MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI NHANH BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM

Mt s phng pháp gii nhanh bài tp trc nghim THPT

 gii nhanh các bài tp trc nghim trong trng trình THPT òi hi hc sinh
không nhng nm rõ bn cht hoá hc, k nng tính, nm c phng pháp gii
c trng cho mi th loi bài tp, mà còn òi hi hc sinh phi nhanh nhn ra các
cách gii nhanh i ti kt qu da vào các mi liên h toán hoá hc, các nh lut
trong hoá hc. Ngoài các cách gii thông thng cn có nhng phng pháp gii
nhanh có tác dng trong vic rèn luyn t duy cho hc sinh, phát trin nng lc trí
tu cho hc sinh. Có rt nhiu cách  gii nhanh bài tp hoá hc, tu theo mi
dng bài tp và mi th loi bài tp.
Tôi a ra mt s cách gii nhanh mt s dng bài tp hoá hc trong trng trình
ph thông  các bn và các em hc sinh tham kho.
Dng mt: da vào nh lut bo toàn khi lng, theo t l mol kt hp
gia các nguyên t;
Ví d 1: Khi cho 10,4 gam hn hp các oxit CuO, MgO, Fe
2
O
3
tác dng v a ! vi
300 ml dung dch HCl 1M thu c dung dch A. Cô cn dung dch A thu c m
gam mui khan. Giá tr m là:
A. 15,68 gam B. 18,65 gam C. 16,58 gam D. 18,61 gam
Cách nh"m:
Ta thy r#ng khi cho hn hp các oxit tác dng vi dung dch HCl to thành
mui clorua
O
2-

+ 2H
+
> H

2
O
Trong hn hp oxit Trong axit HCl
m
mui
= m hn hp oxit – khi lng oxi + m
Cl
-
ta có:
n
Cl
-
to mui
=
n
H
+
=
n
HCl
= 0,3 (mol)

==> m
mui
= 10,4 – 0,3
*
16 +0,3
*
35,5 = 18,65 (gam)
2

áp án úng là áp án B.
T dng bài tp toán này ta thy mi quan h dch lng khi lng oxit, khi
lng axit (S mol, n$ng  . . . ); khi lng mui. Ch% cn bit 2 i lng ta d&
dàng tìm c i lng còn li.
Ví d 2: Hn hp A g$m 46,4 gam (FeO, Fe
2
O
3,
, Fe
3
O
4
) kh' hoàn toàn hn hp
oxit trên cn v a ! V lít CO (ktc) thu c 33,6 gam Fe kim loi. Giá tr V là:
A. 17,92 lit B. 16,8 lit C. 12,4 lit D. Kt qu khác.
Cách nh"m:
Ta thy phân t' CO kt hp 1 nguyên t' oxi to nên 1 phân t' CO
2
theo s $:
CO + O > CO
2
Ta có: m
O
= m
hn hp oxit
– m
Fe
= 46,4 – 33,6 =12,8 (gam)
===> nCO = n
O =

12,8
=
0,8 (mol)

16
do ó V
CO
= 17,92 (lít). áp án úng là áp án A
* Nu kh' oxit kim loi b#ng các cht kh' H
2
, C, CO, Al t t( l kt hp và cách
gii nh trên ta có th làm c nhiu dng toán tính khi lng oxit, khi lng
kim loi sinh ra hay tính khi lng cht kh'.
Ví d 3: Kh' hoàn toàn 40 gam Fe
x
O
y
thành kim loi cn 16,8 lit H
2
(ktc). Công
th)c oxit là:
A. FeO B. Fe
3
O
4
C. Fe
2
O
3
D. Không xác nh c

Cách gii:
Ta có: H
2
ly i oxi c!a oxit theo s $:
H
2
+ O > H
2
O
trong oxit
n
O
=
n
H2

=
16,8
=
0,75 mol ==> mO = 0,75 x 16 = 12 gam
22,4
Theo t( l: m
Fe

=
56x
=
40 -12 = 28 ==> x = 2

m

O
16y 12 12 y 3
==> áp án C là áp án úng.
Ví d 4: Hoà tan hoàn toàn 17,2 gam hn hp Ag, Cu trong dung dch H
2
SO
4
c
nóng d thu c dung dch A và 3,36 lit SO
2
(ktc). Khi lng mui trong dung
dch A là:
A. 36,1 gam B. 36,4 gam C. 31,6 gam D. 21,7 gam
Cách gii:
Da trên phn )ng kim loi M
2M + 2n H
2
SO
4
> M
2
(SO
4
)
n
+ n SO
2
+ 2n H
2
O

