Giáo án: : ký hiệu các thiết bị điều khiển trên sơ đồ pps

Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
giáo án lý thuyết số: 01
Thời gian thực hiện: 1 tiết
Lớp: ĐKH-CCĐ K34A
Số giờ đã giảng: 1
Thực hiện ngày tháng năm
Tên bài: ký hiệu các thiết bị điều khiển trên sơ đồ
* Mục tiêu học tập
Sau bài học ngời học sẽ đạt đợc:
- Kiến thức: Nhận dạng đợc các ký hiệu của các thiết bị điều khiển trên sơ
đồ
- Kỹ năng: Phân biệt đợc các ký hiệu của các thiết bị điều khiển
áp dụng đợc các kiến thức vẽ đợc sơ đồ mạch điện
- Thái độ: Học tập nghiêm túc, hăng hái tham gia xây dựng bài.
I. ổn định lớp
Thời gian: 1 phút
Sĩ số lớp: /
Số HS vắng: Tên: Lý do:


II. Kiểm tra kiến thức cũ
Thời gian: 2 phút
- Câu hỏi: Hãy cho biết có mấy loại sơ đồ?
Nêu sự giống và khác biệt giữa các loại sơ đồ?
- Dự kiến HS kiểm tra
Họ và tên
Điểm
III. Giảng bài mới
Thời gian: 39 phút
- Đồ dùng: Giáo án, đề cơng bài giảng
Phơng tiện: Máy chiếu, máy tính, phấn, bảng

Tài liệu tham khảo: Trang bị điện- điện tử công nghiệp Vũ Quang Hồi (NXB
Giáo dục 2000)
- Trọng tâm bài: Ký hiệu các phần tử điều khiển có tiếp điểm trên sơ đồ
Giáo án - Đề cơng bài giảng 1 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
Nội dung, phơng pháp:
TT Nội dung dạy học
Phơng pháp dạy học
Thời
gian
P
2
dạy P
2
học
I.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Tên bài: Ký hiệu các
thiết bị điều khiển
trên sơ đồ
Các phần tử có tiếp
điểm
Công tắc
- Ký hiệu

Nút ấn
- Ký hiệu
Cầu dao
- Ký hiệu
Bộ khống chế
- Ví dụ
- Ký hiệu
Công tắc tơ
- Ký hiệu các phần tử
Aptomat
- Ký hiệu
Rơle
- Ký hiệu các phần tử
* Ví dụ:
Thuyết trình:
giảng diễn : Dẫn
dắt từ bài trớc
đến bài học
Thuyết trình:
Giảng giải( nêu
KL => giải
thích => minh
hoạ các phần t
có tiếp điểm)
Vấn đáp:Đàm
thoại(G đặt câu
hỏi cho toàn lớp,
1 số HS trả lời
=> Nhận xét.)
Trực quan: G đa

ra các ký hiệu
rồi đọc tên các
ký hiệu đó =>
Giải thích
Trực quan: Trình
bày trực quan :đ-
a ra sơ đồ mạch
điện có tiếp
điểm)
Đàm thoại: G đặt
câu hỏi:tìm các
phần tử có tiêp
điểm trên sơ đồ?
cho toàn lớp, 1
Nghe, ghi chép
Nghe giảng, ghi
bài(nghe G giải
thích ký hiệu)
Suy nghĩ, tái hiện
kiến thức và trả lời
câu hỏi
Quan sát các ký
hiệu. Suy nghĩ tìm
đặc điểm của các
ký hiệu để nhớ
Quan sát sơ đồ,
nhận biết các ký
hiệu trên sơ đồ.
Suy nghĩ, trả lời
câu hỏi=> Giải

thích
25'
Giáo án - Đề cơng bài giảng 2 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
II.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Các phần tử điều
khiển logic không có
tiếp điểm
Phần tử AND(và)
Phần tử OR(hoặc)
Phần tử NOT(đảo)
Phần tử NAND(và-
không)
Phần tử XOR(hoặc-
không)
Phần tử XOR(hoặc
loại trừ)
Phần tử XNOR
Các phần tử khác
* Ví dụ:
số H trả lời=>
Nhận xét, giải

