Điện Tử - Kỹ Thuật Mạch Điện Tử part 7 ppsx

43

Ở

đ
ây:
- r
E
là
đ
i
ệ
n tr
ở
vi phân c
ủ
a ti
ế
p giáp emit
ơ
và ch
ấ
t bán d
ẫ
n làm c
ự
c E.
- r
B

đ
i
ệ
n tr
ở
kh
ố
i c
ủ
a vùng baz
ơ
.
- r
C
(B)
đ
i
ệ
n tr
ở
vi phân c
ủ
a ti
ế
p giáp colect
ơ
.
- C
C
(B)

đ
i
ệ
n dung ti
ế
p giáp colect
ơ
.
- αI
E
ngu
ồ
n dòng t
ươ
ng
đươ
ng c
ủ
a c
ự
c emit
ơ

đư
a t
ớ
i colect
ơ
.
M

ố
i liên h
ệ
gi
ữ
a các tham s
ố
c
ủ
a hai cách bi
ể
u di
ễ
n trên nh
ư
sau khi ∆U
2
= 0 v
ớ
i
m
ạ
ch
đầ
u vào ta có : ∆U
1
= ∆I
1
[r
E

+ (1- α)r
B
]

hay h
11
= ∆U
1
/∆I
1
= [r
E
+ (1- α)r
B
]

v
ớ
i m
ạ
ch
đầ
u ra :
∆
I
2
= α.
∆
I
1

do
đ
ó α = h
21
khi
∆
I
1
= 0
Dòng m
ạ
ch ra
∆
I
2
=
∆
U
2
/(r
C(B)
+ r
B
)
≈

∆
U
2
/τ

C(B)
do
đ
ó

h
22
= 1/r
c(B)


và
∆
U
1
=
∆
I
2
.r
B
nên ta có h
12
= r
B
/ r
C(B)


∆

U
2
=
∆
I
2
.r
C(B)

2.2.2. Các dạng mắc mạch cơ bản của tranzito
a -
Mạch chung emitơ (EC)
Trong cách m
ắ
c EC,
đ
i
ệ
n áp vào
đượ
c m
ắ
c gi
ữ
a c
ự
c baz
ơ
và c
ự

c emit
ơ
, còn
đ
i
ệ
n áp ra l
ấ
y t
ừ
c
ự
c colect
ơ
và c
ự
c emit
ơ
. Dòng vào,
đ
iên áp vào và dòng
đ
i
ệ
n ra
đượ
c
đ
o b
ằ

ng các miliampe k
ế
và vôn k
ế
m
ắ
c nh
ư
hình 2.23. T
ừ
m
ạ
ch hình 2.23, có
th
ể
v
ẽ

đượ
c các h
ọ

đặ
c tuy
ế
n t
ĩ
nh quan tr
ọ
ng nh

ấ
t c
ủ
a m
ạ
ch EC :










Hình 2.23: S
ơ

đồ
Ec Hình 2.24: H
ọ

đặ
c tuy
ế
n vào Ec
E
U
BE (vao)

U
CE (ra)

U
CE
= 6V
U
CE
= 2V
I
B

µ
A

U
BE
V
1

10

44

Để
xác
đị
nh
đặ

c tuy
ế
n vào, c
ầ
n gi
ữ
nguyên
đ
i
ệ
n áp U
CE
, thay
đổ
i tr
ị
s
ố

đ
i
ệ
n áp
U
BE
ghi các tr
ị
s
ố
I

B
t
ươ
ng
ứ
ng sau
đ
ó d
ự
ng
đồ
th
ị
quan h
ệ
này, s
ẽ
thu
đượ
c k
ế
t qu
ả

nh
ư
hình 2.24. Thay
đổ
i U
EC

đế
n m
ộ
t giá tr
ị
c
ố

đị
nh khác và làm l
ạ
i t
ươ
ng t
ự
s
ẽ

đượ
c
đườ
ng cong th
ứ
hai. Ti
ế
p làm t
ụ
c nh
ư
v

ậ
y s
ẽ
có m
ộ
t h
ọ

đặ
c tuy
ế
n vào c
ủ
a tranzito
m
ắ
c chung emit
ơ
.
T
ừ
hình 2.24, ta có nh
ậ
n xét
đặ
c tuy
ế
n vào c
ủ
a tranzito m

ắ
c chung emit
ơ
gi
ố
ng
nh
ư

đặ
c tuy
ế
n c
ủ
a chuy
ế
n ti
ế
p p-n phân c
ự
c thu
ậ
n, vì dòng I
B
trong tr
ườ
ng h
ợ
p này là
m

ộ
t ph
ầ
n c
ủ
a dòng t
ổ
ng I
E
ch
ả
y qua chuy
ể
n ti
ế
p emit
ơ
phân c
ự
c thu
ậ
n (h 2.23).
Ứ
ng
v
ớ
i m
ộ
t giá tr
ị

