báo cáo thực tế công tác xã hội cá nhân

ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG - XÃ HỘI
KHOA CÔNG TÁC XÃ HỘI
----------

BÁO CÁO

THỰC HÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI
CÁ NHÂN
Họ tên sinh viên: Nguyễn Thị Như Quỳnh
Lớp: Đ5CT1 (nhóm 4)
Mã sinh viên: 11051170
Địa điểm: thôn Cát Động – thị trấn Kim Bài – Thanh Oai – HN
Giảng viên hướng dẫn: Ths.Nguyễn Thị Thanh Hương
CN.Nguyễn Tuấn Long
CN.Vũ Xuân Dũng

Hà Nội, tháng 9 năm 2011


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình

LỜI NĨI ĐẦU
Cơng tác xã hội là một ngành, nghề mới tại Việt Nam. Do vậy, nhận thức của
mọi người về Cơng tác xã hội vẫn cịn rất nhiều hạn chế. Thứ nhất, nhiều người
đồng nhất và nhầm lẫn công tác xã hội với làm từ thiện, ban ơn, ban phát hoặc
nhầm lẫn công tác xã hội với các hoạt động xã hội của các tổ chức, đoàn thể...
Thứ hai, vai trị, vị thế cũng như tính chất chuyên nghiệp của công tác xã hội ở
Việt Nam chưa được khẳng định. Do vậy, để phát triển công tác xã hội ở Việt
Nam cần có sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, có sự liên kết giữa các cơ sở
đào tạo và cơ sở thực hành công tác xã hội chun nghiệp. Bởi vì, cơng tác xã
hội là một hệ thống liên kết các giá trị, lý thuyết và thực hành. Công tác xã hội là

trung tâm, tổng hợp, kết nối và trực tiếp tham gia vào đảm bảo an sinh xã hội.
Giá trị của công tác xã hội dựa trên cơ sở tôn trọng quyền lợi, sự bình đẳng,
giá trị của mỗi cá nhân, nhóm và cộng đồng. Giá trị được thể hiện trong các
nguyên tắc hoạt động cũng như các quy điều đạo đức của công tác xã hội.
Thực hành công tác xã hội nhằm đến các đối tượng yếu thế trong xã hội.
Nhân viên công tác xã hội sử dụng các kỹ năng, kỹ thuật và hoạt động đa dạng
phù hợp với từng đối tượng thân chủ cụ thể. Các mơ hình can thiệp trong thực
hành bao gồm các tiến trình trợ giúp thân chủ đến việc tham gia vào chícnh sách,
hoạch định và phát triển xã hội nhằm đảm bảo hệ thống an sinh xã hội tồn diện.
Do vậy, thực hành cơng tác xã hội là một vấn đề quan trọng trong quá trình
đào tạo cơng tác xã hội. Thơng qua q trình thực hành công tác xã hội, sinh
viên được rèn luyện kỹ năng, vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn.
Ngồi ra, giúp cho sinh viên thấy được vai trị, vị trí và trách nhiệm của cơng tác
xã hội đối với cá nhân, nhóm và cộng đồng.
Nhóm sinh viên thực tế chúng tơi xin được bày tỏ lịng biết ơn đối với tồn
thể giảng viên Khoa Cơng tác xã hội, trường Đại học Lao động - Xã hội, với sự
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

2


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
giảng dạy, hướng dẫn và quan tâm của cô Nguyễn Thị Thanh Hương, thầy
Nguyễn Tuấn Long và thầy Vũ Xuân Dũng cùng sự hợp tác của người dân và
cán bộ thôn Cát Động - thị trấn Kim Bài - huyện Thanh Oai - Hà Nội đã giúp đỡ
chúng tơi hồn thành đợt thực tế này.
Hà Nội, tháng 9 năm 2011
Sinh viên: Nguyễn Thị Như Quỳnh

Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

3


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình

NỘI DUNG
I. GIỚI THIỆU VỀ CƠ SỞ THỰC TẾ
Thôn Cát Động nằm cách trung tâm Hà Nội tầm 25km về phía Đơng, thuộc
thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội. Vì nằm bên cạnh đường
quốc lộ 21B nên thơn Cát Động có nhiều tuyến xe buýt, xe khách từ các bến xe
trong thành phố Hà Nội về thẳng thơn, vì vậy rất thuận tiện trong việc giao thơng
đi lại, trao đổi, bn bán hàng hóa.
Về địa giới, phía Đơng thơn giáp xã Tam Hưng, phía Tây giáp xã Kim An,
phía Nam giáp xã Đỗ Động và xã Kim Thư, phía bắc giáp xã Thanh Mai. Thơn
Cát Động có diện tích gần 2 km2 với 2/3 là đất làm nơng nghiệp, cịn 1/3 là đất
dân cư ở.
Thơn Cát Động có 4 cụm dân cư (tương ứng với 4 đội sản xuất) với 531 hộ
dân, có 2437 nhân khẩu. Người dân trong thôn đều được hưởng đầy đủ các điều
kiện thiết yếu như điện thắp sáng, nước sạch dùng trong sinh hoạt hàng ngày.
Người dân ở đây chủ yếu sống bằng nghề nông truyền thống. Nhờ bồi đắp màu
mỡ từ sông Đáy nên công việc trồng trọt của người dân cũng khá thuận lợi nên
kinh tế dù không nhiều nhưng cũng ổn định, đời sống không gặp q nhiều khó
khăn.
Thơn Cát Động 14 năm nay đều đạt danh hiệu Thơn văn hóa với nhiều hoạt
động văn hóa xã hội sôi động rất được sự quan tâm hưởng ứng của tồn bộ người
dân. Tại thơn cũng có nhiều Hội, Câu lạc bộ hoạt động hiệu quả như Hội phụ nữ,
Hội Nông dân, Hội người cao tuổi, Câu lạc bộ Phịng chống bạo lực gia đình,

