Bí mật của sự giặt rửa ppsx

Bí mật của sự giặt rửa


Cuộc sống càng đi lên, nhu
cầu ăn mặc càng tăng tiến
và kèm theo đó là nhu cầu
về các chất tẩy giặt. Chẳng
phải vô lý khi cách đây hơn
một thế kỷ, nhà hoá học
Liebig đã từng đề nghị lấy
lượng tiêu thụ chất giặt rửa
tính trên đầu người làm
thước đo sự phát triển của
một xã hội.
Trước công nguyên khoảng
3.000 năm, những người tiền sử sống ở Thung lũng
sông Nil nướng những tảng thịt thú săn được trên lửa
để tế thần. Mỡ nhỏ giọt trên đóng tro tàn, khi nguội
vón lại tạo thành những cục mềm màu xám xịt. Trời

Ảnh minh họa:
www.corbis.com
mưa xuống. Các cục đó tan trong nước, bọt ngầu lên.
Xoa lên người, những vết bẩn bị rửa trôi. Từ đó, họ
chủ động làm ra những cục như vậy mang xuống
sông tắm rửa. Thủy tổ của xà phòng xuất hiện như
vậy. Và có lẽ đây là phát minh sớm nhất của loài
người.
Khoảng 600 năm trước công nguyên, những thủy thủ
người Phênixieng đã mang những hiểu biết về xà
phòng đến bờ biển Địa Trung Hải. Thế kỷ đầu tiên

sau công nguyên, những bánh xà phòng tốt nhất đã
được sản xuất quy mô thủ công từ mỡ cừu và tro của
gỗ sồi ở Savona và sản phẩm lấy luôn tên này cho
tiện. Người Pháp gọi nó là savon, và tiếng Việt được
du nhập thêm một từ mới: xà-phòng ở miền Bắc và
xà-bông ở miền Nam… Cách sản xuất được giữ kín
như một bí quyết cha truyền con nối. Chẳng thế ở
châu Âu, có câu thành ngữ so sánh: “Bí mật được giữ
kín như bí mật của anh thợ nấu xà phòng”.
Đến thế kỷ 18, xà phòng được sản xuất trên quy mô
lớn. Lúc này người ta đã phát minh ra xút ăn da và
biết chế tạo ra chất kiềm từ muối ăn để thay thế cho
tro từ gỗ. Đồng thời cũng biết ép dầu từ các loại hạt
và quả. Nhiều nhà máy ép dầu ra đời, thay thế mỡ
động vật. Nguyên liệu phong phú và sẵn. Bí mật công
nghệ cũng bị khám phá. Chẳng còn trở ngại nào ngăn
được ngành sản xuất xà phòng đi lên.
Bí mật của sự tẩy rửa
Tại sao cái sản phẩm gọi là xà phòng ấy lại có tính
chất làm da dẻ, quần áo sạch trơn như vậy. Mấy
“thầy” hoá học bỏ công tìm hiểu và biết rằng, về bản
chất, xà phòng là muối của axit béo (từ mỡ động vật
hoặc dầu thực vật) với kiềm (tức thành phần kim loại
là natri hoặc kali). Cứ coi phân tử xà phòng như một
con rắn đi, thì này con rắn này có đầu “ưa nước”
(hydrophile), còn phần đuôi dài ngoẵng lại “ưa dầu,
ưa mỡ” (oleophile).
Chất bẩn thường là vết dầu mỡ hoặc có bản chất như
dầu mỡ. Trong một trường nước (khi giặt), chất bẩn
“túm” chặt lấy phần đuôi. Nhưng đầu khoẻ hơn, lôi

đuôi lúc này đã bị chất bẩn bám chặt ra khỏi quần áo.
Vậy là chất bẩn bị kéo vào môi trường nước, phân
tán ra và quần áo trở nên sạch. Sự vò mạnh càng hỗ
trợ cho việc “lôi kéo”, chứ trong chuyện này làm gì có
sự “đánh bật các chất bẩn cứng đầu” như cách nói
thậm xưng của những lời quảng cáo nhằm gây ấn
tượng.
Rồi người ta dần cũng nhận ra các nhược điểm của
xà phòng: ít tạo bọt vả khó giặt trong nước giếng,
chảy qua những lớp đá ngầm nên mang theo canxi
và magiê (thường gọi là nước cứng), rồi giặt nhiều cứ
bợt cả tay ra… Đành tìm những chất thay thế.
Các chất tẩy rửa tổng hợp
Nắm được bí mật của cơ chế giặt rửa, các nhà khoa
học đã có trong tay chiếc đũa thần để tạo ra hàng
chục loại xà phòng tương tự, tức các chất hóa học cứ
một đâu “ưa nước”, một đầu “ưa dầu mỡ”. Khi công
nghiệp hóa dầu phát triển, biết bao nhiêu hợp chất
hữu cơ ra đời. Nguồn nguyên liệu dồi dào, tha hồ lựa
chọn để chế biến thành các chất mang “hai đầu” như
trên.
Chúng có khả năng vượt trội so với các chất truyền
thống xưa nay chỉ biết dựa vào thiên nhiên. Người ta
gọi chúng là các chất hoạt tính bề mặt tổng hợp
(synthetic surfactant). Tuy chúng “đóng vai chính”
nhưng riêng mình chúng chưa đủ, y như phải có
“quân, thần, tá, sứ” trong một thang thuốc bắc và gọi
là chất phụ gia. Mỗi chất phụ gia mang lại cho sản
phẩm một tính năng nào đó.
Ví dụ chất khử “độ cứng” của nước, chất chống bám

