Huấn luyện điều độ viên lưới điện phân phối trên máy tính

HUN LUYN ĐIU Đ VIÊN LƯI ĐIN
PHÂN PHI TRÊN MY TNH
power distribution system dispatcher training simulator


Đinh Thành Việt
Trường Đại học Kỹ thuật, Đại học Đà Nẵng
Phan Văn Vĩnh
Điện lực Quảng Trị



TểM TT
Bài báo giới thiệu nguyên tắc huấn luyện điều độ viên lưới điện
phân phối trên máy vi tính và chương trình tương ứng. Chương
trình được viết trên ngôn ngữ lập trình Delphi và có thể được
ứng dụng trong công tác huấn luyện điều độ viên vận hành lưới
điện phân phối thực tế.

ABSTRACT
This paper presents principles of power distribution system
dispatcher training on the computer and relevant simulation
software. The program based on Delphi and can be applied to
dispatcher training for real power distribution networks.



1. Đặt vấn đề
Điều độ hệ thống điện nói chung và điều độ lưới điện phân phối nói riêng
là công việc quan trọng nhằm đảm bảo an toàn khi vận hành hệ thống điện, đảm
bảo chất lượng phục vụ tốt nhất, có chi phí sản xuất, truyền tải và phân phối điện

năng thấp nhất.
Để trở thành một điều độ viên vận hành lưới điện phân phối thì mỗi kỹ sư,
công nhân phải qua một lớp đào tạo để nắm được đặc điểm lưới điện, các thiết bị
có trong lưới điện và từ đó có thể vận hành được lưới điện một cách tốt nhất.
Việc huấn luyện đào tạo và hỗ trợ điều độ viên là hết sức quan trọng, nó
quyết định đến nhiều yêu cầu về họat động của hệ thống điện như sự ổn định của
hệ thống, sự an toàn về người và thiết bị trong vận hành, tính hiệu quả của quá
trình sản xuất, truyền tải và phân phối điện năng.
Trên thế giới đã có nhiều chương trình về huấn luyện, đào tạo và hỗ trợ
điều độ viên, thường các chương trình này được viết kèm với các chương trình
SCADA của một hệ thống lưới điện cụ thể theo đơn đặt hàng của các đơn vị sử
dụng.
Hiện nay ở nước ta, tại các trung tâm điều độ đang sử dụng các chương
trình của các hãng nước ngoài (chẳng hạn như chương trình DTS-Dispatcher
Training Simulator đang được suử dụng tại Trung tâm Điều độ Hệ thống điện
miền Trung). Tuy nhiên việc sử dụng các chương trình này còn có một số nhược
điểm là:
1. Các chương trình thường không có mã nguồn nên không thể sửa chữa bổ
sung hoặc thay đổi được.
2. Các chương trình này rất đắt tiền.
3. Việc hỗ trợ thông tin còn hạn chế.
Vì những lý do trên nên cần phải có chương trình về huấn luyện, đào tạo và
hỗ trợ điều độ viên phù hợp với điều kiện thực tế của hệ thống điện Việt nam đặc
biệt là lưới điện phân phối. Chương trình huấn luyện, đào tạo và hỗ trợ điều độ
viên là chương trình tổng hợp với một khối lượng kiến thức đồ sộ vì vậy ở đây chỉ
tập trung vào hai vấn đề chính là:
1. Huấn luyện các thao tác trong quá trình vận hành lưới điện phân phối.
2. Huấn luyện trợ giúp cho điều độ viên xử lý các tình huống thường xảy ra
trong quá trình vận hành lưới điện phân phối.

2. Chương trình



Giao diện chính của chương trình

Chương trình huấn luyện thao tác và xử lý các tình huống xảy ra trong vận
hành được xây dựng trên cơ sở ngôn ngữ lập trình Delphi. Chương trình là sự phối
hợp chủ yếu của các kỹợ thuật lập trình đồ họa, một số nguyên tắc về lôgíc học,
các hình thức liên kết của ngôn ngữ và các kiến thức về kỹợ thuật điện, mạng điện
và hệ thống điện cũng như hệ thống các quy trình quy phạm vận hành và xử lý sự
cố hệ thống điện được Nhà nước và ngành điện ban hành.
Để có thể vận hành được thiết bị, lưới điện một cách an toàn trước hết
người vận hành phải nắm những kiến thức sau:
1. Sơ đồ kết dây của hệ thống điện nói chung và từng phần tử nằm dưới
quyền điều khiển và quyền kiểm tra.
2. Đặc tính kỹ thuật, thông số, nguyên tắc vận hành của toàn bộ thiết bị
điện của trạm biến áp và đường dây trong lưới điện phân phối thuộc
quyền điều khiển.
3. Sơ đồ nguyên lý rơ le bảo vệ và tự động của thiết bị điện thuộc quyền
điều khiển.
4. Đặc điểm, yêu cầu cung cấp điện của các phụ tải ưu tiên và phụ tải lớn
trong lưới điện phân phối thuộc quyền điều khiển.
5. Hệ thống quy trình quy phạm, điều lệnh vận hành và kỷ luật lao động,
nguyên tắc chỉ huy thao tác và xử lý sự cố trong lưới điện phân phối
thuộc quyền điều khiển.
Ngoài ra người vận hành cũng cần phải nắm được trách nhiệm, quyền hạn
của mình. Bảng 1 là sơ đồ phân cấp điều độ trong Hệ thống điện Việt Nam (ban
hành ngày 11 tháng 01 năm 2000). ở đây sự phân cấp này chỉ là tương đối, trong
quá trình vận hành nhiều khi cần phải có sự phối hợp giữa điều độ Quốc gia với

