thật xót xa cho kỳ nghỉ hè của hs vn

“Thật xót xa cho kỳ nghỉ hè của học sinh Việt Nam”
07:05' 01/07/2009 (GMT+7)
- “Chúng ta có sai lầm khi biến kỳ nghỉ hè thành kỳ học thứ ba của con cái mình?”-
Tiến sĩ tâm lý học lứa tuổi trẻ em Nguyễn Lệ Hằng – Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam nghi
ngại khi chia sẻ cùng VietNamNet về câu chuyện mùa hè của học sinh Việt Nam.
Cảm xúc không thể “ăn đong” theo mùa
Phóng viên: Những năm gần đây, kỳ nghỉ hè của các em học
sinh Việt Nam, đặc biệt là các em học sinh ở thành phố, đã trở
thành "kỳ học thứ 3". Dưới góc độ là một nhà khoa học nghiên
cứu về tâm lý giáo dục trẻ em, chị nghĩ sao về hiện tượng
này?
TS Nguyễn Lệ Hằng: Tôi cảm thấy rất thương và xót xa cho trẻ em Việt Nam.
Mùa hè của thế hệ chúng tôi rất sung sướng vì hoàn toàn không phải đến trường và được chơi
rất nhiều. Sau này, những ký ức đẹp nhất đọng lại chính là những kỷ niệm ở vùng nông thôn
được sống với thiên nhiên.
Phụ huynh ngày nay thường nghĩ, vào mùa hè, chỉ cần cho con cái đi nghỉ một vài ngày ở biển
hoặc núi là ổn rồi.
Nhưng một vài ngày không thể tạo nên một ký ức sâu sắc. Thời gian của tuổi thơ trôi đi rất nhanh
mà trẻ em không có ký ức về thiên nhiên thì phần nhân bản trong con người sẽ phát triển khó
khăn.
Tôi nghĩ, hầu hết các bậc cha mẹ biết và hiểu điều đó, nhưng vì mưu sinh, không thể bỏ nhiều
thời gian để “theo” con suốt mấy tháng hè.
Thứ đến là sức ép học đường đè nặng lên vai con trẻ và cả bố mẹ dường như không ngơi nghỉ.
Chính những sức ép này đặt bố mẹ và con trẻ trong một cuộc đua.
Không “ép” con trẻ đi học thêm văn hóa thì các bậc cha mẹ lại đăng ký cho con cái đi học những
lớp năng khiếu múa, nhạc, họa, hát rồi giao tiếp ứng xử, thuyết trình, khám phá nội tâm, yoga…
Phải chăng đó cũng là một cách tạo cho con cái một mùa hè hữu ích?
Phụ huynh thường chỉ nghĩ tới điều mà con họ SẼ LÀ, hơn là cóp nhặt từng ngày, từng giờ hiện
tại cho những cái mà con họ ĐANG LÀ.
Bản thân đứa trẻ khi đặt ngón tay chơi trên một phím đàn thì phải cảm nhận những âm thanh đó
tương đương với những âm thanh nào ngoài cuộc sống hoặc nếu vẽ một bức tranh đẹp thì phải

được trải nghiệm từ thế giới sinh vật về màu sắc, hình dáng, tính thích nghi, sự hợp lý trong cấu
trúc.
TS Lệ Hằng và con gái
Muốn làm được tất cả những điều này thì đứa trẻ phải có một nền tảng về cảm xúc, mà cảm xúc
thì không thể học “ăn đong” theo mùa như thế được.

