hóa.
Cầm máu như thế nào?
Nguyên tắc điều trị: Tùy theo mức độ và nguyên nhân mà có phương án điều trị thích
hợp, nhưng trước hết phải theo những mục tiêu chung: chống shock, cầm máu, khôi phục
lưu lượng tuần hoàn, điều trị triệu chứng, điều trị theo nguyên nhân.
Điều trị cụ thể:
Đặt bệnh nhân nằm nơi yên tĩnh, thoáng nhưng không lộng gió. Đầu thấp nghiêng về một
bên. Không thay đổi tư thế bệnh nhân nhiều khi thăm khám, theo dõi mạch, huyết áp,
nhiệt độ, các chất thải 1-3 giờ/lần.
Chế độ ăn nếu chảy máu ở mức độ nặng nhịn ăn 24 giờ. Sau đó cho uống sữa lạnh. Khi
ngừng chảy máu cho ăn lỏng, mềm, cuối cùng cho ăn cơm.
Thuốc sử dụng:
Tinh chất hậu yên: Posthypophyse loại bột màu trắng mỗi ống 5 đơn vị quốc tế (có loại
10 đơn vị). Liều dùng 20-40 đơn vị hoà với huyết thanh ngọt đẳng trương 5%: 250ml-
300ml truyền nhỏ giọt tĩnh mạch tốc độ 40-50 giọt trong 1 phút. Thuốc có tác dụng co
mạch trung ương giãn mạch ngoại vi làm giảm áp lực tĩnh mạch gánh. Thuốc dùng 2-5
ngày. Chỉ định tốt trong xuất huyết tiêu hóa do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản. Chống chỉ
định: Không dùng cho bệnh nhân có cơn đau thắt ngực
Vitamin K ống 5mg dùng liều 6,8,12 ống trong 24 giờ tuỳ theo mức độ xuất huyết tiêu
hoá nhẹ, vừa hay nặng. Vitamin K giúp tăng tạo prothrombin góp phần cầm máu. Chỉ
định tốt trong chảy máu đường mật, nhưng chức năng gan còn tốt.
Hemocaprol: ống 10ml (tương đương với 2gr axít epsilonaminocaproic) tác dụng ức chế
plasminogen ngăn không cho plasminogen chuyển thành plasmin (plasmin có tác dụng
làm tan cục máu đông). Vì không có plasmin nên cục máu đông chậm tan, kéo dài thời
gian cầm máu. Chỉ dùng 3-4 ngày mỗi ngày 1 ống tiêm bắp, tĩnh mạch hoặc uống (liều
uống phải tăng gấp đôi liều tiêm). Dùng trong xuất huyết tiêu hoá ở bệnh nhân có rối loạn
đông máu.
Truyền máu tươi cùng nhóm. Liều truyền đầu tiên ít nhất 300ml mới có hiệu lực cầm
máu. Có thể truyền máu dự trữ hoặc truyền trực tiếp (người cho - người nhận) qua máy.
Chú ý: Không dùng long não (vì làm giãn mao mạch); cafein (vì tăng tiết toan dạ dày),

noradrenalin (vì cung lượng tim trong xuất huyết tiêu hoá giảm, sẽ làm giảm mạch trung
ương (mạch vành ) thuốc làm co mạch ngoại vi máu không về trung ương sẽ gây nguy
hiểm.
Ngoài các biện pháp chung như trên, tùy theo nguyên nhân, điều kiện trang bị và trình độ
nhân viên y tế mà có thể sử dụng các biện pháp cầm máu khác để điều trị như đặt sonde
Blakemore (trong chảy máu do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản), các can thiệp cầm máu qua
nội soi Chỉ xem xét điều trị ngoại khoa khi nội soi thấy máu chảy thành tia, hoặc khi
điều trị cơ bản trong vòng 72 giờ không cầm được máu, hoặc khi chảy máu nặng tái diễn
nhiều lần.
BS. Nguyễn Bạch Đằng