SỨC KHỎE NGƯỜI CAO TUỔI pot

SỨC KHỎE NGƯỜI CAO TUỔI
Chứng tiểu đêm
Đi tiểu ban đêm là một hiện tượng khá phổ biến ở người trung và cao tuổi. Sau khi
đi tiểu, người bệnh có thể quay lại giường và ngủ lại bình thường. Nhưng cũng có
rất nhiều trường hợp tiểu đêm để lại ảnh hưởng xấu như không thể ngủ trở lại
được; buồn ngủ, ngủ gà ngủ gật vào ban ngày; lo lắng về tình trạng sức khỏe bản
thân làm ảnh hưởng đến các hành vi và chất lượng cuộc sống. Thậm chí, các nghiên
cứu cũng chỉ ra tiểu đêm là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc kèm các bệnh khác và tăng
tỉ lệ tử vong ở người cao tuổi.
Nguyên nhân gây ra chứng tiểu đêm theo y học hiện đại
Chứng tiểu đêm thường hay xảy ra ở người trưởng thành, không có sự khác biệt rõ rệt
giữa nam và nữ tuy có sự khác nhau về giới tính. Chứng tiểu đêm ở phụ nữ thường liên
quan đến việc sinh đẻ, mãn kinh, sa tử cung… Ở nam giới, chứng tiểu đêm thường liên
quan đến phì đại, u xơ tuyến tiền liệt… Nhưng cũng có một số nguyên nhân chung dẫn
đến chứng tiểu đêm như: (1) Do các bệnh lý tại đường tiết niệu như nhiễm khuẩn tiết
niệu, suy thận hoặc các bệnh lý thận mạn tính khác, rối loạn chức năng bàng quang, sỏi
bàng quang, hẹp bàng quang bẩm sinh, tăng tạo nước tiểu vào ban đêm vì các nguyên
nhân khác nhau, rối loạn phản xạ thần kinh điều khiển bài niệu ở bàng quang (2) Do sử
dụng các thuốc lợi niệu, thuốc chẹn canxi, uống nhiều rượu, cà phê, trà đặc. (3) Do các
bệnh lý mạn tính như đái tháo nhạt, đái tháo đường, huyết áp cao, suy tim, rối loạn giấc
ngủ
Nguyên nhân gây ra chứng tiểu đêm theo y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, chức năng tiểu tiện trong cơ thể chủ yếu do hai cơ quan là thận và
bàng quang đảm nhiệm. Y văn có câu: “thận chủ thủy quản lý sự đóng mở, bàng quang
chủ chứa nước tiểu, cho nên ban đêm tiểu tiện nhiều lần nên trách cứ vào thận và bàng
quang”. Đối với người trẻ tuổi khỏe mạnh, âm dương cân bằng và đầy đủ thì ban đêm ít
tiểu tiện. Khi tuổi cao, ban đêm đi tiểu tiện nhiều, đó là thủy hỏa đều bất túc. Chứng đi
tiểu tiện nhiều vào ban đêm ở người cao tuổi phần lớn là do Thận dương hư yếu. Vả lại
ban ngày là dương, ban đêm là âm, ban đêm âm thịnh dương suy, cho nên ban đêm tiểu
tiện nhiều lần thực là do dương khí suy yếu gây nên. Về điều trị, nên chú trọng ôn bổ thận
dương. Nói chung căn cứ vào vai trò khí hóa của bàng quang, điều trị nên chú trọng bổ

khí và làm vững bàng quang. Thận muốn khỏe phải bổ thêm tỳ, cho nên phải kiêm bổ cả
tỳ thận, cùng một lúc vừa ôn dương vừa cố sáp.
Một số bài thuốc dành cho người mắc chứng tiểu đêm
Bầu dục hầm khiếm thực trị chứng tiểu đêm.
Có thể lựa chọn và sử dụng các món ăn - bài thuốc của y học cổ truyền và các thực phẩm
chức năng có công dụng dự phòng và hỗ trợ trị liệu chứng tiểu đêm như sau:
Bài 1: Phá cố chỉ 12g, ích trí nhân 12g, sà sàng tử 8g, thỏ ty tử 12g, khiếm thực 12g, kim
anh tử 12, tiểu hồi hương 5g, cam thảo 3g, tất cả đem hãm với nước sôi trong bình kín,
sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày.
Bài 2: Bầu dục lợn hoặc dê 1 đôi làm sạch, thái miếng rồi đem hầm với khiếm thực 50g,
chế đủ gia vị, ăn trong ngày, 7 ngày là một liệu trình.
Bài 3: Bàng quang lợn 1 cái, làm sạch rồi nhét đầy mẫu lệ vào bên trong, buộc kín miệng
rồi đem đun trong 15 phút, sau đó bỏ hết mẫu lệ, ăn bàng quang và uống nước dùng, 7
ngày là một liệu trình.
Bài 4: Xương sống lợn (còn cả tủy) 3 đốt, hạch đào nhân 30g, đỗ trọng 15g, tất cả đem
hầm nhừ, ăn nóng.
Bài 5: Bạch quả 5 trái, hạt bí đao 30g, hai thứ đem nấu chín ăn, 10 ngày là một liệu
trình.
Chứng tiểu đêm và cách khắc phục
Đi tiểu là một nhu cầu hoàn toàn bình thường và thuộc chức năng sinh lý của con
người. Ở người bình thường, ban ngày có thể đi tiểu vài ba lần và ban đêm gần như
không đi tiểu mà ngủ một mạch từ tối cho tới sáng mới đi tiểu. Ở người cao tuổi
(NCT), nhiều chức năng sinh lý có sự thay đổi đáng kể và sự thay đổi chức năng
sinh lý ở NCT cũng tùy thuộc vào từng người khác nhau. Trong các loại chức năng
sinh lý thay đổi đó thì chứng tiểu đêm ở NCT rất hay gặp.
Vì sao NCT thường đi tiểu nhiều lần trong
đêm?
Tiểu đêm ở NCT có nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể là do chức năng sinh lý bị suy
giảm nhưng cũng có thể là do bệnh lý. Bình thường, bàng quang của người trưởng thành
có dung dích khoảng từ 300 - 400ml để chứa nước tiểu. Nước tiểu là do thận bài tiết