“Nào mình cùng đu dây nhé” – Ngoài trò tắm suối vầy nhau, các em nhỏ ở
bản Nhạp, xã Đồng Chum, huyện Đà Bắc, Hòa Bình cũng rất khoái trò đu
dây. (Chụp tại trường tiểu học Đồng Chum B).
Cũng có nhiều bậc cha mẹ muốn đưa con cái về quê nghỉ hè cùng ông bà hoặc xin nghỉ làm đưa
con cái đi về vùng nông thôn, ngoại ô khám phá tự nhiên nhưng có nhiều cháu lại không thích,
thậm chí bị sốc với cuộc sống đó?
Đó là điều đương nhiên vì xuất phát từ thói quen mà thói quen là những thứ rất khó chữa, thói
quen lập trình ở tuổi thơ lại càng khó hơn.
Một đứa trẻ sinh ra, lớn lên và đi học, suốt ngày ngồi quanh bốn bức tường, không tường nhà thì
là tường trường học, trước mắt nó không là ti vi thì sẽ là máy tính hoặc cái bảng.
Cứ liên tục, liên tục như thế và sẽ đến lúc nào đó, nó sẽ không còn cảm xúc ở ngoài bốn bức
tường đó nữa và cũng không có nhu cầu khám phá thế giới bên ngoài bức tường ấy.
Và đến một lúc nào đó, việc gia đình có một trang trại trở nên thừa thãi vì đứa trẻ không có nhu
cầu.
Nếu muốn tìm hiểu tự nhiên ư? Chỉ cần bật máy tính hay ti vi xem thế giới tự nhiên qua
Discovery.
Chúng ta đang rất lầm tưởng việc cảm nhận thiên nhiên qua màn hình với việc cảm nhận thiên
nhiên bằng cả năm giác quan khi từng tế bào của cơ thể có thể thụ hưởng được sự chuyển màu
của một cái cây, hướng bay của một làn gió, quá trình lột xác của một con bọ ngựa…
Sống với thiên nhiên là con đường nhân bản
Vì sao việc cho trẻ em tiếp xúc với thiên nhiên lại là một trong những nguyên tắc giáo dục quan
trọng như vậy?
Trong sự phát triển của trẻ em về mặt tâm lý thì thiên nhiên là người thầy vô hình quan trọng
nhất.

Điều mà tôi có thể tự hào một chút là đã coi thiên nhiên như một nguồn lực để dạy hai đứa con và
thực lòng có kết quả rất tốt.
Khi đứa trẻ có nhiều ngày được sống với thiên nhiên, để đời sống của đất, của nước, của châu
chấu cào cào đi vào trong tâm trí một cách vô thức thì đó là con đường hết sức nhân bản.
Con gái tôi đã rất ngạc nhiên khi cháu theo dõi quá trình lột xác của một con bọ ngựa và cháu
cũng rất đau khổ khi con vật mình nuôi bị chết. Khi biết đồng cảm với những sinh linh bé nhỏ thì
chúng sẽ biết yêu thương và quí trọng đồng loại xung quanh mình.
Với những đứa trẻ không được trải nghiệm điều đó thì cảm giác dửng dưng sẽ dễ phát triển thành
một thói quen vô cảm.

Háo hức với trò đánh quay. Ảnh: Lê Anh Dũng
Với những gia đình không có điều kiện thì có những kinh nghiệm gì có thể đưa con cái họ đến với
con đường nhân bản này?
Họ có thể mang cây vào và tự gieo trồng, chăm sóc.
Mỗi cuối tuần, họ có thể đem con đến công viên hoặc vùng ngoại ô để cho chúng nghe được
những tiếng chim, tiếng gió thổi, ngửi hương thơm của các loại hoa, khám phá hương vị của các
loài cỏ dại, cho chúng chạm tay vào những vỏ cây xù xì, thô ráp hay tìm hiểu về đời sống của các
con côn trùng trong bãi cỏ, các con thú trong vườn thú…
Muốn giáo dục con cái theo một con đường nhân bản không hề khó, vấn đề là các bậc cha mẹ
dành bao nhiêu thời gian để làm điều đó và thực hiện chúng vào thời điểm nào?
Nhưng dường như việc kiếm tiền, mua nhà, sắm ô tô, tạo dựng một đời sống vật chất sung túc
chiếm toàn bộ thời gian sống của các bậc cha mẹ?
Những ngôi nhà, những chiếc ô tô, hay tiền thì có thể thay đổi nhưng con cái là tài sản vĩnh viễn.
Vậy tại sao, chúng ta không dành cho con cái những điều tốt đẹp nhất rồi tặng tuyệt phẩm đó cho
cuộc đời?
Nếu là cha mẹ của một đứa trẻ 1 tuổi thì cũng phải học làm cha mẹ của một đứa trẻ 1 tuổi, làm
cha mẹ của một người lớn 30 tuổi thì cũng phải học làm cha mẹ của người lớn 30 tuổi. Nhưng
các bậc cha mẹ VN không có thói quen đó.
Nhiều người nghĩ rằng cha mẹ là quyền lực đối với con cái và con cái chính là tài sản sở hữu nên
thường bắt con cái phải làm thế này, thế kia, hoặc theo cách hay, cách khác một cách áp đặt.