thích
Thuyết trình:
Giảng giải( nêu
KL => giải
thích => minh
hoạ các phần tử
không tiếp điểm)
Vấn đáp(Đàm
thoại:G đặt câu
hỏi cho toàn lớp,
1 số HS trả lời)
Trực quan: Giáo
viên đa ra các ký
hiệu của các
phần tử không
tiếp điểm
Trực quan: G đa
ra sơ đồ không
tiếp điểm cho H
quan sát
Đàm thoại: G đặt
câu hỏi cho cả lớp
xác định các phần
tử không tiếp
điểm, 1 số H trả
lời=> Nhận xét
Nghe giảng, ghi
bài
Suy nghĩ, trả lời
câu hỏi=> Nhận

xét
Quan sát phân biệt
các ký hiệu.
Quan sát sơ đồ,
nhận biết các ký
hiệu trên sơ đồ.
Suy nghĩ, trả lời
câu hỏi=> Giải
thích
14'
V. tổng kết bài
Thời gian: 2 phút
Giáo án - Đề cơng bài giảng 3 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
Bằng phơng pháp thuyết trình( giảng giải theo phơng pháp quy nạp):
Chúng ta vừa học các phần tử đơn giản nh công tắc, càu dao đến các phần tử
phức tạp nh công tắc tơ, Rơle( với phần tử điều khiển có tiếp điểm): AND, OR,
NOT, NAND, NOR, XOR( với phần tử điều khiển không tiếp điểm)
Đó chính là các phần tử điều khiển trên sơ đồ.
Chúng ta cần nhớ rõ các ký hiệu của các phần tử đó
V. Câu hỏi, bài tập về nhà
ThơI gian:1 phút
1. Câu hỏi: So sánh u điểm, nhợc điểm của 2 loại sơ đồ có tiếp điểm và
không tiếp điểm
2. Bài tập: Thiết kế mạch trực tiếp có đảo chiều quay ĐCKĐB 3 pha Roto
lồng sóc dùng nút bấm kép.
Nhiệm vụ: Nghiên cứu nguyên tắc điều khiển cơ bản( nguyên tắc điều
khiển theo thời gian)
VI. rút kinh nghiệm (chuẩn bị, tổ chức, thực hiện)

Khoa, bộ môn
(duyệt)
Ngày tháng năm 2008
Giáo sinh
Trần Thị Gấm
đề cơng bài giảng
Giáo án - Đề cơng bài giảng 4 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
Chơng 1: các nguyên tắc điều khiển cơ bản
Bài 2: ký hiệu các thiết bị điều khiển trên sơ đồ
I. Các phần tử có tiếp điểm
1. Công tắc
Công tắc là khí cụ điện đóng cắt bằng tay tác động cơ khí ở lới điện hạ áp
- Ký hiệu:
+ Công tắc 1 pha 2 cực
+ Công tắc 2 cực
+ Công tắc 3 cực
+ Công tắc hành trình( Công tắc đi đờng)
2. Nút ấn( nút bấm)
Giáo án - Đề cơng bài giảng 5 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
Nút ấn còn gọi là nút điều khiển, là loại khí cụ điện dùng để đóng ngắt từ xa các
thiết bị điện từ, các dụng cụ báo hiệu, cùng để chuyển đổi các mạch điều khiển,
tín hiệu, liên động bảo vệ.
- Ký hiệu:
+ Nút bấm đơn

Thờng đóng Thờng mở
+ Nút bấm kép
3. Cầu dao(CD)
Cầu dao là khí cụ đống cắt mạch điện bằng tay ở lới điện hạ áp. Là khí cụ
phổ biến trong dân dụng và trong công nghiệp, đợc dùng ở mạch công suất nhỏ
với số lần đống cắt rất nhỏ.
- Ký hiệu:
+Loại CD 1 ngả
2cực 2cực có cầu chì 3cực
+ Loại CD 2 ngả( 3 cực 2 ngả)
4. Bộ khống chế
Giáo án - Đề cơng bài giảng 6 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
Bộ khống chế là khí cụ dùng điều khiển gián tiếp(qua mạch điều khiển)
hoặc điều khiển trực tiếp( qua mạch điện lực) các thiết bị điện. Là khí cụ đóng
cắt đồng thời nhiều mạch nhờ tay quay hay vô lăng quay để điều khiển 1 quá
trình nào đó nh: mở máy, điều chỉnh tốc độ, đảo chiều, hãm,
- Ký hiệu:
NC
NO
5. Công tắc tơ(CTT)
CTT là khí cụ điện điều khiển dùng để đóng cắt thờng xuyên các mạch
điện động lực từ xa bằng tay hay tự động ở điện áp tới 500V, dòng điện tới vài
trăm vài nghìn Ampe
- Ký hiệu:
+ Cuộn dây
+ Tiếp điểm: Gồm nhiều tiếp điểm thờng mở và thờng đóng.
Thờng mở Thờng đóng
6. Aptomat(ATM)
ATM còn gọi là máy ngắt không khí tự động- máy cắt hạ áp là khí cụ điện