U
CE
nh
ấ
t
đị
nh dòng I
B
càng nh
ỏ
khi U
CE
càng l
ớ
n vì khi t
ă
ng U
CE
t
ứ
c là
t
ă
ng U
CB
(
ở

đ
ây giá tr

ị

đ
i
ệ
n áp là giá tr
ị
tuy
ệ
t
đố
i) làm cho mi
ề
n
đ
i
ệ
n tích không gian
c
ủ
a chuy
ế
n ti
ế
p colect
ơ
r
ộ
ng ra ch
ủ

y
ế
u v
ề
phía mi
ề
n baz
ơ
pha t
ạ
p y
ế
u. Di
ệ
n áp U
CB

càng l
ớ
n thì t
ỉ
l
ệ
h
ạ
t d
ẫ
n
đế
n colect

ơ
càng l
ớ
n, s
ố
h
ạ
t d
ẫ
n b
ị
tái h
ợ
p trong mi
ề
n baz
ơ

và
đế
n c
ự
c baz
ơ

để
t
ạ
o thành dòng baz
ơ

càng ít, do
đ
ó dòng baz
ơ
nh
ỏ

đ
i.
Để
v
ẽ

đặ
c tuy
ế
n ra c
ủ
a tranzito m
ắ
c EC, c
ầ
n gi
ữ
dòng I
B

ở
m
ộ

t tr
ị
s
ố
c
ố

đị
nh nào
đ
ó, thay
đổ
i
đ
i
ệ
n áp U
CE
và ghi l
ạ
i giá tr
ị
t
ươ
ng
ứ
ng c
ủ
a dòng I
C

k
ế
t qu
ả
v
ẽ

đượ
c
đườ
ng cong mô t
ả
s
ự
ph
ụ
thu
ộ
c c
ủ
a I
C
vào U
CE
khi coi dòng I
B
là tham s
ố
nh
ư

hình
2.25. T
ừ
h
ọ

đặ
c tuy
ế
n này có nh
ậ
n xét sau: T
ạ
i mi
ề
n khuy
ế
ch
đạ
i,
độ
d
ố
c c
ủ
a
đặ
c
tuy
ế

n khá l
ớ
n vì trong cách m
ắ
c này dòng I
E
không gi
ữ
c
ố

đị
nh khi t
ă
ng U
CE

độ
r
ộ
ng
hi
ệ
u d
ụ
ng mi
ề
n baz
ơ
h

ẹ
p l
ạ
i làm cho h
ạ
t d
ẫ
n
đế
n mi
ề
n colect
ơ
nhi
ề
u h
ơ
n nên dòng I
C

t
ă
ng lên. Khi U
CE
gi
ả
m xu
ố
ng 0 thì I
C

c
ũ
ng gi
ả
m xu
ố
ng 0 (các
đặ
c tuy
ế
n
đề
u qua g
ố
c
t
ọ
a
độ
). S
ở
d
ĩ
nh
ư
v
ậ
y vì
đ
i

ệ
n áp ghi trên tr
ụ
c hoành là U
CE
= U
CB
+ U
BE
và n
ế
u ti
ế
p
t
ụ
c gi
ả
m U
CE
s
ẽ
làm cho chuy
ể
n ti
ế
p colect
ơ
phân c
ự

c thu
ậ
n.
Đ
i
ệ
n áp phân c
ự
c này
đẩ
y nh
ữ
ng h
ạ
t d
ẫ
n thi
ể
u s
ố
t
ạ
o thành dòng colect
ơ
quay tr
ở
l
ạ
i mi
ề

n baz
ơ
, k
ế
t qu
ả
khi
U
CE
= 0 thì I
C
c
ũ
ng b
ằ
ng 0. ng
ượ
c l
ạ
i n
ế
u t
ă
ng U
CE
lên quá l
ớ
n thì dòng I
C
s

ẽ
t
ă
ng lên
độ
t ng
ộ
t (
đườ
ng
đứ
t
đ
o
ạ
n trên hình 2.25),
đ
ó là mi
ề
n
đ
ánh th
ủ
ng ti
ế
p xúc (
đ
i
ố
t) J

C
c
ủ
a
tranzito.(T
ươ
ng t
ự
nh
ư

đặ
c tuy
ế
n ng
ượ
c c
ủ
a
đ
i
ố
t, khi U
CE
t
ă
ng quá l
ớ
n t
ứ

c là
đ
i
ệ
n áp
phân c
ự
c ng
ượ
c U
CB
l
ớ
n l
ớ
n t
ớ
i m
ộ
t giá tr
ị
nào
đ
ó, t
ạ
i chuy
ể
n ti
ế
p colect

ơ
s
ẽ
s
ả
y ra
hi
ệ
n t
ươ
ng
đ
ánh th
ủ
ng do hi
ệ
u
ứ
ng thác l
ũ
và hi
ệ
u
ứ
ng Zener làm dòng I
C
t
ă
ng
độ

t
ng
ộ
t ). B
ở
i vì khi tranzito làm vi
ệ
c
ở

đ
i
ệ
n áp U
CE
l
ớ
n c
ầ
n có bi
ệ
n pháp h
ạ
n ch
ế
dòng I
C

để
ph

ồ
ng tránh tranzito b
ị
h
ủ
y b
ở
i dòng I
C
qu
ả
l
ớ
n.