Câu lạc bộ Văn hóa văn nghệ,...
Những năm gần đây, khi được sát nhập vào Hà Nội, huyện Thanh Oai nói
chung và thơn Cát Động nói riêng đã nhận được sự quan tâm, đầu tư của nhà
nước về mọi mặt. Chính vì vậy mà thôn Cát Động ngày càng phát triển hơn nữa.
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

4


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
Cùng với những truyền thống tốt đẹp từ ngàn xưa, người dân xóm Bến vẫn tiếp
tục thi đua để xây dựng một cuộc sống giàu đẹp, góp phần vào sự phát triển
không ngừng của đất nước, cùng đất nước tiến lên trên con đường hội nhập quốc
tế.
II. TIẾN TRÌNH TRỢ GIÚP THÂN CHỦ
1. Hồn cảnh tiếp cận thân chủ
Mỗi khóa học ngành Cơng tác xã hội - trường Đại học Lao động Xã hội
chúng tơi đều có một chuyến đi thực tế nhằm áp dụng những kiến thức đã học
được ở trên lớp vào thực tế công việc và trau dồi kinh nghiệm cho bản thân.
Ngay từ khi bắt đầu môn học chúng tôi cũng đã xác định và chuẩn bị tinh thần
cho những chuyến đi thực tế để có thể thực hành những kỹ năng, những phương
pháp của ngành học của mình. Nhóm sinh viên khóa Đ5 chúng tơi năm nay cũng
được chia thành từng nhóm nhỏ và đi thực hành tại các địa điểm tự chọn cách
trường tối đa 30km. Và nhóm chúng tơi đã quyết định chọn thôn Cát Động - thị
trấn Kim Bài - huyện Thanh Oai - Hà Nội. Vào ngày thứ 2 sống tại thôn, trong
khi đi thâm nhập cộng đồng, chúng tơi đã gặp một gia đình ở Đội 1 và tơi đã rất
ấn tượng với hình ảnh mà mình nhìn thấy, đó là bởi sự trẻ con, non nớt của một
bà mẹ trẻ đang cho con ăn. Trong thời gian đầu ở địa phương, chúng tôi đã gặp
gỡ các Ban, ngành, đồn thể của thơn và tơi đã được giới thiệu về trường hợp

của em Thanh - bà mẹ mà mấy hôm trước tôi đã gặp - một bà mẹ trẻ 17 tuổi gặp
rất nhiều khó khăn trong cuộc sống.
Tơi đã nghĩ về em gái đó, người chỉ bằng tuổi em gái tôi ở nhà, tôi thật
không thể tưởng tưởng ra khi ở độ tuổi đấy thì em lo liệu thế nào cho cuộc sống
hơn nhân của mình ? Khơng biết ở độ tuổi đấy thì em sẽ ni con như thế nào ?
Tôi quyết định sẽ tiếp cận Thanh khơng chỉ vì em làm tơi thấy khó hiểu, lo lắng
mà cịn bởi khi thấy Thanh, tơi cảm nhận được sự lặng lẽ, nét buồn sâu thẳm ở
em.
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

5


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
2. Sơ lược về thân chủ
Theo những nguồn thông tin tôi thu thập được từ cô Mến - hội trưởng hội
phụ nữ của thơn, hàng xóm và một vài người thân của đối tượng thì: Thanh là
chị cả trong một gia đình có 3 người con. Mẹ Thanh mất khi em mới được 15
tuổi. Do gia đình khó khăn, em đã ngừng học khi hết cấp 2 để ở nhà cùng phụ
giúp việc làm ruộng với bố. Bố Thanh là một người cha thương con nhưng rất
gia trưởng và cục cằn, vì cuộc sống khó khăn và có nhiều áp lực nên bố em cũng
hay uống rượu.
Năm 16 tuổi, em đã có thai với bạn trai. Vì sợ những tai tiếng với xóm làng
nên em đã phải kết hơn khi cịn rất trẻ. Gia đình nhà chồng Thanh là một gia
đình rất khắt khe và nghiêm khắc. Họ có 3 người con trai và chồng Thanh là con
trai cả.
Vì cịn rất trẻ mà sớm phải kết hơn, làm mẹ và lo toan cho gia đình, và cũng
khơng có được sự chỉ bảo, quan tâm từ một người mẹ nên cuộc sống của em gặp
rất nhiều khó khăn. Mối quan hệ vợ - chồng, nàng dâu - gia đình nhà chồng và cả