Nhiều lúc tôi thường tự hỏi, mỗi ngày các bậc cha mẹ dành cho con cái bao nhiêu thời gian và họ
thường nói với con cái mình những câu chuyện gì?

Nguồn ảnh: bansacvietnam.ogr
Có những bậc cha mẹ sẽ không nghĩ như vậy. Họ nghĩ rằng họ đã lao vào mưu sinh vất vả như
thế là để cho con một đời sống đầy đủ, là sự bù đắp những thiếu thốn, thiệt thòi mà họ đã phải
gánh chịu. Đó cũng là một lý do chính đáng và có thể chấp nhận?
Đó chỉ là một cuộc sống sung sướng trong một hoàn cảnh thiệt thòi. Sung sướng về vật chất
nhưng thiệt thòi, bất hạnh về mặt tinh thần.
Nếu quan sát bạn sẽ thấy hầu như các gia đình từ thành phố đến nông thôn hiện nay đều ăn cơm
với một chiếc ti vi.
Mồm ăn, mắt nhìn dường như để đỡ phải nói chuyện với nhau. Ăn cơm xong thì con cái ở rịt
trong phòng với thế giới riêng của nó.
Và vô hình trung, những việc mà chúng ta đang coi là bình thường đang biến ngôi nhà chúng ta
đang ở trở thành một chỗ trọ, con cái và cha mẹ là khách trọ, lúc nào cũng phải đoán ý nhau để
sống.
Theo tôi, lỗi này trước hết thuộc về bố mẹ, vì đáng ra cha mẹ phải là những người mở lòng trước
tiên, phải học cách lắng nghe và trưởng thành cùng với sự trưởng thành của con cái.
Với các bậc cha mẹ phương Tây, họ rất đắn đo khi đẻ một đứa trẻ vì kèm theo đó là một gánh
nặng các trách nhiệm nuôi dạy con cái trở thành một công dân tốt.
Nhưng ở VN, tôi thấy quan niệm về con cái dường như còn đơn giản khi có những người vẫn
nghĩ đẻ con như một cách để duy trì nòi giống, rồi là chỗ dựa lúc về già.
Cả nhà trường, gia đình và xã hội đang bắt những đứa trẻ đi vào con đường mà khi đi ra sẽ là
con người đúng như bộ mặt của nhà trường, gia đình, xã hội đó.
Xây một ngôi nhà vô cùng khó khăn thì xây con người còn gấp vạn lần khó khăn hơn. Ngôi nhà
đẹp mà đứa con hư thì chẳng có nghĩa gì nữa. Còn nếu chúng ta có những đứa con ĐẸP thì ở
trong nhà mái tranh cũng thấy đẹp, đó chính là tầm nhìn của chúng ta trong quá trình nuôi dạy
con cái.
Tôi muốn con mình có cảm giác chông chênh
Nhưng liệu rằng việc chúng ta xây dựng cho con cái một thế giới tốt đẹp của thiên nhiên, cổ tích,