Hình 2.25: Đặc tuyến ra và đặc tuyến truyền đạt của tranzito mắc Ec
I
B
=20
µ
A

I
B
=40
µ
A
I
B
=60
µ
A
U
CE
= 6V
U
CE
= 2V
I
C
mA
U
CE
V
4
5
I
B

µ
A
100

45

Đặ
c tuy
ế
n truy
ề
n
đạ
t bi
ể
u th
ị
m
ố
i quan h
ệ
gi
ữ
a dòng ra (I
C
) và dòng vào I
B
khi
U
CE
c
ố

đị
nh.
Đặ
c tuy
ế
n này có th
ể
nh
ậ
n
đượ
c b
ằ
ng cách gi
ữ
nguyên di
ệ
n áp U
CE
, thay
đổ
i dòng baz
ơ
I
B
ghi l
ạ
i giá tr
ị
t

ươ
ng
ứ
ng I
C
trên tr
ụ
c t
ọ
a
độ
. Khi thay
đổ
i các giá tr
ị
c
ủ
a
U
CE
và làm t
ươ
ng t
ự
nh
ư
trên ta có h
ọ

đặ

c tuy
ế
n truy
ề
n
đạ
t, c
ũ
ng có th
ể
suy ra h
ọ

đặ
c
tuy
ế
n này t
ừ
các
đặ
c tuy
ế
n ra (h 2.25). Cách làm nh
ư
sau: t
ạ
i v
ị
trí U

CE
cho tr
ướ
c trên
đặ
c tuy
ế
n ra v
ẽ

đườ
ng song song v
ớ
i tr
ụ
c tung,
đườ
ng này c
ắ
t h
ọ

đặ
c tuy
ế
n ra
ở

nh
ữ

ng
đ
i
ể
m khác nhau. T
ươ
ng
ứ
ng v
ớ
i các giao
đ
i
ể
m này tìm
đượ
c giá tr
ị
I
C
. Trên h
ệ

t
ạ
o
độ
I
C
, I

B
có th
ể
v
ẽ

đượ
c nh
ữ
nh
đ
i
ể
m th
ả
o mãn c
ặ
p tr
ị
s
ố
I
C
, I
B
v
ừ
a tìm
đượ
c, n

ố
i
các
đ
i
ể
m này v
ớ
i nhau s
ẽ

đượ
c
đặ
c tuy
ế
n truy
ề
n
đạ
t c
ầ
n tìm.
b - Mạch chung bazơ
Tranzito nối m
ạ
ch theo ki
ể
u chung baz
ơ

là c
ự
c baz
ơ
dùng chung cho c
ả

đầ
u vào
và
đầ
u ra. Tín hi
ệ
u vào
đượ
c
đặ
t gi
ữ
a hai c
ự
c emit
ơ
và baz
ơ
, còn tín hi
ệ
u ra l
ấ
y t

ừ

c
ự
c colect
ơ
và baz
ơ
.
Để

đ
o
đ
i
ệ
n áp
ở

đầ
u ra và
đầ
u vào t
ừ

đ
ó xác
đị
nh các h
ọ

đặ
c
tuy
ế
n t
ĩ
nh c
ơ
b
ả
n c
ủ
a tranzito m
ắ
c chung baz
ơ
(BC) ng
ườ
i ta m
ắ
c nh
ữ
ng vôn k
ế
và
miliampe k
ế
nh
ư

hình 2.26.









Hình 2.26: Sơ đồ Bc Hình 2.27: Họ đặc tuyến vào Bc
D
ự
ng
đặ
c tuy
ế
n vào trong tr
ư
òng h
ợ
p này là xác
đị
nh quan h
ệ
hàm s
ố
I
E
=f(U

EB
)
khi
đ
i
ệ
n áp ra U
CB
c
ố

đị
nh. Mu
ố
n v
ậ
y c
ầ
n gi
ữ
U
CB

ở
m
ộ
t giá tr
ị
không
đổ

i, thay
đổ
i giá
tr
ị
U
BE
sau
đ
ó ghi l
ạ
i giá tr
ị
dòng I
E
t
ươ
ng
ứ
ng. Bi
ể
u di
ễ
n k
ế
t qu
ả
này trên tr
ụ
c t

ọ
a
độ
I
E

(U
EB
) s
ẽ
nh
ậ
n
đượ
c
đặ
c tuy
ế
n vào
ứ
ng v
ớ
i tr
ị
U
CB

đ
ã bi
ế

t. Thay
đổ
i các giá tr
ị
c
ố

đị
nh
c
ủ
a U
CB
làm t
ươ
ng t
ự
nh
ư
trên s
ẽ

đượ
c h
ọ

đặ
c tuy
ế
n vào nh

ư
hình 2.27.
Vì chuy
ể
n ti
ế
p emit
ơ
luôn phân c
ự
c thu
ậ
n cho nên
đặ
c tuy
ế
n vào c
ủ
a m
ạ
ch
chung baz
ơ
c
ơ
b
ả
n gi
ố
ng nh