những trách nhiệm mới không hề đơn giản khiến em gặp phải rất nhiều căng
thẳng và khủng hoảng trong cuộc sống hàng ngày.
3. Vấn đề thân chủ đang gặp phải
3.1 Thu thập và phân tích thơng tin
Phúc trình các buổi (dưới dạng nhật ký)
Đợt thực hành này ngồi mơn thực hành cơng tác xã hội nhóm và phát triển
cộng đồng, nhóm cịn một mơn rất quan trọng là thực hành công tác xã hội cá
nhân. Theo kế hoạch ban đầu, nhóm dự định sẽ tiến hành thành lập nhóm để sinh
hoạt nhóm trước rồi mới tìm trong nhóm đó những cá nhân mà mình quan tâm
để làm công tác xã hội cá nhân. Tuy nhiên, do việc thành lập nhóm chưa thể tiến
hành ngay, nhóm chúng tơi đã quyết định các thành viên sẽ tự tìm kiếm ca để
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

6


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
thực hành cơng tác xã hội cá nhân cho mình. Dù có ấn tượng với Thanh nhưng
để tiếp cận và trị chuyện với Thanh là một việc khơng hề đơn giản, vì vậy tơi đã
quyết định thường xun đến nhà Thanh thăm hỏi để có cơ hội tiếp xúc với em.
Buổi 1
Thời gian: 10h sáng thứ 7 ngày 20/08/2011
Địa điểm: Sân nhà Thanh
Mục đích: Tiếp cận, làm quen với đối tượng
Sáng hơm đó là ngày chúng tơi bắt đầu bắt tay vào tìm hiểu để vẽ bản đồ xã
hội thơn. Sau khi xong cơng việc chung của nhóm, tơi đến nhà em Thanh với
mục đích làm quen và nói chuyện với em. Vì đến vào tầm gần trưa nên tơi nghĩ
em sẽ có nhà và tơi có nhiều cơ hội làm quen với em hơn.
Đứng từ ngoài cổng nhìn vào tơi khơng thấy em, chỉ thấy một người phụ nữ,

mà tơi đốn có thể đó là mẹ chồng em, đang ngồi chơi với một đứa trẻ. Tôi gọi
cổng và em chạy ra, trông em ướt đẫm mồ hôi, tay cầm đũa (có vẻ như là em
đang nấu ăn). Tôi đi theo em vào nhà, chào mẹ em và chơi cùng bé Lan (con gái
Thanh). Có vẻ như bác gái khơng được vừa ý khi có người lạ ở nơi khác mới đến
tiếp cận nên có thái độ rất lạnh nhạt, thờ ơ. Bác đứng lên đi ra vườn sau nhà, cịn
tơi thì bế bé Lan xuống bếp cùng Thanh. Dù cũng đã gặp nhau 2 lần rồi nhưng
đó chỉ là qua loa nên tôi giới thiệu lại một lần nữa về mình với em. Thanh hỏi
"Chị về đây là để làm gì ?". Câu hỏi lạnh lùng nhưng tơi hiểu đó là chuyện
đương nhiên khi có một người lạ ở nơi khác đến làm thân nên tôi cũng từ từ giải
thích, trị chuyện cùng em. Chúng tơi cùng nói chuyện về cơng việc của nhóm
mình, mục đích của nhóm, mong muốn của nhóm chúng tơi khi về tại địa
phương này. "Bọn chị về đây để thưc tế Phát triển cộng đồng, nghĩa là cùng
người dân tìm ra những vấn đề xã hội của thôn và cùng giải quyết một vấn đề
trong khả năng của bọn chị." Tơi nói nhưng em vẫn chỉ nhìn vào chảo đỗ xào.
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

7


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
Khi em đã hiểu được một phần về cơng việc của mình, tơi bắt đầu lân la hỏi về
chuyện của em. Vì mới quen nên tơi chỉ dám hỏi những chuyện nhỏ như "Bà nội
có vẻ quý cháu bé nhà em nhi ?", "Em làm gì vậy, đi làm mà được bà nội trơng
cháu thì là nhất rồi đấy", "Chị thấy thơn mình có nhiều hoạt động xã hội như
văn nghệ, các câu lạc bộ hay thật đấy, em có hay tham gia khơng ?",... Nói
chuyện cùng nhau nhưng thực ra phần lớn đều là tơi nói, em chỉ ậm ừ trả lời một
cách rất e dè. Thanh bế bé Lan nhưng rất vụng về nên đã làm con khóc, có thể vì
vừa nấu ăn vừa trơng con nên làm em lúng túng, nhưng nhìn ánh mắt trìu mến
em nhìn con, tơi biết em u con mình vơ cùng, chỉ cần tình u đó tơi nghĩ em