đóng mạch bằng tay và cắt mạch tự ddoongj khi có sự cố nh: quá tải, sụt áp,
công suất ngợc Có thể cắt bằng tay khi không sử dụng điện nữa.
- Ký hiệu:
7. Rơle
Giáo án - Đề cơng bài giảng 7 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
Rơle là loại khí cụ điện tự động mà đặc tính "vào-ra" có tính chất sau: tín
hiệu đầu ra thay đổi nhảy cấp( đột ngột) khi tín hiệu đầu vào đạt những giá trị
xác định
- Ký hiệu:
+ Cuộn dây:
Cuộn hút điện từ
Cuộn điện áp

Cuộn dòng điện
+ Tiếp điểm:
Thờng mở
Thờng đóng
Thờng mở, đóng chậm, mở ngay
Thờng mở, đóng chậm, mở chậm
Thờng mở đóng ngay, mở chậm.
Giáo án - Đề cơng bài giảng 8 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
Thờng đóng mở chậm, đóng ngay
Thờng đóng mở ngay, đóng chậm
Thờng đóng mở chậm, đóng chậm
* Ví dụ: Sơ đồ mạch điện khởi động trực tiếp có đảo chiều quay động cơ không
đồng bộ 3 pha Roto lồng sóc sử dụng phần tử có tiếp điểm:
Giáo án - Đề cơng bài giảng 9 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp

II. Các phân tử logic không tiếp điểm
1. Phần tử AND(và)
- Mạch AND tơng ứng với mạch nối tiếp các tiếp điểm thờng mở
- Ký hiệu
- Hàm logic Y=X
1
.X
2

2. Phần tử OR(hoặc)
- Mạch OR tơng ứng với mạch song song các tiếp điểm thờng mở
- Ký hiệu:

Giáo án - Đề cơng bài giảng 10 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
A CB
CD
CC1
KT
RN
Đ
CC2
D
MT
KN
KT RN
OV
CC3
KT
MN
KT

KN
KN
X1
X2
Y
X
X1
X2
X3
Y
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp
X2
- Hàm logic:
Y=X
1
+X
2
+
3. Phần tử NOT(đảo)
- Phần tử đảo còn gọi là phần tử không hoặc phần tử đảo có đệm
- Ký hiệu:

x
y

x
y
x y

- Hàm logic

Y=
X
4. Phần tử NAND(và-không)
- Phần tử này thực hiện phép phủ định của AND
- Ký hiệu:

- Hàm logic:
Y=

21
XX
5. Phần tử NOR( hoặc-không)
- Phần tử này thực hiện phép phủ định của phần tử OR
- Ký hiệu:
Giáo án - Đề cơng bài giảng 11 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
1
X1
X2
Y
X1
Y
&
X1
X2
y
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp

X 1
X 2
Y

U1A
- Hàm logic:
Y=

21
++ XX
6. Phần tử XOR(EXOR- hoặc loại trừ)
- Gọi là cổng không đồng trị
- Ký hiệu:

- Hàm logic:
Y=X
1
+X
2
=
2121
XXXX +
7. Phần tử XNOR(EXNOR- đảo hoặc loại trừ)
- Gọi là cổng đồng trị
- Ký hiệu:

- Hàm logic:
Y=X
1
+X
2
=
2121
XXXX +

8. Các phần tử khác
- Phần tử Lặp(YES) hay Đệm(BUFFER)

U1A
- Phần tử có nhớ: tiêu biểu là Trigger hoặc Flip-Flop
Ví dụ: TRGGER R-S
Giáo án - Đề cơng bài giảng 12 Lớp: ĐKH-CCĐ K34
1
X1
X2
Y
=1
X1
X2
Y
=1
X1
X2
Y
Giáo sinh: Trần Thị Gấm GVHD: Th.s Hà Mạnh Hợp

R
S
Q
Q
* Ví dụ: Sơ đồ mạch điện khởi động trực tiếp có đảo chiều quay động cơ
không đồng bộ 3 pha Roto lồng sóc sử dụng phần tử không tiếp điểm. (Mạch
điều khiển)
a
b

x
y
c
X
Y
Giáo án - Đề cơng bài giảng 13 Lớp: ĐKH-CCĐ K34