Ta thy t( l c) n mol SO
2
thì có

n mol SO
4 =>
n
SO
2
- = n
SO

4 2
==> m
mui
= m
kim loi
+ m
SO4
2
- = 17,2 + 96 x 0,15 = 31,6 gam.
áp án úng là áp án C
* Nhn xét: Không ph thuc vào hoá tr kim loi
Tng t khi cho hn hp kim loi tác dng vi axit HNO
3
ta c*ng nhn xét tng
t theo phng trình phn )ng chung (Ch% áp dng khi thu c sn ph"m khí là
mt sn ph"m duy nht).
Ví d 5: Hoà tan hoàn toàn hn hp g$m 0,3 mol Fe; 0,1 mol Fe
3

O
4
; 0,1 mol FeS
2

vào dung dch H
2
SO
4
c nóng d thu c dung dch A. Cho dung dch NaOH d
vào dung dch A thu c kt t!a B. Lc kt t!a, r'a sch, sy khô, nung n khi
lng không i thu c m gam cht rn. m có giá tr là:
A. 84 gam B. 51 gam C. 56 gam D. 48 gam
Nu gii bài tp theo cách thông thng vit phng trình phn )ng tính theo
phng trình hoá hc i ti kt qu khó khn, dài. Tuy nhiên ta có th nh"m nhanh
theo cách sau:
Toàn b Fe trong hn hp ban u c chuyn hoá thành Fe
2
O
3
theo s $:
Fe > Fe

0,3 mol 0,3 mol
Fe
3
O
4
> 3Fe Ta li có: 2Fe > Fe
2

O
3


0,1mol 0,3 mol
0,7mol 0,35 mol
FeS
2
> Fe

0,1 mol 0,1mol
===> m Fe
2
O
3
= 0,35 x 160 = 56 (gam)
áp án úng là áp án C
Ví d 6: Tính khi lng qung pirit ch)a 75% FeS
2
(Còn li là tp cht tr) cn
dùng  iu ch 1 tn dung dch H
2
SO
4
98% ( hiu sut quá trình iu ch H
2
SO
4
là 80%)?
a. 1,28 tn b. 1 tn c. 1,05 tn d. kt qu khác

Nu vit y ! phng trình hoá hc thì cách gii bài toán tr+ nên ph)c tp. tuy
nhiên  gii nhanh ta lp s $ ( da trên toàn b lng S trong FeS
2
có trong
axit)
FeS
2
> 2H
2
SO
4
120 g 2x98 g
Khi lng FeS
2
cn dùng là:
0,98.120.100
= 0,75 tn

2.98.80
==>
Khi lng qung (0,75.100)/ 75 = 1 tn
áp
án B
Mt s ví d áp dng:
Ví d 7: Hoà tan hoàn toàn 1,25 mol hn hp (R
2
CO
3
; RHCO

3
; MCO
3
) vào
dung dch HCl d, khí sinh ra sc vào dung dch nc vôi trong d thu c
m gam kt t!a. Giá tr m là:
a. 120 g. b. 250 g. c. 125 g. d. 165 g.
Ví d 8: Cho hn hp g$m 3 kim loi A, B, C có khi lng 2,17 gam tác
dng ht vi dung dch HCl to ra 1,68 lít khí H
2
(KTC). Khi lng
mui clorua trong dung dch sau phn )ng là:

a. 7,945 g. b. 7,495 g. c. 7,594 g. d. 7,549 g.

Ví d 9:  kh' hoàn toàn 17,6 g hn hp Fe, FeO, Fe
3
O
4
, Fe
2
O
3
cn v a
! 2,24 lít khí CO (ktc). tính khi lng Fe thu c?

a. 15 g. b. 16 g. c. 18 g. d. Kt qu khác.
Ví d 10: Mt lng qung A ch)a 73% Ca
3
(PO

4
)
2
; 1% SiO
2
; còn li là CaCO
3
.
Khi lng qung A  iu ch 1 kg H
3
PO
4
60% là( gi s' hiu sut quá trình
là100%):

a. 1,1 Kg b. 1,4 Kg
c. 1,3 Kg
d. 1,5 Kg
Dng 2: Cách làm nhanh mt s bài tp tính pH ca dung dch:
 làm bài tp trc nghim nhanh pH các bn cn lu ý:
pH = - lg[H
+
]; Nu [H
+
]= 10
-a
thì a = pH
Trng hp bài tp x"y ra gia dung dch axit mnh và dung dch baz mnh:
[H
+