đủ khả năng làm một người mẹ thực sự, khác với tuổi 17 trẻ con như những
người bạn đồng trang lứa. Dù vậy khi hỏi chuyện về gia đình, em có vẻ rất rụt rè,
e ngại nhưng tơi hiểu điều đó cũng là đương nhiên nên tôi sẽ cố gắng ở những
lần sau. Đang nói chuyện thì mẹ em về, và tơi nghĩ cũng đã muộn rồi nên tôi đã
về. Tôi chào mẹ và em, hẹn sẽ gặp lại lần sau. Em chào tơi nhưng khơng quay lại
nhìn ra, cịn mẹ em thì vẫn giữ thái độ lãnh đạm ấy.
Thanh là một cơ gái đã đủ trưởng thành, em ít nói và khá kín đáo. Tơi nghĩ
rằng nếu mình dùng sự chân thành để làm bạn với một ai đó thì nhất định sẽ
thành cơng ! Vì vậy, tơi đã tự hứa với bản thân là nhất định không được bỏ cuộc,
nhất định phải thân thiết hơn được với Thanh, phải giúp được gì đó cho em.
Buổi 2
Thời gian: 15h Chủ nhật ngày 21/08/2011
Địa điểm: Nhà Thanh
Mục địch: Tiếp cận, làm quen với thân chủ
Hôm nay tôi được phân công đi khảo sát cộng đồng, thu thập ý kiến của
người dân, trong đó có Đội 1 nên tơi đã tới thăm Thanh. Lúc tơi đến thấy nhà
cửa im ắng, có vẻ như mọi người đều đi làm cả nên tôi chưa gọi ngay mà đứng
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

8


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
đợi một lúc. Sau đó khi tơi cứ thử gọi cửa, một lúc thì thấy em chạy ra mở cửa.
Thì ra em vừa cho bé Lan ngủ, đang nhặt đỗ ở sân sau nhà. Đỗ là một cây trồng
phổ biến ở đây nên đã số mọi gia đình có ruộng đều trồng đỗ. Chúng tơi vừa
cùng nhặt đỗ vừa nói chuyện. Dù khơng nhiều nhưng hơm nay em đã cởi mở với
tôi hơn so với những lần trước. Nhìn hình ảnh em một mình ngồi nhặt đỗ, cơ đơn
và thật nhỏ bé. Tôi vẫn luôn tự hỏi em sẽ sống như thế nào với tư cách là một

người vợ, người mẹ và người con dâu trưởng trong một gia đình lớn khi mới 17
tuổi. Tơi biết việc có thai trước hôn nhân ở làng quê là một việc rất xấu hổ và tế
nhị nên khi tôi hỏi "Gia đình tồn người lớn nên khi có thêm một đứa trẻ sẽ rất
vui em nhỉ ?", em chỉ im lặng mỉm cười, một nụ cười đó sao có cả sự chua xót và
niềm hạnh phúc. Em bảo "Vất vả lắm chị ạ. Em hối hận khi đã mắc sai lầm để
phải kết hơn sớm, nhưng em hạnh phúc khi có cháu Lan." Tơi cảm thấy rằng
mình đã bắt đầu được em tin tưởng. "Gia đình nhà chồng em thế nào ? Ông bà
chắc cũng yêu cháu Lan chứ em ?" Em vẫn nhìn xuống, tay nhặt đỗ và nói rất
buồn "Vâng. Bố mẹ em cũng quý cháu nhưng ông bà khắt khe quá, em khổ lắm".
Thấy em rất buồn, tôi sợ em sẽ khóc nên đã hỏi sang chuyện ơng bà làm gì, việc
học tập của 2 em chồng Thanh, việc chăm sóc bé Lan,... Em khơng cười, ít nhất
là từ lần đầu tiên gặp đến giờ tôi chưa bao giờ được thấy em cười. Phải chăng
cuộc sống đã làm trái tim em khơ cứng ? Chúng tơi nói chuyện thêm được một
chút nữa thì em bảo tơi về "Sắp đến giờ bố mẹ chồng và chồng em về rồi. Em
phải đi chuẩn bị cơm, chị về đi". Ngày hôm nay tơi chưa thu hoạch gì được
nhiều nhưng ít nhất thì mối quan hệ giữa tơi và Thanh đang tiến triển tốt. Tơi
nghĩ cách mưa dầm thấm lâu, mình cứ thật lịng quan tâm thì sẽ nhận được sự
chia sẻ từ em. Tôi ra về với tâm trạng đầy hy vọng.

Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

9


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
Buổi 3
Thời gian: Sáng ngày 22/08/2011
Địa điểm: Chợ gần Nhà văn hóa cũ thơn Cát Động
Mục đích: Củng cố mối quan hệ và tìm hiểu thơng tin

Thơn Cát Động có một chợ cóc nhỏ gần nhà văn hóa cũ, mọi người trong
thôn chủ yếu đi chợ tại đây. Qua cơ Hà hàng xóm của em Thanh, tơi biết được
rằng em cũng hay đi chợ này vào buổi sáng sớm nên hôm nay tôi đã dậy sớm và
qua rủ em đi chợ cùng. Khi tôi sang nhà rủ em, tơi đã gặp chồng em. Đó là một
chàng trai trơng cũng còn rất trẻ con, dáng người gầy cao và khá đen. Anh ta
nhìn thấy tơi nhưng khơng nói gì mà quay vào lấy xe máy và đi ra ngoài. Tơi
nghĩ có vẻ người này cũng sẽ khó tiếp cận. Lúc tơi rủ Thanh cùng đi chợ, em có
vẻ ngập ngừng e ngại nhưng tôi lấy cớ rằng chưa quen người và cách mua bán ở
đây nên nhờ em đi cùng giúp đỡ. Em ngập ngừng đống ý và chúng tôi cùng đi ra
chợ. Trên đường đi tôi đã hỏi về chồng Thanh. Tôi hỏi "Người vừa nãy là chồng
em phải khơng ? Nhìn trẻ thật ! Chồng em làm gì vậy ?". Thanh bảo "Vâng. Đó
là chồng em đấy. Chồng em đi làm sửa chữa xe máy ở ngoài thị trấn từ sáng đến
tối mới về". Qua lời Thanh tơi có thể thấy chồng em đi làm suốt cả ngày, thời
gian có ở nhà có vẻ ít, mọi cơng việc trong gia đình, việc chăm ni con Thanh
đều khơng nhận được sự giúp đỡ, chia sẻ từ chồng. "Chồng em đi làm cả ngày
thế chắc về sẽ nhớ con lắm Thanh nhỉ". Khi tôi hỏi vậy khiến em cúi mặt, im
lặng và có vẻ rất buồn. Em như muốn nói gì đó nhưng lại cứ ngập ngừng, tơi đã
khơng biết mình có nên hỏi tiếp hay khơng vì thực sự tơi hình như đã chạm vào
nỗi đau của em. Chúng tôi cứ thế im lặng đi. Khi đến chợ em đã giúp tôi mua đồ
ăn, đồ ăn ở đây rẻ hơn ở Hà Nội rất nhiều, để cho không khí được thoải mái, thân
thiện, tơi đã nói vui rằng “Cứ như thế này thì chắc chị ngày nào cũng sang đòi đi
chợ theo em mất!”. Tuy nhiên, dù vậy nhưng mọi người bán hàng ở chợ lại có
thái độ gì đó như khơng thân thiện, cởi mở với Thanh. Tơi khơng biết đó là do
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

10


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình

họ bận rộn với cơng việc bán hàng hay cịn vì lý do khác. Tơi đã nghĩ người
cùng làng phần lớn đều biết nhau hết nên sẽ có chào hỏi, hay hỏi thăm gì đó
nhưng mọi người ở đây lại khá lạnh nhạt. Điều này làm tơi tị mị một chút. Trên
đuờng đi chợ về, chúng tơi chỉ nói chuyện vu vơ về thời tiết, về nấu nướng, về
mấy cơng việc nhóm chúng tơi đang làm về mơn Phát triển cộng đồng. Em rất
hưng thú với việc nấu ăn, em đã có ý muốn được học thêm về nấu ăn "Vì ở quê
nên việc ăn uống gia đình em cũng khơng cầu kì lắm nhưng em vẫn muốn cố
gắng nấu ăn thật ngon, để lấy lòng mẹ chồng mà chị !". "Mẹ chồng em chắc sẽ
vui lắm khi có cơ con dâu như thế này đấy." Tơi có ý muốn gợi mở để em nói về
gia đình nhà chồng nhưng thật khó, vì dù gì đó cũng là chuyện riêng của mỗi gia
đình, khơng ai lại thích vạch áo cho người xem lưng. Thấy em khơng nói gì tôi
mới đùa "Bà nội của chị lúc đầu rất ghê, mẹ chị phải rất vất vả mới đối phó
được đấy". Em mỉm cười, im lặng một lúc em mới ngập ngừng, "Mẹ chồng em
cũng khắt khe lắm, mẹ không vừa ý về em đâu. Bà cũng không quá to tiếng
nhưng lại xa cách lắm... Thực sự khó khăn lắm chị ạ". Như được gợi mở, tôi bảo
"Ừ đúng đấy, lấy lịng mẹ chồng ln thế mà, nếu em muốn hơm nào đó chị em
mình cùng trao đổi, tìm hiểu về cách làm nàng dâu được lịng gia đình nhà
chồng nhé. Chị rồi cũng sẽ kết hôn mà !". Với gợi ý của tôi, em đã gật đầu. Tôi
thấy thật sự rất vui, cứ như mình vừa chiến thắng một trận đấu vậy. Và vì hơm
nay nhóm chúng tơi sẽ tham gia sửa đoạn đường hỏng trước Nhà văn hóa cùng
người dân nên tơi chỉ có thể gặp gỡ, nói chuyện với em lúc đi chợ cùng thế này
thôi. Chúng tôi chia tay nhau ở cổng nhà em, tôi chào em "Chị về đây. Hơm nào
sang chị em mình cùng nấu ăn và nói chuyện tiếp nhé !". "Vâng, chị về nhé" - em
đã chào lại tôi, tôi đã thực sự bất ngờ, dù nó khơng có gì là to tát cả nhưng ít
nhất, buổi hơm nay là bước đầu để mối quan hệ giữa chúng tôi trở nên thân thiết
hơn. Tôi mang đồ ăn về nhà với tâm trạng rất vui và đầy hy vọng.
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