ư

đặ
c tuy
ế
n thu
ậ
n c
ủ
a
đ
i
ố
t. Qua hình 2.26 còn th
ấ
y r
ằ
ng
ứ
ng v
ớ
i
đ
i
ệ
n áp vào U
EB
c
ố

đị
nh dòng vào I
E
càng l
ớ
n khi
đ
i
ệ
n áp U
CB
càng l
ớ
n, vì
đ
i
ệ
n
áp U
CB
phân c
ự
c ng
ượ
c chuy
ể
n ti
ế
p colect
ơ

khi nó t
ă
ng lên làm mi
ề
n
đ
i
ệ
n tích không
gian r
ộ
ng ra, làm cho kho
ả
ng cách hi
ệ
u d
ụ
ng gi
ữ
a emit
ơ
và colect
ơ
ng
ắ
n l
ạ
i do
đ
ó làm

dòng I
E
t
ă
ng lên.
Đặ
c tuy
ế
n ra bi
ể
u th
ị
quan h
ệ
I
C
= f(U
CB
) khi gi
ữ
dòng vào I
E
ở
m
ộ
t giá tr
ị
c
ố

đị
nh.
C
ă
n c
ứ
vào hình 2.26, gi
ữ
dòng I
E

ở
m
ộ
t giá tr
ị
c
ố

đị
nh nào
đ
ó bi
ế
n
đổ
i giá tr
ị
c
ủ

a U
CB

ghi l
ạ
i các giá tr
ị
I
C
t
ươ
ng
ứ
ng, sau
đ
ó bi
ể
u di
ễ
n k
ế
t qu
ả
trên tr
ụ
c t
ọ
a
độ
I

C
– U
CB
s
ẽ

đượ
c
đặ
c tuy
ế
n ra. Thay
đổ
i các giá tr
ị
I
E
s
ẽ

đượ
c h
ọ

đặ
c tuy
ế
n ra nh
ư
hình 2.28.

T
ừ
hình 2.28 có nh
ậ
n xét là
đố
i v
ớ
i I
E
c
ố

đị
nh, I
C
g
ầ
n b
ằ
ng I
E
. Khi U
CB
t
ă
ng lên I
C

ch

ỉ
t
ă
ng không
đ
áng k
ể

đ
i
ề
u này nói lên r
ằ
ng h
ầ
u h
ế
t các h
ạ
t d
ẫ
n
đượ
c phun vào mi
ề
n
baz
ơ
t
ừ

mi
ề
n emit
ơ

đề
u
đế
n
đượ
c colect
ơ
. D
ĩ
nhiên dòng I
C
bao gi
ờ
c
ũ
ng ph
ả
i nh
ỏ

B
U
EB (vao)
U
CB(ra)

I
E
mA

U
BE
V

U
CB
= 1V

U
CB
= 6V

-
1

3


46

h
ơ
n dòng I
E
. Khi U

CB
t
ă
ng làm cho
đọ
r
ộ
ng mi
ề
n
đ
i
ệ
n tích không gian colect
ơ
l
ớ
n lên,
độ
r
ộ
ng hi
ệ
u d
ụ
ng c
ủ
a mi
ề
n baz

ơ
h
ẹ
p l
ạ
i, s
ố
h
ạ
t d
ẫ
n
đế
n
đượ
c mi
ề
n colect
ơ
so v
ớ
i
khi U
CB
nh
ỏ
h
ơ
n, nên dòng I
C

l
ớ
n lên. C
ũ
ng t
ừ
hình 2.28 còn nh
ậ
n xét r
ằ
ng khác v
ớ
i
tr
ườ
ng h
ợ
p
đặ
c tuy
ế
n ra m
ắ
c EC khi
đ
i
ệ
n áp t
ạ
o ra U

CB
gi
ả
m t
ớ
i 0.
Đ
i
ề
u này có th
ể

gi
ả
i thích nh
ư
sau :
Khi
đ
i
ệ
n áp ngoài U
CB
gi
ả
m
đế
n 0, b
ả
n thân chuy

ể
n ti
ế
p chuy
ể
n ti
ế
p colect
ơ
v
ẫ
n
còn
đ
i
ệ
n th
ế
ti
ế
p xúc, chính
đ
i
ệ
n th
ế
ti
ế
p xúc colect
ơ