].[OH
-
] = 10
-14
;
Nu pH = 7: Môi trng trung tính
Nu pH >7 : Môi trng baz, nu không tính n s phân ly c!a H
2
O ta phi tính
theo n$ng  OH
-

Ví d: Cho dung dch có pH = 11 ta hiu trong dung dch có OH
-

vy [H
+
]= 10
-11
, n$ng  [OH
-
] = 10
-14
/ 10
-11
= 10
-3
Nu Nu pH <7 : Môi trng axit, nu không tính n s phân ly c!a H
2
O ta phi

tính theo n$ng  H
+

Ví d: Cho dung dch có pH = 3 ta hiu trong dung dch có [H
+
]
vy [H
+
]= 10
-3

i vi phn )ng xy ra gia dung dch axit mnh và dung dch baz mnh
Ta có phng trình ion thu gn:
H
+
+ OH
-

→
H
2
O
 làm nhanh bài tp các bn cn lu ý:
+ c k bài toán xem dung dch sau khi phn )ng có môi trng axit hay baz,
tính só mol axit hay baz còn d trong dung dch sau phn )ng.
+ chú ý th tích dung dch sau phn )ng Vdd = V1 + V2 +
+ Nu bài toán d axit (pH < 7, và b qua s phân ly c!a nc) thì ta có s $ gii:
* Lp mi quan h: H
+
+ OH

-

→
H
2
O
Mol ban u: x y
Mol phn )ng: y y
Mol sau p: (x - y ) 0
+ Nu bài toán d OH
-
(pH >7, và b qua s phân ly c!a nc) thì ta có s $ gii:
* Lp mi quan h: H
+
+ OH
-

→
H
2
O
Mol ban u: x y
Mol phn )ng: x x
Mol sau p: 0 (y - x )
Ta thit lp mi quan h nh lng gia gi thit và d kin bài toán t ó tìm ra
kt qu úng.
+ Nu bài toán cho pha loãng dung dch thì các bn lu ý:
S mol H
+
hoc s mol OH

-
c bo toàn còn th tích dung dch có tính cng
tính.
+ i vi bài toán liên quan n s phân ly c!a dung dch axit yu hoc baz yu
ta cn chú ý n  in ly, h#ng s phân ly ( i vi chng trình THPT không 
cp n s phân ly c!a nc).
Mt s ví d áp dng:
Dng pha trn dung dch không có phn ng hoá hoc:
Ví d 1: Giá tr pH c!a dung dch KOH 0,0001M là:
a. a. 13 b. b. 12 c. c. 10 d. d. 8
Gii:
N$ng  OH
-
= C
M
KOH = 10
-4
==> [H
+
] = 10
-14
/[OH
-
] = 10
-10

Vy pH = 10. áp án c
Ví d 2: Trn 200 ml dung dch HCl 0,01M vi 300 ml dung dch H
2
SO

4
0,005M.
Dung dch nhn c sau khi trn có pH là:
a. a. 1 b. b. 2 c. c. 5 d. d. 4
Gii: Ta có: HCl > H
+
+ Cl
-

0,002 mol 0,002 mol
H
2
SO
4
> 2H
+
+ SO
4
2-
0,0015 mol 0,003 mol
Tng s mol H
+
= 0,002 +0,003 = 0,005 mol
Th tích dung dch sau pha trn = 0,5 lít
[H
+
] sau pha trn = 0,005 / 0,5 = 0,01 M vy pH = 2 áp án b
Ví d 3: Dung dch HCl có pH = 2 cn pha loãng dung dch axit này b#ng H
2
O bao

nhiêu ln  thu c dung dch có pH = 4?
a. a. 10 ln b. b. 99 ln c. c. 101 ln d. d. 100 ln
Gii: Ta có pH = 2 vy [H
+
] = 10
-2
: khi pha loãng s mol H
+
không thay i
Gi th tích dung dch HCl là V lít; th tích nc pha trn là V’ lít
s mol H
+
= 10
-2
V mol
dung dch có pH = 4 vy [H
+
] = 10
-4
; s mol H
+
= 10
-4
(V+ V’)mol
Vì s mol H
+
không thay i ta có:
10
-2
V = = 10