11

Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
3.2 Xác định vấn đề của thân chủ
Sau khi đã có những thơng tin ban đầu về thân chủ, kết hợp với kỹ năng quan
sát, lắng nghe, phân tích thơng tin, tơi đã tìm ra được vấn đề mà em Thanh đang
gặp phải như sau:
Từ khi mẹ mất, Thanh gặp những cú sốc lớn về mặt tinh thần. Mẹ là người
em rất thân thiết, luôn chia sẻ mọi chuyện cùng em nên khi mẹ khơng cịn, em
trở nên khép kín hơn, ít chia sẻ với mọi người. Kinh tế gia đình gặp khó khăn, là
con cả trong nhà, em đã phải nghỉ học ở nhà để phụ giúp bố làm ruộng sau khi
học hết cấp II và để hai em được đi học. Bố em vốn thương con nhưng lại là một
người đàn ơng lầm lì, ít nói và khá gia trưởng, cộng thêm sự ra đi của mẹ Thanh,
bố em càng trở nên cục cằn và hay uống rượu hơn trước. Cứ mỗi lần bố say,
Thanh và hai đứa em lại phải chịu những trận đòn và sự chửi mắng. Khơng có
được sự chỉ bảo, chia sẻ của người mẹ, thêm vào đó là những trận địn, những
lần chửi mắng của người bố, cô bé Thanh 16 tuổi khi ấy có những thay đổi về
tâm sinh lý mà không được chia sẻ, giải đáp, em đã sớm có bạn trai và mang thai
ngồi ý muốn.
Bà ngoại Thanh cũng rất thương em, nhưng bà cũng đã già yếu, khơng thể
bảo ban em được mọi chuyện. Khi biết mình có thai, bà là người đầu tiên em
chia sẻ. Chuyện mang thai đó đã là một cú sốc lớn đối với cả gia đình Thanh. Để
tránh những dị nghị, tai tiếng với xóm làng, Thanh đã phải kết hơn sớm, ở tuổi
16 với cái thai 5 tháng tuổi.
Gia đình nhà chồng Thanh là một gia đình nơng thơn truyền thống, cũng khá
là khắt khe và nghiêm khắc. Bố chồng em làm công nhân tại nhà máy gạch
Viglacera Từ Liêm. Mẹ chồng em làm ruộng. Họ có 2 người con trai và chồng
Thanh là con trai cả. Chồng Thanh hơn em 2 tuổi, cũng nghỉ học sớm ở nhà làm
thợ sửa xe máy ngoài thị trấn Kim Bài. Chồng đi làm cả ngày nên khơng chia sẻ
được với em những khó khăn trong cuộc sống hàng ngày

Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

12


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
Vì phải kết hơn khi cịn rất trẻ và thiếu kinh nghiệm sống, làm mẹ và lo toan
cho cuộc sống gia đình nên em gặp rất nhiều khó khăn, bỡ ngỡ. Mối quan hệ vợ
- chồng, nàng dâu - gia đình nhà chồng và cả những trách nhiệm mới không hề
đơn giản khiến em gặp phải rất nhiều căng thẳng và khủng hoảng trong cuộc
sống hàng ngày.
Khi đã nghỉ học ở nhà, em ít dần những giao lưu với bạn bè cũ. Đến bây giờ
đã làm mẹ, mặc cảm, tự ti với hồn cảnh của mình nên em cũng vẫn khép kín, ít
bạn bè, và cũng khơng tham gia các hoạt động, hội hay câu lạc bộ trong thôn.
Điều này ảnh hưởng rất lớn tới tâm lý của em. Những khó khăn, nỗi buồn em
đều chịu đựng, giữ lại cho mình, hoặc thỉnh thoảng chia sẻ với bà ngoại. Do vậy,
nếu Thanh cứ tiếp tục ngại ngùng, much cảm, tự ti sẽ ảnh hưởng rất lớn tới cuộc
sống của em, không giải quyết được những xung đột trong các vai trò mà em
đnag phải đảm nhận, sẽ khiến cuộc sống của em khó khăn và khủng hoảng hơn
nữa.

Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

13


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
4. Lập kế hoạch giúp đỡ

4.1. Phân tích nguyên nhân, xác định vấn đề ưu tiên.
Cây vấn đề

Căng thẳng
trong cuộc
sống

Thiếu sự quan
tâm, tơn trọng từ
chồng và gia
đình nhà chồng

Mặc cảm, tự ti
về bản thân

Khơng
có được
sự chỉ
bảo, chia
sẻ của
mẹ

Về
hồn
cảnh
của bản
thân

Thiếu
sự quan

tâm
chia sẻ
từ
chồng

Có
thai
trước
hơn
nhân

Khơng
có
việc
làm

Thiếu kinh
nghiệm sống
và kiến thức để
làm vợ và làm
mẹ

Nghỉ
học
sớm

Cịn
trẻ
tuổi

Thiếu
sự chỉ
bảo
của
người
lớn

Phân tích cây vấn đề:
Thanh là một cơ gái rụt rè, khép kín nhưng lại rất có trách nhiệm. Việc mang
thai khi còn quá trẻ là một cú sốc lớn đối với cả em và gia đình em, nhưng em đã
chấp nhận đối mặt với nó, chấp nhận tự mình phải có trách nhiệm với cuộc sống
của bản thân và cả đứa trẻ. Việc kết hơn và có con sớm khiến cuộc sống của
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