đ
ã cu
ố
n nh
ữ
ng h
ạ
t d
ẫ
n t
ừ
baz
ơ

sang colect
ơ
làm cho dòng I
C
ti
ế
p t
ụ
c ch
ả
y.
Để
làm d
ừ
ng h

ẳ
n I
C
thì chuy
ể
n ti
ế
p
colect
ơ
ph
ả
i
đượ
c phân c
ự
c thu
ậ
n v
ớ
i giá tr
ị
nh
ỏ
nh
ấ
t là b
ằ
ng
đ

i
ệ
n th
ế
ti
ế
p xúc, khi
ấ
y
đ
i
ệ
n th
ế
trên chuy
ế
n ti
ế
p colect
ơ
s
ẽ
b
ằ
ng 0 ho
ặ
c d
ươ
ng lên,làm cho các h
ạ

t d
ẫ
n t
ừ

baz
ơ
không th
ể
chuy
ể
n sang colect
ơ
(I
C
= 0).
Hình 2.29: Đặc tuyến truyền đạt và đặc tuyến ra của sơ đồ Bc

Mi
ề
n
đặ
c tr
ư
ng trong
đ
ó chy
ể
n ti
ế

p colect
ơ
phân c
ự
c thu
ậ
n g
ọ
i là mi
ề
n bão hòa.
N
ế
u t
ă
ng
đ
i
ệ
n áp ng
ượ
c U
CB

đế
n m
ộ
t giá tr
ị
nh

ấ
t
đị
nh nào
đ
ó (g
ọ
i là
đ
i
ệ
n áp
đ
ánh th
ủ
ng) dòng I
C
t
ă
ng lên
độ
t ng
ộ
t và có th
ể
d
ẫ
n
đế
n làm h

ỏ
ng tranzito. Hi
ệ
n t
ượ
ng
đ
ánh th
ủ
ng này do m
ộ
t trong hai nguyên nhân: Ho
ặ
c là do hi
ệ
u
ứ
ng thác l
ũ
ho
ặ
c hi
ệ
u
ứ
ng Zener nh
ư
tr
ườ
ng h

ợ
p
đ
i
ố
t, ho
ặ
c là do hi
ệ
n t
ượ
ng xuyên th
ủ
ng (do
đ
i
ệ
n áp
ng
ượ
c U
CB
l
ớ
n làm mi
ề
n
đ
i
ệ

n tích không gian c
ủ
a mi
ề
n chuy
ể
n ti
ế
p colect
ơ
m
ở
r
ộ
ng
ra t
ớ
i m
ứ
c ti
ế
p xúc v
ớ
i mi
ề
n
đ
i
ệ
n tích không gian chuy

ể
n ti
ế
p emit
ơ
, k
ế
t qu
ả
làm dòng
I
C
t
ă
ng lên
độ
t ng
ộ
t).
Đặ
c tuy
ế
n truy
ề
n
đạ
t ch
ỉ
rõ quan h
ệ

hàm s
ố
gi
ữ
a dòng ra và dòng vào I
C
=f(I
E
) khi
đ
i
ệ
n áp ra gi
ữ
c
ố

đị
nh.
Để
v
ẽ

đặ
c tuy
ế
n này có th
ể
làm b
ằ

ng hai cách: ho
ặ
c b
ằ
ng th
ự
c
nghi
ệ
m áp d
ụ
ng s
ơ

đồ
(2.25), gi
ữ
nguyên
đ
i
ệ
n áp U
CB
thay
đổ
i dòng vào I
E
, ghi l
ạ
i các

k
ế
t qu
ả
t
ươ
ng
ứ
ng dòng I
C
, sau
đ
ó bi
ể
u di
ễ
n các k
ế
t qu
ả
thu
đượ
c trên t
ạ
o
độ
I
C
– I
E

s
ẽ

đượ
c
đặ
c tuy
ế
n truy
ề
n
đạ
t. Thay
đổ
i giá tr
ị
c
ố

đị
nh U
CB
s
ẽ

đượ
c h
ọ

đặ
c tuy
ế
n
truy
ề
n
đạ
t nh
ư
hình 2.29. Ho
ặ
c b
ằ
ng cách suy ra t
ừ

đặ
c tuy
ế
n ra: t
ừ

đ
i
ể
m U
CB
cho
tr

ướ
c trên
đặ
c truy
ế
n ta v
ẽ

đườ
ng song song v
ớ
i tr
ụ
c tung,
đườ
ng này s
ẽ
c
ắ
t h
ọ

đặ
c
tuy
ế
n ra t
ạ
i các
đ

i
ể
m
ứ
ng v
ớ
i I
E
khác nhau t
ừ
các giao
đ
i
ể
m này có th
ể
tìm
đượ
c trên
I
C
mA
U
CB
V
I
E
=1mA
I
E

=2mA
I
E
=3mA
3
5
I
E
mA
3
U
CB
= 6V
U
CB
= 2V

47

tr
ụ
c tung các giá tr
ị
I
C
t
ươ
ng
ứ
ng. C

ă
n c
ứ
vào các c
ặ
p giá tr
ị
I
E
, I
C
này có th
ể
v
ẽ

đặ
c
tuy
ế
n truy
ề
n
đạ
t
ứ
ng v
ớ
i m
ộ

t
đ
i
ệ
n áp U
CB
cho tr
ướ
c, làm t
ươ
ng t
ự
v
ớ
i các giá tr
ị
U
CB

khác nhau s
ẽ

đượ
c h
ọ

đặ
c tuy
ế
n truy

ề
n
đạ
t nh
ư
hình 2.29.
c - Mạch chung colectơ (CC)
M
ạ
ch chung colect
ơ
có d
ạ
ng nh
ư
hình 2.30, c
ự
c colect
ơ
dùng chung cho
đầ
u
vào và
đầ
u ra.
Để

