THỰC HÀNH CHÂM CỨU TRỊ LIỆU - PHẾ QUẢN VIÊM doc

THỰC HÀNH CHÂM CỨU TRỊ LIỆU
PHẾ QUẢN VIÊM
(Chi Khí Quản Viêm - Bronchite - Bronchitis)

A. Đại cương
Phế Quản viêm là loại bệnh viêm nhiễm ở niêm mạc phế quản. Thuộc
loại Khái Thấu, Đàm Ẩm của YHCT.
Trên lâm sàng thường gặp 2 loại Cấp và Mạn.
B. Nguyên nhân
Thường do hai nguyên nhân sau:
1- Ngoại tà: Thường do phong hàn thừa lúc chính khí hư xâm nhập
vào phần Biểu và Phế, làm cho Phế khí không tuyên thông được, gây ra
bệnh, thường là thể cấp.
2- Nội thương: Thường do Tỳ hư không vận hóa được, đờm thấp ứ lại
rồi đưa lên Phế, hoặc ho lâu ngày làm tổn thương Phế. Hoặc do Thận hư
không thể nạp được khí, làm cho Phế khí không thể thăng giáng được gây ra
bệnh ở thể mạn.
C. Triệu chứng
Trên lâm sàng thường gặp 2 loại sau:
1 - Phế Quản viêm cấp (Ho do ngoại cảm): Ho khan hoặc có khạc
đờm, sốt, sợ lạnh, đầu đau, mũi nghẹt, cơ thể nặng, rêu lưỡi trắng mỏng hoặc
vàng mỏng, mạch Phù hoặc Phù Sác.
2 - Phế Quản viêm mạn tính (Ho do nội thương): Ho ra?i rác suốt
ngày, ho về đêm, về sáng nhiều hơn. Mỗi khi về mùa Thu, mùa Đông hoặc
lúc thời tiết lạnh thì phát bệnh. Người mệt mỏi, ăn uống kém, khạc đờm
nhiều lần, đờm nhầy dính hoặc trong, khó thở, hụt hơi, ngực tức, đại tiện lúc
bón lúc lo?ng thất thường, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trơn dầy, mạch Trầm Tế
Nhược.
Nếu lòng bàn tay, bàn chân nóng, họng khô không đờm, hoặc trong
đờm có dính máu, người gầy, da khô, bịnh ngày thì nhẹ, đêm lại nặng hơn,
lưỡi đỏ, rêu khô, mạch Tế Sác là có Âm hư.

D. Điều trị
1- Châm Cứu Học Thượng Hải: Tuyên giáng Phế Khí, Khứ Phong,
hóa đờm.
Huyệt chính: Định Suyễn + Phong Môn (Bq.12) + Phế Du (Bq.13) +
Hợp Cốc (Đtr.4) .
Kích thích mạnh, không lưu kim hoặc kích thích mạnh vừa, lưu kim
5-15 phút, thỉnh thoảng vê kim. Trường hợp cấp tính mỗi ngày châm 1-2 lần,
khi bệnh gia?m, có thể châm mỗi ngày hoặc 2 ngày 1 lần. Mạn tính: mỗi
ngày hoặc 1 ngày châm 1 lần, 10 lần là một liệu trình.
. Sợ lạnh, sốt: Thêm Khúc Trì (Đtr.11), Đại Chùy Đc.14).
. Lưng đau thêm Giáp Tích cổ 7 - ngực 6 (C7 - C6).
. Ho nhiều thêm Xích Trạch (P.5), Liệt Khuyết (P.7).
. Đờm nhiều thêm Phong Long (Vi.40) .
Ý nghĩa: Phong Môn là nơi phong khí vào ra, phối hợp với Hợp Cốc
để khu phong, giải biểu; Phế Du để tuyên Phế trị ho; Định Suyễn để tuyên
Phế, bình suyễn; Đại Chùy và Khúc Trì đều có thể tiết dương tà, giải biểu;
Xích Trạch, Liệt Khuyết để tăng cường tác dụng tuyên Phế, trị ho; Phong
Long để hòa Vị, khư? đờm; Giáp Tích cổ 7 - ngực 6 để sơ thông mạch Đốc.
2- a* Cấp tính: Khuyết Bồn (Vi.12), Đàn Trung (Nh.17), Cự Khuyết
(Nh.14).
Hoặc Ngư Tế (P.10), Liệt Khuyết (P.7), Thiếu Trạch (Ttr.1), Khuyết
Bồn (Vi.12).
Hoặc Thiếu Trạch (Ttr.1), Tâm Du (Bq.15), Khố Phòng (Vi.14).
b* Mạn tính: Cứu Cao Hoang (Bq.43), Phế Du (Bq.13) (Tư Sinh
Kinh).
3- Cứu Thiên Đột (Nh.22), Phế Du (Bq.13), Kiên Tĩnh (Đ.21), Thiếu
Thương (P.11), Nhiên Cốc (Th.2), Can Du (Bq.18), Hành Gian (C.2), Liêm
Tuyền (Nh.23), Phù Đột (Đtr.18), châm Khúc Trạch (Tb.3), Tiền Cốc (Ttr.2)
(Châm Cứu Tụ Anh).
4- Phế Du (Bq.13), Túc Tam Lý (Vi.36), Chiêân Trung (Nh.17), Nhũ

