Kiến thức lớp 12 Nghị luận xã hội-phần11 docx

Kiến thức lớp 12

Nghị luận xã hội-phần11
Đề 15: Hình tượng người lái đị trong
tuỳ bút " Người lái đị sơng Đà" của
Nguyễn Tuân.

BÀI LÀM:

" Niễm vui của nhà văn chân chính là niềm vui của người dẫn
đường đến xử sở của cái đẹp" ( K. Pautopxki). Với tuỳ bút "
Người lái đị sơng Đà", ngịi bút của Nguyễn Tn như nở hoa
trong sự hồ phối diệu kì giữa cái đẹp của ngôn từ với ánh sáng
tuyệt mĩ của chiều sâu hình ảnh, dẫn dắt người đọc đến với vẻ


đẹp hung bạo mà trữ tình của thiên nhiên Tây Bắc, nhất là vẻ đẹp
vàng 10 nơi tâm hồn con người mà nhà văn tập trung khắc hoạ
qua hình tượng người lái đò. Tác phẩm được thai nghén trong
chuyến đi thực tế Tây bắc năm 1958, được rút ra từ tậptuỳ bút"
Sơng đà" (1960) là kết tinh của tấm lịng và tài năng nhà văn với
những khát khao truy tìm "chất vàng 10" trong con người lao
động vùng Tây bắc- thứ vàng đã được thử lửa.

Nếu Thạch Lam truy tìm cái đẹp trong cuộc đời nghèo khổ, bình
dị, thì Nguyễn Tuân thường say mê với những vẻ đẹp phi
thường, tuyệt mĩ. Trong quan niệm của nhà văn ngay cả những
người bình thường khi thực thi những cơng việc bình thường
cũng phải đạt tới đỉnh cao của sự tài hoa, khéo léo. Trước
CM,Nguyễn Tuân chỉ thấy vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ ở những con
người đặc tuyển, những con người quá khứ chỉ cịn 1 thời vang

bóng. Đó là những Huấn Cao với tài bẻ khoá vượt ngục, viết chữ
đẹp; là kẻ ăn xin nổi tiếng với thú thưởng thức trà....Thì cách
mạng tháng 8 nổ ra với bao cuộc vặn mình lột xác, ông không


chủ trương chơi ngơng bằng văn chương
nữa mà đi tìm cái độc đáo trong cuộc đời để làm ra cái độc đáo
của văn chương. Vẫn tiếp cận sự việc ở phương diện văn hoá
thẩm mĩ, vẫn đi sâu khám phá nét tài hoa nghệ sĩ, nhưng ngòi bút
tác gia đã hướng tới những người lao động bình thường của
cuộc sống thực tại. Họ có thể chỉ là một người lái đị sơng Đà như
đã được xây dựng trong tập tuỳ bút cùng tên.

Trong cái nhìn độc đáo của Nguyễn Tuân, sông đà càng độc đáo,
dữ dội, nham hiểm bao nhiêu thì vẻ đẹp và phẩm chất của người
lái đị sơng Đà càng nổi bật bấy nhiêu. Bởi thế, trước khi làm nổi
bật "tay lái ra hoa" của người lái đò, nhà văn đã dành nhiều tài
năng và tâm huyết để đặc tả cái hung bạo của thác dữ sông Đà
như một cách dựng phông nền cho sự xuất hiện của nhân vật.
Đúng như tiến sĩ Phan Huy Dũng nhận định" Như một sự độc đáo
đi tìm những cái độc đáo", cái tài trong nghệ thuật ngôn từ của
Nguyễn Tuân là đã làm sống dậy và nổi sóng tất cả những sự vật
vơ tri vơ giác. Dưới ngịi bút nguyễn Tn, ngôn ngữ như cựa