xuống chảy theo hai niệu quản (niệu quản phải và niệu quản trái) xuống bàng quang. Khi
bàng quang đầy sẽ kích thích cơ thể gây nên phản xạ đi tiểu. Tuy vậy bên cạnh phản xạ
còn có tác dụng của điều hòa thần kinh theo ý muốn của con người, có nghĩa là dù bàng
quang đã đầy nước tiểu nhưng con người có thể nhịn trong một thời gian nhất định nào
đó, ví dụ buồn tiểu nhưng giữa lúc đám đông hoặc đang đi dạo phố mà chưa tìm thấy nhà
vệ sinh Mặt khác khi ngủ thì sự co bóp của bàng quang cũng tạm thời nghỉ nên mặc dù
bàng quang đầy nước tiểu nhưng não bộ sẽ ức chế không gây sự co bóp của bàng quang.
Điều này cũng có thể giải thích tại sao ở một số trẻ do hệ thống thần kinh chưa hoàn
chỉnh nên có hiện tượng đái dầm lúc đang ngủ.
Đối với NCT, tiểu đêm là một hiện tượng hay gặp.Thông thường NCT ít ngủ hơn (thời
gian của giấc ngủ ngắn), thường đi ngủ sớm nhưng thức dậy cũng sớm. Ít ngủ lại dễ gây
buồn tiểu và ngược lại, đi tiểu đêm nhiều lần lại càng dễ gây cho NCT mất ngủ, đây là
một vòng luẩn quẩn. Đối với những NCT có bệnh viêm đường tiết niệu, tiểu đường sẽ
càng hay bị tiểu đêm. Ở NCT là nam giới, nếu bị u xơ tiền liệt tuyến thì hiện tượng tiểu
đêm càng hay gặp, nhất là u xơ có kích thước lớn chèn vào cổ bàng quang, khi bàng
quang chứa nhiều nước tiểu thì sẽ bị kích thích đi tiểu. U xơ tiền liệt tuyến cũng có thể
gây nên tiểu són, tiểu không hết nước tiểu trong bàng quang. Hiện tượng đái són, tiểu
không hết càng làm cho bàng quang chóng đầy nước tiểu vì chức năng lọc của 2 quả thận
luôn hoạt động không bao giờ ngừng cả ngày lẫn đêm, vì vậy nước tiểu cũng được hình
thành liên tục và như vậy bàng quang càng chóng đầy, hiện tượng bàng quang bị kích
thích gây đi tiểu lại tiếp tục càng làm cho người bệnh không ngủ yên được.
Cách gì hạn chế đi tiểu đêm?
Với những NCT không mắc một số bệnh như tiểu đường,viêm đường tiết niệu hoặc u xơ
tiền liệt tuyến thì hạn chế ăn canh trong bữa cơm tối, đặc biệt là các loại rau, canh có
tính chất lợi tiểu như các loại cải , hạn chế uống nước, bia nhất là bia lạnh trước khi đi
ngủ. Để hạn chế uống nước thì không nên ăn mặn. Trước khi lên giường đi ngủ buổi tối
luôn luôn nhớ đi tiểu. Đối với những trường hợp NCT mắc một số bệnh viêm đường tiết
niệu, cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt, không nên để cho bệnh trở thành mạn tính rất
Người cao tuổi bị u xơ tiền liệt tuyến dẫn đến chứng tiểu
đêm.

khó điều trị và mắc thêm chứng tiểu đêm rất phiền toái cho người bệnh. Những bệnh như
tiểu đường, u xơ tiền liệt tuyến, sỏi đường tiết niệu (sỏi thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng
quang) cũng cần được điều trị tích cực để bệnh mau chóng ổn định và hạn chế bớt chứng
tiểu đêm. NCT nên tập thể dục nhẹ nhàng tạo thành thói quen trước khi đi ngủ buổi tối
để giấc ngủ được kéo dài hơn, ngủ sâu hơn làm quên đi việc phải đi tiểu đêm. Không nên
ngủ với không khí lạnh quá (mùa đông phải đủ ấm, mùa hè không nên nằm dưới điều hòa
nhiệt độ thấp), vì lạnh gây co mạch ngoại biên làm tăng máu đi qua thận và nước tiểu
cũng được tăng nhanh hơn.
PGS.TS.BS. Bùi Khắc Hậu (Đại học Y Hà Nội)