Căn (Vi.18), Phong Môn (Bq.12), Khuyết Bồn (Vi.12) (Châm Cứu Đại
Thành).
5- Thiên Đột (Nh.22) + Du Phủ (Th.27) + Phong Môn (Bq.12) đều 7
tráng + Hoa Cái (Nh.20) + Nhũ Căn (Vi.18) 3 tráng + Phế Du (Bq.13) +
Thân Trụ (Đc.12) + Chí Dương (Đc.10) đều 14 tráng + Liệt Khuyết (P.7)
(Loại Kinh Đồ Dực).
6- Đại Trữ (Bq.11) + Phế Du (Bq.13) + Thiên Đột (Nh.22) + Xích
Trạch (P.5) + Ngoại Quan (Ttu.5) + Kinh Cừ (P.8) + Tam Âm Giao (Ty.6)
(Trung Quốc Châm Cứu Học).
7- Hoàn Cốt (Đ.12) + Thiên Trụ (Bq.10) + Phong Trì (Đ.20) + Thân
Trụ (Đc.12) + Đại Trữ (Bq.11) + Phong Môn (Bq.12) + Phế Du (Bq.13) +
Cách Du (Bq.17) + Đởm Du (Bq.19) + Khúc Trạch (Tb.3) + Hợp Cốc
(Đtr.4) + Thiên Đột (Nh.22) (Tân Châm Cứu Học).
8- a* Ngoại Cảm: Phế Du (Bq.13) + Liệt Khuyết (P.7) + Hợp Cốc
(Đtr.4). b* Nội Thương: Phế Du (Bq.13) + Thái Uyên (P.9) + Chương Môn
(C.13) + Thái Bạch (Ty.3) + Phong Long (Vi.40) (Trung Quốc Châm Cứu
Học Khái Yếu).
9- a* Ngoại Cảm: Phế Du (Bq.13) + Trung Phủ (P.1) + Đản Trung
(Nh.17) + Liệt Khuyết (P.7) + Đại Chùy (Đc.14). b* Nội thương: Chương
Môn (C.13) + Cao Hoang (Bq.43) + Túc Tam Lý (Vi.36) + Mệnh Môn
(Đc.4) + Tam Âm Giao (Ty.6) (Châm Cứu Học Việt Nam).
10- Châm tại phía ngoài đỉnh đốt sống ngực thứ 3 cách 0, 5 thốn, sâu
4cm, mũi kim hướng vào cột sống + Phong Môn (Bq.12) + Quyết Âm Du
(Bq.14) + Cao Hoang (Bq.43) (Hiện Đại Châm cứu Trị Liệu Lục).
11- Phế Du (Bq.13) + Tâm Du (Bq.15) + Cách Du (Bq.17) (Thiểm
Tây Trung Y số 178/1987).
12-a* Đờm Nhiệt Đọng ở Phế: Thanh tả Phế nhiệt, tuyên giáng Phế
Khí. Châm trước tả, sau bổ: Thiếu Thương (P.11) + Phong Long (Vi.40) +
Liệt Khuyết (P.7) + Khúc Trì (Đtr.11) + Trung Quản (Nh.12). b* Phong Táo
làm tổn thương Phế: Thanh Phế, nhuận táo. Châm bổ Phong Môn (Bq.12) +

Phế Du (Bq.13) + Thái Uyên (P.9) + Phục Lưu (Th.7) + Liệt Khuyết (P.9)
(Thực Dụng Châm Cứu Đại Toàn).