quậy, gào thét với sóng nước sơng
Đà. Thế giới cảnh vật qua lăng kính chủ quan của nhà văn như
một bức ảnh bất động được phần mềm Flash update lại để tạo
nên một đoạn băng động rõ ràng về đường nét, sắc nét về âm
thanh. Dưới ngòi bút ma lực của Nguyễn Tn, dịng sơng Đà

như một con thuỷ qi "nước xơ đá, đá xơ sóng, sóng xơ gió,
cuồn cuộn gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ st bất cứ
người lái đị nào đi qua qng sơng ấy", rồi "nước ặc ặc lên như
vừa rót dầu sơi vào". Nhưng hãy xem, âm thanh sông Đà mới
ghê sợ. Âm thanh hay là hình ảnh? Nước hay là lửa? Tất cả bị
hoà trộn trong một lối so sánh rất ấn tượng, sự so sánh tần tầng,
bậc bậc mà có lẽ nếu ko phải Nguyễn Tuân với cái tài điều khiển
ngơn ngữ, luyện đan ngơn từ của mình thì khơng ai có thể làm
được như thế: "Thế rồi nó rống lên như tiếng một ngàn con trâu
mộng đang ***g lộn giữa rừng vầu rừng tre nứa nổ lửa, rừng lửa
cũng gầm thét với đàn trâu da cháy bùng bùng".Nhà văn lại liên
tiếp dùng những từ chỉ thời gian như "đã thấy" " rồi lại" " lại
thấy".... kết hợp với các từ ngữ so sánh cực tả để làm dậy sóng


tị mị, phấn khích, hồi hộp căng thẳng chỉ đợi cái giác cảm giật
mình mạnh mẽ trước sự ồ ra rất mực hùng tráng của cảnh vật,
đặt người lái đò vào vị trí của một nhân vật chính trong một bộ
phim kinh dị. Ai bảo trong văn chương, nhịp độ thời gian không
thể ứng khớp được với nhịp độ không gian, xúc cảm giữa nhà
văn và nhân vật? Trước những cái mạnh mẽ cuồn cuộn của
nước lũ sơng Đà, dịng ngôn ngữ của nhà văn cũng tuôn trào ào
ạt mãnh liệt, cuộn xốy. Ơng lái đị trên chiếc thuyền kia cũng bị
cuốn đi theo dịng nước và dịng chảy ngơn từ của một "ngòi bút
nở hoa".

Nguyễn Tuân là nhà văn thường say mê vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ
hơn đời, hơn người. Vẻ đẹp ấy được bộc lộ sâu sắc tinh tế và nổi
bật nhất qua cảnh ơng lái đị đưa con thuyền vượt thác.Bằng cái
nhìn sắc sảo của một nhà quân sự, Nguyên Tuân đã chỉ rõ sự

chênh lệch lớn về cả thế và lực giữa ơng lái đị và thác dữ. Nếu
thác dữ đông đảo hùng hậu, hiếu chiến với những "boong ke
chìm" "pháo đài nổi" "đá tướng" "đá quân" " luồng ống" " luồng


chết"... đã giăng sẵn trận địa với những vòng mai phục thì ơng lái
đị đã 70tuổi, đơn độc trên con thuyền độc mộc chỉ có mái chèo là
vũ khí. Nhưng kì lạ thay, đối mặt với thác dữ, người lái đị ấy vẫn
chẳng hề nao núng: "Ơng đị
2 tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng trận địa phóng thẳng
vào mình". Đó cũng là bản lĩnh cứng cỏi hiên ngang, là cái gan
góc bình tĩnh của một người lao động Tây Bắc.