-4
(V+ V’)
V/ V’ = 1/99 vy pha loãng 100 ln áp án d
Tng t: Nu pha loãng 1 dung dch axit mnh in ly hoàn toàn có pH = 1 thành
pH = 2 thì pha loãng 10 ln; pH = 3 thì pha loãng 100 ln; pH = 4 thì pha loãng
1000 ln
Nu pha loãng 1 dung dch baz mnh in ly hoàn toàn có pH = 13 thành pH = 12
thì pha loãng 10 ln; pH = 11 thì pha loãng 100 ln; pH = 10 thì pha loãng 1000
ln chú ý n [H
+
].[OH
-
] = 10
-14
t ó tính s mol OH
-

Ví d 4: Dung dch trong nc c!a axit axetic có n$ng  mol 0,2M. Bit  in
ly 0,95% , thì pH c!a dung dch này là:
a. a. 5 b. b.
≈
2,72 c. c.
≈
3,72 d. d.
≈
2,52
Gii: axit axetic có n$ng  mol 0,2M, á = 0,0095
Phng trình in ly:
CH
3

COOH > CH
3
COO
-
+ H
+
0,2x0,0095 0,2x0,0095
[H
+
] = 0,2x0,0095 = 0,0019 = 1,9.10
-3

pH = - lg[H
+
] = - lg[1,9.10
-3
] = 2,72 áp án b

Dng pha trn dung dch có phn ng hoá hoc:

Ví d 5: Trn l,n 400 ml dung dch NaOH 0,625M vi 100 ml dung dch HCl 2M
c dung dch X. Giá tr pH c!a dung dch X là:
a. a. 14 b. b. 13 c. c. 3 d. d. 2

Gii: NaOH > Na
+
+ OH
-

0,25 mol 0,25 mol

HCl > H
+
+ Cl
-

0,2 mol 0,2 mol

Lp mi quan h: H
+
+ OH
-

→
H
2
O
Mol ban u: 0,2 mol 0,25 mol
Mol phn )ng: 0,2 mol 0,2 mol
Mol d: 0 0,05 mol
Th tích dung dch sau pha trn = 0,5 lít
[OH
-
] sau pha trn = 0,05 / 0,5 = 0,1 M
[H
+
] = 10
-14
/[OH
-
] = 10

-13

Vy pH = 13. áp án a
Ví d 6: Th tích dung dch H
2
SO
4
có pH = 2 cn  trung hoà 200 ml dung dch
KOH 0,2 M là:
a. a. 4000 ml b. b. 5000 ml c. c. 8000 ml d. d. 1000 ml
Gii: S mol KOH = 0,2x0,2=0,04 mol
KOH > K
+
+ OH
-

0,04 mol 0,04 mol
Phn )ng trung hoà: H
+
+ OH
-

→
H
2
O
0,04 mol 0,04 mol
H
2
SO

4
> 2H
+
+ SO
4
2-
0,02 mol 0,04 mol
Vì dung dch H
2
SO
4
có pH = 2 ==> [H
+
] = 10
-2
Th tích dung dch H
2
SO
4
= 0,04 / 10
-2
= 4 lít áp án a
Ví d 7: Dung dch Ba(OH)
2
có pH = 13 (dung dch A). Dung dch HCl có pH = 1
(dung dch B). em trn 2,75 lít dung dch A vi 2,25 lít dung dch B c 5 lít
dung dch C. Hãy tính pH c!a dung dch C?
a. a. 14 b. b. 13 c. c. 3 d. d. 12
Gii: dung dch A có [H
+

] = 10
-13
==> [OH
-
] = 10
-14
/ 10
-13
= 10
-1
n
OH-
= 2,75 x 10
-1
= 0,275 mol
Dung dch B có [H
+
] = 10
-1
==> n
H+
= 2,25 x 10
-1
= 0,225 mol


Phng trình ion: H
+
+ OH
-

→
H
2
O
Mol ban u: 0,225 mol 0,275 mol
Mol phn )ng: 0,225 mol 0,225 mol
Mol d: 0 0,05 mol
Th tích dung dch sau phn )ng: 5 lít => [OH
-
] = 0,05/5=0,01M
[H
+
] = 10
-14
/[OH
-
] = 10
-12

pH = 12 áp án d
Ví d 8: Cho 250 ml dung dch hn hp HCl 0,1 M và H
2
SO
4
0,05 M tác dng vi
250 ml dung dch NaOH aM thu c dung dch có pH = 12. Tính a?
a. a. 0,14M b. b. 0,16M c. c. 0,22M d. d. 0,12M
Gii: Ta có: HCl > H
+

