DUỢC VỊ - BÁN HẠ doc

DUỢC VỊ - BÁN HẠ


Tên thuốc: Rhizoma Pinelliae
Tên khoa học: Pinellia ternata Thunb
Họ Ráy (Araceae)
Bộ phận dùng: củ. Ở Việt Nam không có cây Bán hạ Trung Quốc,
Việt Nam thường dùng củ cây Chóc chuột (Typhonium divaricatum, Decne,
cùng họ), lá chia thành 3 thuỳ, củ to thì làm Nam tinh, củ nhỏ bằng ngón tay
làm Bán hạ.
Nhưng Việt Nam còn cây Chóc ri (Typhonium sp), lá hình tam giác,
củ nhỏ bằng ngón tay thay Bán hạ thì tốt hơn.
Dùng củ to hơn ngón tay (đường kính độ 15cm), vỏ xám hơi đen, thịt
trắng còn nhiều bột, không mốc mọt.
Tính vị: vị cay, ngứa, tính hơi hàn (sống). Sau khi bào chế, tính ôn
còn ít cay, ít ngứa. Quy kinh: Vào kinh Tỳ, Vị.
Tác dụng: hạ nghịch khí, trấn thổ, tiêu đờm thấp.
Chủ trị:
- Dùng sống: trị rắn cắn (giã dập đắp vào chỗ bị thương).
- Dùng chín:
Tẩm gừng: trị ho có đàm, hạ khí nghịch, chỉ ẩu thổ, trị thương hàn.
Tẩm Cam thảo và Bồ kết: trị hen suyễn có đờm.
Liều dùng: Ngày dùng 6-12g
Cách bào chế: Có rất nhiều cách bào chế, chủ yếu làm bớt ngứa, giảm
độc.
Theo Trung Y
- Lấy Bán hạ (160g), bột Bạch giới tử (80g), Dấm thanh (80g) trộn lẫn
để một đêm. Lấy Bán hạ ra rửa đi rửa lại cho hết nhớt (Lôi Công Bào Chích
Luận).
- Xát rửa sạch vỏ, lấy nước sôis dội vào, ngâm 7 ngày, mỗi ngày thay

nước sôi một lần. Phơi tái, thái mỏng, tẩm nước gừng, sấy khô dùng (có thể
sau khi phơi khô tán bột). Ngâm nước gừng lẫn với nước sôi ba ngày, rửa lại
phơi khô (Pháp hạ).
+ Ngâm nước 7 ngày, mỗi ngày thay nước một lần.
+ Ngâm 7 ngày trong nước vôi trong.
+ Ngâm với nước 7 ngày, mỗi ngày thay nước một lần.
+ Ngâm 7 ngày trong nước phèn chua và Phác tiêu (cứ 1 kg Bán hạ
cho vào ½ kg Phác tiêu và 0,250kg phèn).
- Theo kinh nghiệm VN:
- Nấu 1kg Củ chóc với 0,100 kg Bồ kết (đổ ngập nước) cho đến khi
cạn hết nước. Bẻ củ ra thấy trong đều là được. nếu còn thấy đốm trắng nấu
lại bằng nước sôi. Phơi khô.
- Rửa sạch ngâm nước 2-3 ngày hàng ngày thay nước, rửa sạch.
- Đem ngâm nước phèn và nước gừng trong 24 giờ (cứ 1 kg củ Chóc
dùng 300g gừng tươi giã nhỏ và 50g phèn đổ ngập nước), rửa sạch, đồ
(không đậy kín, để cho hơi bay ra). Thái hay bào mỏng. Tẩm nước gừng một
đêm (cứ 1 kg Củ chóc dùng 150g gừng tươi giã nát với 50ml nước rồi vắt
lấy nước). Sao vàng (trước khi sao vàng, phân loại to nhỏ, sao riêng để được
vàng đều). Cách này thường dùng.
- Bảo quản: cứ một tháng phơi sấy lại một lần để tránh mốc, mọt. Nếu
phải sấy diêm sinh thì không nên sấy sâu. Bào chế rồi, đựng lọ kín.
Kiêng kỵ: âm huyết hư, tân dịch kém, có thai thì đều không nên dùng.