đ
o
đ

i
ệ
n áp vào, dòng vào, dòng ra qua
đ
ó xác các
đặ
c tuy
ế
n t
ĩ
nh c
ơ
b
ả
n c
ủ
a
m
ạ
ch CC dung các vôn k
ế
và miliampe k
ế

đượ
c m
ắ
c nh
ư
hình 2.30.

Hình 2.30: Sơ đồ Cc Hình 2.31: Họ đặc tuyến vào Cc
Đặ
c tuy
ế
n vào c
ủ
a m
ạ
ch chung colect
ơ
(CC) I
B
= f(U
CB
) khi
đ
i
ệ
n áp ra U
CE
không
đổ
i có d
ạ
ng nh
ư
hình 2.31 nó có d
ạ
ng khác h
ẳ

n so v
ớ
i các
đặ
c tuy
ế
n vào c
ủ
a hai cách
m
ắ
c EC và BC xét tr
ướ
c
đ
ây.
Đ
ó là vì trong ki
ể
u m
ắ
c m
ạ
ch này
đ
i
ệ
n áp vào U
CB
ph

ụ

thu
ộ
c r
ấ
t nhi
ề
u vào
đ
i
ệ
n áp ra U
CE
(khi làm vi
ệ
c
ở
ch
ế

độ
khuy
ế
ch
đạ
i
đ
i
ệ

n áp U
CB

đố
i
v
ớ
i tranzito silic luôn gi
ữ
kho
ả
ng 0.7V, còn tranzito Gecmani vào kho
ả
ng 0.3V trong
khi
đ
ó
đ
i
ệ
n áp U
CE
bi
ế
n
đổ
i trong kho
ả
ng r
ộ

ng ). Ví d
ụ
trên hình 2.31 hãy xét tr
ườ
ng
h
ợ
p U
EC
= 2V t
ạ
i I
B
= 100µA U
CB
= U
CE
–U
BE
= 2V – 0.7 V =1,3V
Hình 2.32: Đặc tuyến truyền đạt và đặc tuyến ra của sơ đồ Cc
U
BC(vao)

U
EC(ra)

C
I
B

µ
A
U
BC
V
U
EC
=41V
U
EC
= 21V
-4
100
I
E
mA
U
EC
V
I
B
=20
µ
A
I
B
=40
µ
A

I
B
=60
µ
A
4
5
I
B

µ
A
100
U
EC
= 6V
U
EC
= 2V

48

Khi
đ
i
ệ
n áp vào U
CB
t
ă

ng
đ
i
ệ
n áp U
BE
gi
ả
m làm cho I
B
c
ũ
ng gi
ả
m.
Đặ
c tuy
ế
n ra c
ủ
a tranzito m
ắ
c CC mô t
ả
quan h
ệ
gi
ữ
a dòng I
E

và
đ
i
ệ
n áp U
CE
khi
dòng vào I
B
không
đổ
i.
Đặ
c tuy
ế
n truy
ề
n
đạ
t trong tr
ườ
ng h
ợ
p này mô t
ả
quan h
ệ
gi
ữ
a

dòng ra I
E
và dòng vào I
B
khi
đ
i
ệ
n áp U
CE
không
đổ
i. Trong th
ự
c t
ế
có th
ể
coi I
C
≈ I
E

cho nên
đặ
c tuy
ế
n ra và
đặ
c tuy

ế
n truy
ề
n
đạ
t (tr
ườ
ng h
ợ
p m
ắ
c chung colect
ơ
) t
ươ
ng
t
ự
nh
ư
tr
ườ
ng h
ợ
p m
ắ
c chung emit
ơ
(h 2.32).
2.2.3. Phân cực và ổn định nhiệt điểm công tác của tranzito

a – Nguyên tắc chung phân cực tranzito
Mu
ố
n tranzito làm vi
ệ
c nh
ư
m
ộ
t ph
ầ
n t
ử
tích c
ự
c thì các ph
ầ
n t
ử
c
ủ
a tranzito ph
ả
i
th
ả
o mãn
đ
i
ề

u ki
ệ
n thích h
ợ
p. Nh
ữ
ng tham s
ố
này c
ủ
a tranzito nh
ư

ở
m
ụ
c tr
ướ
c
đ
ã
bi
ế
t, ph
ụ
thu
ộ
c r
ấ
t nhi

ề
u vào
đ
i
ệ
n áp phân c
ự
c các chuy
ể
n ti
ế
p colect
ơ
và emit
ơ
. Nói
m
ộ
t cách khác các giá tr
ị
tham s
ố
ph
ụ
thu
ộ
c vào
đ
i
ể

m công tác c
ủ
a tranzito. M
ộ
t cách
t
ổ
ng quát, dù tranzito
đượ
c m
ắ
c m
ạ
ch theo ki
ể
u nào, mu
ố
n nó làm vi
ệ
c
ở
ch
ế