+ Cl
-

0,025 mol 0,025 mol
H
2
SO
4
> 2H
+
+ SO
4
2-
0,0125 mol 0,025 mol
Tng s mol H
+
= 0,025 +0,025 = 0,05 mol
Th tích dung dch sau pha trn = 0,5 lít pH = 12 vy [OH
-
] = 10
-14
/ 10
-12
= 10
-2

n
OH- d
= 0,5x 10
-2

= 0,005 mol
NaOH > Na
+
+ OH
-

0,25a mol 0,25a mol
Phng trình ion: H
+
+ OH
-

→
H
2
O
Mol ban u: 0,05 mol 0,25a mol
Mol phn )ng: 0,05 mol 0,05 mol
Mol d: 0 0,25a- 0,05 mol
0,25a- 0,05 = 0,005 ==> a = 0,22M áp án c
Ví d 9: Trn 300 ml dung dch HCl 0,05M vi 200 ml dung dch Ba(OH)
2
aM thu
c 500 ml dung dch có pH = 12. Tính a?
a. a. 0,05M b. b. 0,1M c. c. 0,2M d. d. 0,25M
Cách gii tng t ví d 8: áp án a
Ví d 10: cho 2 dung dch: dung dch A ch)a 2 axit HCl 0,5 M và H
2
SO
4

0,25 M;
Dung dch B ch)a NaOH 0,5 M và Ba(OH)
2
aM. Trn V lít dung dch A vi V lít
dung dch B thu c 2V lít dung dch C có pH = 7 và mt lng kt t!a. Giá tr
c!a a là:
a. a. 0,05M b. b. 0,3M c. c. 0,25M d. d. 0,5M
Gii: : HCl > H
+
+ Cl
-

0,5V mol 0,5V mol
H
2
SO
4
> 2H
+
+ SO
4
2-
0,25V mol 0,5V mol
Tng s mol H
+
= 0,5V +0,5V = V mol
NaOH > Na
+
+ OH
-

0,5V mol 0,5V mol

Ba(OH)
2
> Ba
2+
+ 2OH
-
aV mol 2aV mol
Tng s mol OH
-
= (2aV + 0,5V) mol

Khi trn: Ba
2+
+ SO
4
2-
> BaSO
4

H
+
+ OH
-

→
H
2
O

V (2aV + 0,5V)
Vì pH = 7 nên V =(2aV + 0,5V) ==> a= 0,25M áp án c

Ví d 11: Cho dung dch HCl có pH = 5 (dung dch A). Cho dung dch NaOH có
pH = 9 (dung dch B). Hi phi ly 2 dung dch trên theo t( l th tích bao nhiêu(
V
A
/V
B
)  c dung dch có pH = 8.
a. a. 9/11 b. b. 11/9 c. c. 99/11 d. d. 8/12

Gii: dung dch HCl có pH = 5 ; [H
+
] = 10
-5

dung dch NaOH có pH = 9; [H
+
] = 10
-9
==> [OH
-
] = 10
-5

dung dch có pH = 8 nên dung dch có tính baz [H
+
] = 10
-8

==> [OH
-
] = 10
-6

Gi V
A
là th tích dung dch A
Gi V
B
là th tích dung dch B
Th tích dung dch sau pha trn = V
A
+ V
B

Phng trình ion: H
+
+ OH
-

→
H
2
O
Mol ban u: 10
-5
V
A
mol 10

-5
V
B
mol
Mol phn )ng: 10
-5
V
A
mol 10
-5
V
A
mol
Mol d: 0 10
-5
V
B
- 10
-5
V
A
mol
Ta có: 10
-5
V
B
- 10
-5
V
A

= (V
A
+ V
B
)10
-6

V
A
/V
B
= 9/11 áp án a
i vi chng trình hoá hc ph thông th loi bài tp trong dung dch xy ra
gia axit - baz di&n ra rt ph)c tp, c bit là nhng axit và baz trung bình và
yu, cn hc sinh nm vng các nh lut trong dung dch ( nh lut bo toàn
n$ng , nh lut tác dng khi lng, nh lut bo toàn in tích ). i vi 
thi i hc và cao -ng không òi hi + m)c  quá khó cho hc sinh nhng các
em cn phân tích k u bài, tìm mi liên h gia các d kin, nh hng cách
gii nhanh, chính xác và hp logic trong khong thi gian cho phép, chúc các em
hc tt.



Do thi gian quá bn nên không th kim tra li chính t, c*ng nh trình bày, rt
mong tip tc cng tác  cùng trao i v phng pháp ging dy và hoàn thin
các chuyên  gii nhanh hoá hc vô c và hu c tip theo c bit là phng
pháp ging dy hoá bc THCS.
Xin chân thành cm n ./.