các điều độ miền, giữa điều độ miền với điều độ của các điện lực địa phương và
giữa các điều độ của các điện lực địa phương với nhau.
Chương trình gồm có 2 phần: huấn luyện thao tác và huấn luyện xử lý các
tình huống thường xảy ra trong quá trình vận hành lưới điện phân phối.

2.1. Huấn luyện các thao tác trong quá trình vận hành lưới điện
Phần huấn luyện thao tác dùng các sơ đồ mô phỏng thao tác cho thực tập
viên thực hành: ở đây đưa ra 5 sơ đồ đặc trưng trong lưới điện phân phối Quảng
Trị (các sơ đồ này cũng phổ biến trong các lưới điện phân phối khác) để sử dụng
trong quá trình thao tác nhằm đưa các thiết bị ra sửa chữa, đưa các thiết bị sau khi
sửa chữa xong vào vận hành trở lại.
Các thao tác được thực hiện trực tiếp trên các đối tượng ở các sơ đồ cụ thể.
ở đây chương trình đã tạo ra môi trường để cho các điều độ viên, các thực tập viên
điều độ huấn luyện thao tác, kiểm tra các kỹợ năng thao tác của mình thông qua
hình thức chấm điểm đánh giá.
IệU ĩ
CTL:
HAè NĩI,
HAI PHOèNG,
IN LặC
CAẽC
TẩNH,
THAèNH PH
MIệN
BếC
IệU ĩ
IN LặC
CAẽC
TẩNH,
THAèNH

PH
MIệN
TRUNG
IệU ĩ
CTL:
H.C.M,
ệNG NAI
IN LặC
CAẽC
TẩNH,
THAèNH PH
MIệN
NAM
TT
IệU ĩ
HT
MIệN
TRUNG
(A
3
)
TT
IệU ĩ
HT
MIệN
NAM (A
2
)
TT
IệU ĩ

HT
MIệN
BếC (A
1
)
S ệ PHN CP IệU ĩ H THNG IN
TRUNG TM IệU ĩ HT
QUC GIA (A
O
)

CấP
ĐIềU Độ
MÔ HìNH Tổ CHứC QUYềN ĐIềU KHIểN
ĐIềU Độ
QUốC
GIA

- Các nhà máy điện
(NMĐ) lớn.
- Hệ thống 500kV.
- Tần số hệ thống.
- Điện áp các nút chính.
ĐIềU Độ
MIềN

- Các NMĐ vừa và nhỏ,
các trạm Diesel, trạm bù
trong miền.
- Lưới điện truyền tải 220 -
110 - 66 kV.
- Công suất phản kháng
NMĐ.

ĐIềU Độ
LƯớI
ĐIệN
PHÂN
PHốI

- Các trạm phân phối 110 -
66 kV phân cấp cho điều
độ lưới điện phân phối điều
khiển.
- Lưới điện phân phối.
- Các trạm thủy điện nhỏ,
các trạm Diesel, trạm bù
trong lưới điện phân phối.
2.2. Huấn luyện xử lý các tình huống xảy ra trong quá trình vận hành
Phần huấn luyện xử lý tình huống đưa ra những tình huống cụ thể có thể
xảy ra trong thực tế vận hành thiết bị, lưới điện và cách thức, trình tự xử lý các tình
huống đó, trong đó có các hình thức xử lý hay nhận biết sai để tạo cho người huấn
luyện các khả năng phán đoán lựa chọn cách thức xử lý đúng đắn nhất.
Để có thể đưa ra được cách thức, trình tự xử lý các tình huống thì nhân
viên điều độ cần có nhiều thông tin về tình trạng của lưới điện cũng như thiết bị
(như máy biến áp, đường dây, máy phát, các thiết bị tự động đo lường...) để từ đó
có khả năng xử lý thông tin kịp thời đảm bảo cho việc ra mệnh lệnh thao tác nhanh
chóng, chính xác, tránh tình trạng mất an toàn cho người và thiết bị.

Ngoài ra chương trình còn có các cơ sở dữ liệu để giúp đỡ cho người huấn
luyện hoặc người sử dụng chương trình có được những kiến thức cơ sở hoặc các
đáp án đúng cho tình huống đã đưa ra.

3. Kết luận
Vấn đề điều độ vận hành là rất quan trọng và trong thực tế cần thiết phải có
chương trình huấn luyện và trợ giúp cho điều độ viên. Các cố gắng viết và hoàn
thiện một chương trình huấn luyện và trợ giúp cho điều độ viên lưới điện phân
phối sẽ góp phần hỗ trợ cho công tác điều độ vận hành trong thực tế. Chương trình
nêu trong bài viết đang được thử nghiệm trong công tác điều độ tại Điện lực
Quảng Trị.