để chất bẩn đã bị kéo ra nước thì đừng quay trở lại,
chất tẩy trắng để làm mất màu những vết bẩn như vết
nước chè, cà phê và những vết bẩn bám trên quần
áo của bọn trẻ, chẳng biết nguồn gốc; chất quang
hoạt (trước đây thường gọi là lơ hồng) để quần áo,
vải vóc hấp thụ một phần tia tử ngoại và trở nên
“trắng hơn cả trắng” mà các nhà sản xuất thường
quảng cáo, rồi enzym để phân huỷ các chất hữu cơ
mà những quảng cáo viên gán cho tính… cứng đầu.
Nhiều khi, người ta còn những chất độn để hạ giá
thành, để các bà nội trợ khỏi kêu ca là quá đắt. Và
cuối cùng đâu thiếu được chất thơm để gây thêm
cảm tình của người tiêu dùng. Với bấy nhiêu chất
nhưng các đơn pha chế, nghĩa là mỗi thành phần
chiếm bao nhiêu phần trăm, cũng được các nhà sản
xuất giữ bí mật chẳng khác gì các anh nấu xà phòng
xưa kia. Xem ra chất lượng na ná như nhau, nhưng
ăn nhau về quảng cáo. Đôi khi chỉ hương thơm của
từng loại đủ tạo ra thói quen sử dụng cho mỗi người.
Họ hàng sao đông đúc thế!
Chỉ quanh quẩn chỉ bấy nhiêu chất thôi nhưng người
ta đã “thiên biến vạn hoá” thành hàng trăm loại sản
phẩm, đáp ứng nhu cầu của con người. Các loại sản
phẩm dựa trên chúng chia ra rất nhỏ thành chi này
ngành nọ như cuốn gia phả phức tạp của một dòng
họ. Để giặt giũ, chăm sóc quần áo thì có bột giặt, kem
giặt, nước giặt.
Để chăm sóc thân thể, từ mái tóc đến làn da, gọi
chung là mỹ phẩm thì vô cùng. Tắm có xà phòng
thơm, sữa tắm, loại dành cho đàn ông khác loại dành

cho đàn bà, loại dành cho trẻ em khác loại dành cho
những cô thiếu nữ hơ hớ thanh xuân để có làn da
“mịn như da trẻ con”, có thể tự hào cho phép bạn “sờ
thử coi!”.
Để chăm sóc tóc thì khó đếm được có bao nhiêu loại
nước gội đầu, nước xả. Loại chống gàu, loại cho tóc
khỏi bị “chẽ”, loại làm tóc “xuôn mượt” đến mức cô
nhân viên thực tập được đồng nghiệp tưởng là thủ
trưởng trong một clip quảng cáo truyền hình. Kem
đánh răng đa dạng về chủng loại cũng chẳng là họ
hàng xa xôi gì… Bị coi là “tầm thường” nhất trong
dòng họ là những chai nước rửa bát không thể thiếu
được trong các bếp ăn.
Các nhà quảng cáo luôn phải lao tâm khổ tứ, vắt óc
nghĩ ra những chiêu, những cảnh đầy ấn tượng, thậm
chí gây sốc để làm những đoạn phim vô tuyến, lôi kéo
khách hàng. Thời lượng họ hàng nhà “tẩy giặt”, mỹ
phẩm xuất hiện trên tivi nhiều hơn bất cứ nhóm sản
phẩm nào khác và trong các siêu thị, các quầy hàng,
họ hàng nhà này xem ra cũng bắt mắt hơn cả, đông
đúc hơn cả.
Những cuộc cách mạng có thể xảy ra trong việc
giặt giũ
Lan man mãi, xin quay trở lại với mục đích “thô sơ”
ban đầu: chuyện giặt rửa.
Nghĩ ra cách dùng xà phòng để làm sạch quần áo,
rồi chuyển sang các chất tẩy giặt tổng hợp và phát
triển ra bao nhiêu sản phẩm cùng gốc đã là chuyện
lớn. Thế nhưng các nhà công nghệ đâu đã thoả mãn.
Họ đang tìm ra những cách “lật nhào” cả ngành sản

xuất ra các sản phẩm kiểu xà phòng.
Một khuynh hướng là dùng dung môi, đưa vào các
máy giặt kín cùng với quần áo. Đó là hỗn hợp rất
nhiều chất hữu cơ có khả năng hòa tan mọi chất bẩn,
tuần hoàn nhiều lần, trả lại cho quần áo vẻ sạch ban
đầu. Sau đó, chúng thu hồi dung môi và tái sinh để
dùng lại. Một dung môi khác nữa đang tập trung
nghiên cứu là… khí cacbônic, nhưng đã hóa lỏng.
Cácbônic lỏng hoà tan các chất bẩn, dùng xong chỉ
việc cho bay vào khí quyển là xong, không để lại một
dấu vết.
Khuynh hướng thứ hai do các nhà công nghệ của
Công ty Daewoo đề xuất, dùng siêu âm để giặt (hiện
nay đã dùng để làm sạch các thiết bị điện tử), sự dao
động làm chất bẩn bật ra, nhưng nghe đâu còn nhiều
khó khăn về thiết bị.
Cả hai phương pháp đều không dùng đến một giọt
nước nào. Chắc chắn con cháu chúng ta sẽ giặt khác
hẳn chúng ta.
Có lẽ chẳng ngày nào chúng ta không nghe quảng
cáo về bột giặt. Chúng nhiều đến nỗi các bà nội trợ
nếu tin vào những lời mời chào hấp dẫn thì sẽ rối trí,
xoay như chong chóng vì chẳng biết lựa chọn loại
nào phù hợp với mình. Bởi bột giặt là loại sản phẩm
thiết yếu. Chừng nào loài người còn mặc quần áo thì
chúng ta còn cần chất tẩy giặt