thần thoại cũng là một kiểu “bao bọc”? Đứa trẻ liệu có thể chấp nhận thế giới trần tục với những
thách thức không hề có trong thế giới “cổ tích” mà chúng mường tượng trong đầu mình?
Tất cả những sự chán chường, thất vọng cũng cần được học. Đứa trẻ nên được trải qua những
cảm nhận này thì sẽ trở thành những con người sâu sắc.
Là một người nghiên cứu về tâm lý trẻ em lâu năm, tôi nhận thấy những đứa trẻ sinh ra trong
hoàn cảnh bất công, gia cảnh trục trặc… thì dấu ấn tuổi thơ rất nặng nề và khi lớn lên, chúng
trưởng thành THƠM CHÍN rất khó khăn.
TIN LIÊN QUAN
• Mướt mồ hôi chạy sô "học kì 3"
• Nhộn nhịp "tựu trường" từ tháng 6
• Giới trẻ lên chùa học sống
• Sôi động "học kỳ trong quân đội"
• Trẻ nông thôn: Mùa hè ngập nắng
• " Nhưng con ứ thích về quê!"
• Cười thắt ruột với văn mô tả của trẻ
Và nếu không may mắn được xã hội đón đỡ thì chúng sẽ trở nên khép kín và đầy định kiến. Cũng
không loại trừ khả năng chúng trở lại hành hạ chính bản thân và những người khác.
Còn đứa trẻ sống trong một thế giới đẹp có dấu ấn tuổi thơ tốt thì chúng dễ dàng đứng dậy sau
sự thất bại hơn. Nó sẽ cư xử với người khác giống như dấu ấn tuổi thơ mà nó có nên chúng ta
không quá ngại khi cho con cái sống trong một thế giới đẹp của lòng nhân bản và sự hài hòa.
Bản thân sự vấp ngã sẽ làm cho con người trở nên sâu sắc hơn và biết trân trọng những giá trị
mà nó có.
Vì sao tôi cho con mình tiếp xúc với thiên nhiên từ thủa còn thơ bởi qua đó cháu sẽ học được
những trải nghiệm mất mát, và đến khi gặp những thất bại trong cuộc đời mình cháu sẽ có một
kháng thể tốt để có thể nhanh chóng tự vực mình dậy sau những vấp ngã.

Nô đùa với cỏ. Nguồn ảnh: bansacvietnam.ogr
Để con cái có đủ bản lĩnh và có thể dũng cảm đối mặt với một thế giới nhiều thay đổi nhưng cũng
chứa đựng nhiều bất trắc như hiện nay, bố mẹ cần chuẩn bị cho chúng những điều gì?
Trong bối cảnh xã hội hiện nay, có hai thứ tôi rất muốn dạy cho con cái mình.

Đó là khả năng chấp nhận và khả năng thích ứng. Thế giới này đang thay đổi rất nhanh về mặt
kỹ thuật và công nghệ. Kéo theo đó là sự biến đổi về đời sống xã hội.
Khi đứa trẻ được dạy khả năng thích ứng thì những thay đổi sẽ không làm cho nó hoảng hốt và
nó sẽ nhanh chóng chấp nhận những khác biệt và thách thức của thế giới.
Những trải nghiệm về việc nuôi dạy con của tôi cho thấy việc dạy cho con trẻ một tấm lòng cởi
mở với một thái độ thân thiện trên một vài nguyên tắc chuẩn mực về lễ giáo là cuộc cam go khó
khăn và không loại trừ khả năng trong cuộc cam go đó, bố mẹ phải thay đổi và chấp nhận hy sinh
một vài thói quen của chính mình.
Về cơ bản là con người là định kiến vì thế, chấp nhận nhau là một cuộc đấu tranh với người khác
và với chính mình, thậm chí cho đến khi mình nhắm mắt.
Còn một điều nữa tôi cũng rất muốn chúng học được đó là cảm giác chông chênh, liệu có phải
lúc nào mình cũng đúng không?
Nếu có cảm giác này thì chúng sẽ trở thành người trưởng thành cho đến cuối cuộc đời. Còn nếu
chúng luôn cảm thấy mình đúng tuyệt đối, cho là mình giỏi, lúc nào cũng tự tin thái quá về điều đó
thì mãi mãi chúng chỉ là một đứa trẻ ở tuổi 17 không thể thơm chín đúng thì, đúng lúc trong từng
giai đoạn tuổi mà mỗi đời người sẽ phải trải qua.
Chị có thể chia sẻ gì từ kinh nghiệm của bản thân về những cách tạo cho con cái một kỳ nghỉ thú
vị?
Câu hỏi này tôi nghĩ sẽ không được thông thường với gia đình tôi vì các cháu luôn học và “nghỉ
hè” xen kẽ nhau trong suốt thời gian một năm.
Trong hoàn cảnh đất nước ta hiện nay, tôi vẫn có ảo tưởng mong ước một ngày nào đó thật gần
sẽ có các tổ chức giáo dục tin cậy tổ chức được những trại hè dài ngày cho các cháu được khám
phá thiên nhiên và cộng đồng dân cư một cách tích cực.
Đó cũng là một mơ ước của con gái tôi đang là 14 tuổi.