độ

khuy
ế
ch
đạ

i c
ầ
n có các
đ
i
ề
u ki
ệ
n sau:
- Chuy
ể
n ti
ế
p emit
ơ
– baz
ơ
luôn phân c
ự
c thu
ậ
n.
- Chuy
ể
n ti
ế
p baz
ơ
– colect
ơ

luôn phân c
ự
c ng
ượ
c.
Có th
ể
minh h
ọ
a
đ
i
ề
u này qua ví d
ụ
xét tranzito, lo
ạ
i pnp (h.2.33). N
ế
u g
ọ
i U
E
,
U
B
, U
C
l
ầ

n l
ượ
t là
đ
i
ệ
n th
ế
c
ủ
a emit
ơ
, baz
ơ
, colect
ơ
, c
ă
n c
ứ
vào các
đ
i
ề
u ki
ệ
n phân
c
ự
c k

ể
trên thì gi
ữ
a các
đ
i
ệ
n th
ế
này ph
ả
i th
ả
o mãn
đ
i
ề
u ki
ệ
n:
U
E
> U
B
>U
C
(2-48)
Hãy x
ế
t

đ
i
ề
u ki
ệ
n phân c
ự
c cho t
ừ
ng lo
ạ
i m
ạ
ch.
-T
ừ
m
ạ
ch chung baz
ơ
hình 2.34 v
ớ
i chi
ề
u m
ũ
i tên là h
ướ
ng d
ươ

ng c
ủ
a
đ
i
ệ
n áp
và dòng
đ
i
ệ
n, có th
ể
xác
đị
nh
đượ
c c
ự
c tính c
ủ
a
đ
i
ệ
n áp và dòng
đ
i
ệ
n các c

ự
c khi
tranzito m
ắ
c B
C
nh
ư
sau:
U
EB
= U
E
– U
B
> 0 I
E
> 0
U
CB
= U
C
– U
B
> 0 I
C
< 0 (2-49)
C
ă
n c

ứ
vào
đ
i
ề
u ki
ệ
n (2-48)
đ
i
ệ
n áp U
CB
âm, dòng I
C
c
ũ
ng âm có ngh
ĩ
a là h
ướ
ng
th
ự
c t
ế
c
ủ
a
đ

i
ệ
n áp và dòng
đ
i
ệ
n này ng
ượ
c v
ớ
i h
ướ
ng m
ũ
i tên trên hình 2.34.
- T
ừ
m
ạ
ch chung emit
ơ
hình 2.35, lý lu
ậ
n t
ươ
ng t
ự
nh
ư
trên, có th

ể
xác
đị
nh
đượ
c c
ự
c tính c
ủ
a
đ
i
ệ
n áp và dòng
đ
i
ệ
n các c
ự
c nh
ư
sau:
U
BE
= U
B
– U
E
< 0 I
B

< 0
U
CE
= U
C
– U
E
< 0 I
C
< 0 (2-50)
- V
ớ
i m
ạ
ch chung colect
ơ
hình 2.36, c
ă
n c
ứ
vào chi
ề
u qui
đị
nh trên s
ơ

đồ
và
đ

i
ề
u ki
ệ
n 2-48 có th
ể
vi
ế
t:
U
B
– U
C
> 0 I
B
< 0
U
CE
= U
C
– U
E
< 0 I
E
< 0 (2-51)

49

Đố
i v

ớ
i tranzito npn
đ
i
ề
u ki
ệ
n phân c
ự
c
để
nó làm vi
ệ
c
ở
ch
ế

độ
khuy
ế
ch
đạ
i là
U
E
< U
B
< U
C

(2-52)
T
ừ
b
ấ
t
đẳ
nh th
ứ
c (2-52) có th
ể
th
ấ
y r
ằ
ng h
ướ
ng dòng
đ
i
ệ
n và
đ
i
ệ
n áp th
ự
c t
ế

trong tranzito pnp.
b - Đường tải tĩnh và điểm công tác tĩnh
Đườ
ng t
ả
i t
ĩ
nh
đượ
c v
ẽ
trên
đặ
c tuy
ế
n ra t
ĩ
nh c
ủ
a tranzito
để
nghiên c
ứ
u dòng
đ
i
ệ
n và
đ
i