Đâu chỉ có vậy, ngịi bút tài hoa của bậc thầy ngôn ngữ đã giúp
Nguyễn Tuân khắc họa thành cơng khơng khí căng thẳng, quyết
liệt trong trận chiến giáp lá cà giữa ơng lái đị với thác dữ. Mỗi
hòn đá, tảng đá nơi ải nước hiểm trở đều như có hình hài, tính
cách của một tên địch quân nham hiểm hiếu chiến. Trận cận
chiến được mở đầu bằng những hành động có vẻ tràn đầy tinh
thần thượng võ " một hịn ấy trơng nghiêng thì y như là đang hất
hàm hỏi cái thuyền phải xưng tên tuổi trước khi giao chiến. Một
hòn khác lùi lại một chút và thách thức cái thuyền có giỏi thì tiến
gần vào".Thiên nhiên thực sự giữ vai trò chủ động trong việc mai


phục con người, như được thể lấn tới " sóng nước như thể quân
liều mạng vào sát nách mà đá trái, mà thúc gối vào bụng và hông
thuyền" "ùa vào bẻ gãy cán chèo vũ khí trên cánh tay" rồi có lúc"
chúng đội cả thuyền lên".

Những cảm nhận ấy đều hết sức tinh tế và chân thực, nó gợi nhớ
tới sự chông chênh trong cuộc chiến với lũ cá mập của ơng lão
Xan-ti-ago trong tác phẩm của Hêminh. Sóng thác không chỉ "
bám lấy thuyền như đô vật túm thắt lưng ơng đị lại lật ngửa mình
ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt" mà còn "đánh
những miếng địn hiểm độc nhất" là bất ngờ "bóp chặt lấy hạ bộ
người lái đị". Dù vơ cùng đau đớn, "mặt méo bệch đi" " mắt hoa
đom đóm" nhưng ơng lái đò vẫn cố nén vết thương, " 2 chân vẫn
kẹp chật lấy cuống lái". Ơng lái đị đã vượt lên trên nỗi đau thể
xác của mình bằng một tinh thần cứng cỏi, một bản lĩnh kiên
cường- đó cũng là những vẻ đẹp vàng 10 của con người lao
động Tây Bắc mà Nguyễn Tn ln thiết tha tìm kiếm, nâng niu.


Sau khi phá xong vịng vây thứ nhất, khơng một phút nghỉ tay
nghỉ mắt, ơng lái đị đã "phá ln vịng vây thứ hai và đổi ln
chiến thuật".Như một chàng kị sĩ dũng mãnh đang chinh phục loài
thuỷ quái" "cưỡi lên thác nước sông Đà" và " cưỡi đến cùng như
là cưỡi hổ" Nguyễn Tuân đã sử dụng hàng loạt các động từ mạnh
như " nắm chặt lấy bờm sóng" " ghì cương lái, phóng nhanh vào
cửa sinh"... để làm nổi bật những hành động kiên quyết, dứt
khoát, mạnh mẽ của ơng lái đị đã giúp cho con thuyền vượt qua
được trùng vi thạch trận vòng thứ hai, để lại sau mình cả lũ đá
tướng, đá quân " tiu nghỉu cái mặt xanh lè thất vọng". Bước vào
vòng vây tiếp theo, ơng lái đị khéo léo đưa con thuyền "phóng
thẳng chọc thủng" lũ đá hậu vệ và phóng rất nhanh vào cửa sinh.

Với tốc độ " vút, vút, cửa ngoài cửa trong. lại cửa trong cùng,
thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa
xuyên vừa tự động lái được, lượn được"Với nghệ thuật so sánh,

Nguyễn Tuân vừa vẽ ra những đường nét chuyển động tinh tế
của chiếc thuyền, vừa cho thấy vẻ đẹp của một tay lái ra hoa- một


nghệ sĩ trên sơng nước.Với Nguyễn Tn, hình ảnh ngwoif lái đị
sơng Đà khơng chỉ là anh hùng lao động mà là người anh hùng
trên chiến trận- trong cuộc chiến chạy đua khốc liệt với thiên
nhiên và chinh phục thiên nhiên " hình ảnh cuộc chiến đấu gian
lao trên chiến trường sông Đà" một "quãng thuỷ chiến ở mặt trận
sông Đà". cảnh người lao động sông Đà vwotj thác gợi nhớ cảnh
dũng tướng Triệu Tử Long đơn thwong độc mã phá vịng vây
Đương Dương cứu Ấm chúa.

Qua cái nhìn tài hoa uyên bác của Nguyễn Tuân, trong suốt cuộc
đời gần 70 tuổi của mình ơng lái đị đã trên 100 lần xi ngược
dịng sơng, trong đó khoảng 60 lần chính tay cầm lái, mà chỉ riêng
đoạn sông từ Vạn Yên về xi đã có tới 73 con thác nham hiểm
nên cả cuộc đời ơng lái đị đã hàng ngàn lần vượt qua thác dữ,
hàng ngàn lần chiến thắng dịng sơng hung bạo. Dù chỉ đặc tả
một lần vượt thác, nhưng Nguyễn Tuân vẫn làm nổi bật được
toàn bộ cuộc đời tài hoa nghệ sĩ của ơng đị. Bất giác thấy tràn về
trong lòng một ý thơ Tố Hữu:


" Thác bao nhiêu thác cũng qua
Thênh thênh là chiếc thuyền ta trên đời"

Phải chăng, giác cảm của sự ngợi ca trân trọng hình ảnh người
lái đị cũng theo thuyền chữ của Nguyễn Tuân mà ào ạt ùa về?
Cuộc chiến trên mặt trận sông Đà cam go là thế, nhưng hãy xem

hình ảnh người lái đị sau khi vượt thác. Một sự ung dung thanh
thản tới kì lạ. Trong đêm nghỉ lại nơi hang đá, những con người
ấy không chỉ "nướng ống cơm lam" mà còn "bàn về cá dầm xanh,
cá anh vũ" cũng "chẳng thấy ai bàn thêm 1 lời nào về cuộc chiến
thắng vừa qua nơi cửa ải nước đủ tướng dữ quân tợn vừa
rồi".Chính tâm trạng ung dung thanh thản như thế đã giúp người
đọc hình dung về tầm vóc của những người lao động anh hùng
trên sóng nước sơng Đà.
Đọc tuỳ bút " Người lái đị sông đà", hẳn không ai quên đựơc tư
thế hiên ngang trên thác của " một người lái đị sơng đà có tự do"
bởi "ơng lái đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá", mà


nói như Ăng-ghen "Tự do là ý thức của cái tất yếu", và khi nắm
được quy luật, người ta sẽ bước từ vương quốc của cái tất yếu
sang vương quốc của tự do. Nhờ nắm đựơc quy luật tất yếu của
thác dữ sơng đà, người lái đị ln cảm thấy tự do và chiến thắng
thác dữ. Phải chăng tác phẩm chính là khúc ca ca ngợi tư thế con
người khi đứng trước thiên nhiên- một thiên nhiên mà trong quan
hệ với con người muôn thủa vừa là thù vừa là bạn. Đó là thế giới
thiên nhiên đã khơng
ít lần đi vào thế giới văn học trong " Sơn Tinh, Thuỷ Tinh", trong
"Ông già và biển cả" của văn gia người Mĩ với những cuộc chiến
nổi tiếng trên sơng nước.

Có thể nói, khả năng làm chủ ngơn ngữ của Nguyễn Tn thật
phi thường. Muốn vẫy gió tn mưa, hơ phong hốn vũ, để từ đó
dựng cảnh cho người lái đị xuất hiện với tất cả sự tài ba của một
nghệ sĩ lái đò, một nhân vật đạt tới đỉnh cao của sự tồn mĩ trong
cơng việc của mình. Phải chăng đó chính là cái độc đáo tài hoa

của Nguyễn Tuân- cái điều mà ông vẫn quan niệm "đã viết văn


thì phải viết cho hay, cho đúng cái tạng riêng của mình. Văn
chương cần sự độc đáo hơn bất kì một lĩnh vực nào khác....".