ệ
n áp khi nó m
ắ
c trong m
ạ
ch c
ụ
th
ể
nào
đ
ó (khi có t
ả
i ).
Đ
i
ể
m công tác (hay
còn g
ọ
i là
đ
i
ể
m t
ĩ
nh,
đ
i
ể

m phân c
ự
c) là
đ
i
ể
m n
ằ
m trên
đườ
ng t
ả
i t
ĩ
nh xác
đị
nh dòng
đ
i
ệ
n vào trên
đ
i
ệ
n áp tranzito khi không có tín hi
ệ
u
đặ
t vào, ngh
ĩ

a là xác
đị
nh
đ
i
ề
u ki
ệ
n
phân c
ự
c c
ủ
a tranzito.
Để
hi
ể
u rõ v
ề

đườ
ng t
ả
i t
ĩ
nh và
đ
i
ể
m công tác t

ĩ
nh, ta hãy xét tr
ườ
ng h
ợ
p tranzito
lo
ạ
i npn m
ắ
c chung emit
ơ
nh
ư
hình 2.37. Ph
ươ
ng trình quan h
ệ

ở
dòng và áp
ở
m
ạ
ch
có d
ạ
ng:
U
CE

= E
CC
- I
C
R
t
(2-53)
N
ế
u nh
ư

đ
i
ệ
n áp phân c
ự
c U
BE
làm cho tranzito khóa, khi
ấ
y I
C
= 0 và U
CE
= E
CC

– (0.R
t

) = E
CC
= 20V. Nh
ư
v
ậ
y
đ
i
ể
m có t
ọ
a
độ
(I
C
= 0, U
CE
= 20V) là
đ
i
ể
m A trên
đặ
c
tuy
ế
n ra. Gi
ả
thi

ế
t r
ằ
ng U
BE
t
ă
ng làm cho tranzito m
ở
và I
C
= 0,5mA khi
ấ
y U
CE
= 20V –
0,5mA.10kΩ = 20V – 5V = 15V, trên
đặ
c tuy
ế
n ra
đ
ó là
đ
i
ể
m B có t
ọ
a
độ

(0,5mA ; 15V)
B
ằ
ng cách t
ă
ng U
BE
, làm t
ươ
ng t
ự
nh
ư
trên có th
ể
v
ẽ

đượ
c ví d
ụ

ứ
ng v
ớ
i các t
ọ
a
độ

sau :
Đ
i
ể
m C
ứ
ng v
ớ
i I
C
= 1mA ; U
CE
= 10V
Đ
i
ể
m D
ứ
ng v
ớ
i I
C
= 1,5mA ; U
CE
=5V
Đ
i
ể
m E
ứ

ng v
ớ
i I
C
= 2 mA ; U
CE
= 0V
N
ố
i các
đ
i
ể
m trên
đ
ây v
ớ
i nhau ta s
ẽ

đượ
c m
ộ
t
đườ
ng th
ẳ
ng
đ
ó là

đườ
ng t
ả
i t
ĩ
nh
v
ớ
i R
t
=10 kΩ.
Có th
ể
v
ẽ

đượ
c b
ằ
ng cách ch
ọ
n 2
đ
i
ể
m
đặ
c bi
ệ
t,

đ
i
ể
m c
ắ
t tr
ụ
c tung E (U
CE
= 0 ;
I
C
= U
CC
/R
t
=2mA) và
đ
i
ể
m c
ắ
t tr
ụ
c hoành A (U
CE
= U
CC
=20V ; I
C

=0A). Qua nh
ữ
ng
đ
i
ể
m
phân tích trên th
ấ
y r
ằ
ng
đườ
ng t
ả
i chính là
đườ
ng bi
ế
n thiên c
ủ
a dòng I
C
theo
đ
i
ệ
n áp
U
CE

ứ
ng v
ớ
i
đ
i
ệ
n tr
ở
t
ả
i R
t
và
đ
i
ệ
n áp ngu
ồ
n E
CC
nh
ấ
t
đị
nh. Trong ba giá tr
ị
I
B

, I
C
và
U
CE
ch
ỉ
c
ầ
n bi
ế
t m
ộ
t r
ồ
i c
ă
n c
ứ
vào t
ừ
ng giá tr
ị
t
ả
i xác
đị
nh hai giá tr
ị
còn l

ạ
i. C
ầ
n nh
ấ
n
m
ạ
nh là
đườ
ng t
ả
i v
ẽ

ở
hai tr
ườ
ng h
ợ
p trên ch
ỉ

đ
úng trong tr
ườ
ng h
ợ
p U
CC

= 20V và
R
t
= 10kΩ
.
Khi thay
đổ
i các
đ
i
ề
u ki
ệ
n này ph
ả
i v
ẽ
các
đườ
ng t
ả
i khác
.
Khi thi
ế
t k
ế
m
ạ
ch,

đ
i
ể
m công tác t
ĩ
nh là
đ
i
ể
m
đượ
c ch
ọ
n trên
đườ
ng t
ả
i t
ĩ
nh. Nh
ư

trên
đ
ã nói,
đ
i
ể
m này xác
đị

nh giá tr
ị
dòng I
C
và
đ
i
ệ
n áp U
CE
khi không có tín hi
ệ
u
đặ
t
vào. Khi có tín hi
ệ
u
đặ
t vào, dòng I
B
bi
ế
n
đổ
i theo s
ự
bi
ể
n

đố
i c
ủ
a biên
độ
tín hi
ệ
u, d
ẫ
n