14


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
Thanh gặp rất nhiều khó khăn.
Nhìn vào sơ đồ cây vấn đề ta có thể thấy Thanh sống mặc cảm, tự ti về hồn
cảnh của mình. Khi vẫn đang ở độ tuổi dậy thì, việc thiếu vắng đi sự chỉ bảo của
người mẹ khiến sự phát triển tâm sinh lý ở mỗi người đều gặp nhiều khó khăn.
Thiếu đi bàn tay người mẹ cũng là một trong những lý do khiến em mắc phải
những sai lầm như thế này trong cuộc đời. Sớm từ bỏ việc học, sớm kết hôn và
sinh con trong khi bạn bè đồng trang lứa vẫn đang đi học cũng khiến em thấy
mình kém cỏi, xấu hổ và rất tự ti với bạn bè. Điều đó càng làm em sống khép kín
và ít tiếp xúc với mọi người hơn.
Bên cạnh đó, là một cơ con dâu cịn rất trẻ và cịn nhiều thiếu sót, cộng thêm
việc gia đình nhà chồng rất nghiêm khắc và khó tính, Thanh đã chịu khơng ít

những áp lực. Gia đình nhà chồng, đặc biệt là mẹ chồng Thanh, thường không
vừa long với mọi điều Thanh làm. Với xã hội ở nơng thơn, việc mang thai khi
cịn trẻ khiến mọi người đều có cái nhìn thiếu thiện cảm về cơ gái đó. Gia đình
chồng Thanh cũng khơng phải ngoại lệ, có thể do thành kiến và vẫn chưa hiểu
hết về Thanh (mới kết hơn được 10 tháng) nên gia đình cịn có thái độ rất ghẻ
lạnh và coi thường em. Dù khơng có to tiếng nhưng chính cái sự im lặng, xa
cách mới làm em càng áp lực hơn rất nhiều. Ngoài ra, anh Sơn - chồng Thanh đi
làm cả ngày, và cũng còn trẻ khi mới 19 tuổi nên khơng chia se được những khó
khăn, áp lực với em. Và việc gia đình nhà chồng Thanh cũng khơng phải là một
gia đình khá giả, nay có thêm 2 thành viên mới trong gia đình, Thanh vẫn chưa
có việc làm khiến thu nhập gia đình trở nên khó khăn hơn trước. Điều đó cũng
làm gia đình chồng khơng vừa ý với Thanh.
Còn thiếu kinh nghiệm trong việc làm mẹ, làm vợ, làm con dâu khiến cuộc
sống của Thanh cũng gặp khơng ít những khó khăn. Việc chăm sóc con, ni
dạy con, cách cư xử, ứng xử với chồng và gia đình nhà chồng,… Thanh cịn
thiếu sót, chưa lấy được sự u thương, quan tâm từ phía gia đình chồng. Chồng,
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

15


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
gia đình chồng và Thanh cũng chưa tìm được điểm chung, tìm được cách để hiểu
và chia sẻ với nhau.
Từ tâm lý mặc cảm, tự ti và có phần e sợ gia đình nhà chồng, Thanh thường
khơng chia sẻ những khó khăn, áp lực của mình với ai. Em tự chịu đựng và tự
tìm cách giải quyết. Điều đó càng làm những rắc rối, khó khăn em gặp phải trở
nên phức tạp, khó giải quyết và có thể còn gây nhiều tổn thương hơn. Do vậy
nếu Thanh vẫn không thể giải quyết, dù chỉ một phần những áp lực trong cuộc

sống thì em và gia đình mình sẽ khó có thể thân thiết và hiểu nhau được.
Sơ đồ phả hệ

Bà
ngoạ
i
Bố
Thanh

Tuấn

Thú
y

Bá
c
Ma
i

Sơn

Than
h

Bác
Đơng

Tùng

Bé

Lan
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

16


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình

Chú thích:
Kết hơn

Nam
Nữ

Qua đời
Quan hệ hai chiều
Quan hệ thân thiết
Quan hệ xa cách

Phân tích sơ đồ phả hệ:
Thanh đang sống cùng chồng, con gái và gia đình nhà chồng. Thanh và
mẹ chồng mình có mối quan hệ khơng được tốt, vì một số lý do như hai mẹ con
chưa hiểu hết về nhau, vì những thành kiến về mối quan hệ mẹ chồng – nàng
dâu,…
Mẹ Thanh mất khi Thanh 15 tuổi. Từ sự ra đi của người vợ, dù cũng rất
thương con nhưng người cha của gia đình ấy lại càng trở nên ít nói, lầm lì và
nghiêm khắc hơn. Cũng vì thế mà Thanh và bố trở nên xa cách hơn. Sau khi mẹ
mất, người Thanh chia sẻ và thân thiết nhất chính là bà ngoại em. Quan hệ giữa
Thanh và bà ngoại là mối quan hệ hai chiều, thân thiết, gắn bó với nhau. Tuy

nhiên, em vẫn thiếu thốn một chỗ dựa vững trãi của người chồng, thiếu sự chăm
sóc và tình u thương của gia đình nhà chồng. Nhìn chung, Bích đang gặp rất
nhiều những khó khăn cả về mặt vật chất lẫn tinh thần.

Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

17


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
Biểu đồ sinh thái
Gia
đình
chồng

Chính
quyền địa
phương

Bà
ngoại
Thanh

Bạn bè
cùng xóm
(Mai)

Bố

Hàng
xóm

Phân tích biểu đồ sinh thái:
Gia đình nhà chồng khơng chia sẻ, quan tâm tới Thanh nên mối quan hệ khá
căng thẳng và lạnh nhạt.
Mẹ mất sớm, kết hơn và có con sớm, bà ngoại là người duy nhất ở bên chia
sẻ, an ủi Thanh nên em rất thân thiết với bà ngoại và bà cũng rất thương em.
Bố Thanh cũng là người cha thương con, nhưng vì những cú sốc, những thay
đổi trong tính khí làm Thanh và bố trở nên ít chia sẻ với nhau, ít tâm sự nói
chuyện với nhau hơn. Dù không hẳn là xa cách nhưng mối quan hệ giữa Thanh
và bố lại lài ngại ngùng, e dè.
Thanh cũng rất thân thiết với hai em ruột là Tuấn và Thúy của mình, song do
hai em cịn nhỏ, chưa hiểu chuyện nên những khó khăn, áp lực trong cuộc sống
của mình Thanh cũng khơng chia sẻ với hai em.
Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

18


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình
Thanh có mối quan hệ hẹp, khơng có nhiều bạn bè thân thiết, duy nhất chỉ có
một người bạn gái thân tên Mai, sống gần nhà.
Với chính quyền, với các câu lạc bộ, hội nhóm trong thơn, Thanh cũng
không tham gia nhiều nên mối quan hệ với các chính quyền thơn là mối quan hệ
xa cách.
Phân tích điểm mạnh điểm yếu của hệ thống thân chủ
Từ sơ đồ phả hệ và sơ đồ sinh thái nói trên có thể thấy được điểm mạnh điểm
yếu của Thanh cũng như các nguồn lực để từ đó xây dựng kế hoạch trị liệu:

Tên

Điểm
mạnh

Thanh
- Hiền lành,
chăm chỉ,
chịu khó.
- Thương con
và muốn
chăm sóc
cho gia
đình.
- Thơng
minh, học
hỏi khá
nhanh.

Gia đình
Thanh

Gia đình
chồng
Thanh
- Bà
- Thương
ngoại
u và
thương

ln
Thanh
chăm
và ln
sóc con
cố chia
gái
sẻ, chăm
Thanh.
sóc
- Bố
Thanh.
chồng
- Bố và
rất
hai em
thương
cũng
và quý
đều
Thanh.
thương
Thanh.
- Hai em
đều học
khá và
rất
ngoan.

Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)

MSV: 11051170

Bạn bè
(Mai)

Hàng xóm

- Gần
- Cảm
nhà, hay
thơng,
sang
thương
chơi với
xót.
Thanh.
- Thơng
cảm,
chia sẻ
với
hồn
cảnh
của
Thanh.

19


Báo cáo thực hành Công tác xã hội cá nhân và gia đình

Hạn
chế

- Sống thu
- Bố thì
- Mẹ
- Cịn nhỏ - Một số
mình, từ
lầm lì, ít
chồng
tuổi,
người
chối mọi sự
nói,
Thanh
chưa
vẫn cịn
giúp đỡ từ
thình
cịn
hiểu
thành
bên ngồi.
thoảng
nặng
nhiều về
kiến, coi
- Ln mặc
khá cục
thành

tâm lý
thường
cảm, tự ti về
cằn, gia
kiến với
tình cảm
Thanh.
hồn cảnh
trưởng.
con dâu.
của con - Chưa có
của mình.
- Bà
- Chồng
người.
hành
- Bỏ học từ
ngoại
Thanh
động
sớm
già yếu.
chưa
giúp đỡ
- Hai em
chia sẻ,
cụ thể
còn nhỏ,
tâm lý
nào.

chưa
với em.
hiểu
chuyện
để chia
sẻ được
với chị.
- Nghèo.

Xác định vấn đề ưu tiên
Từ sự phân tích vấn đề mà thân chủ đang gặp phải, qua việc sử dụng các
công cụ đánh giá vấn đề, nguồn lực đã cho thấy vấn vấn đề của em Thanh gặp
phải là em đã phải chịu những áp lực, căng thẳng về mặt tinh thần; thiếu kinh
nghiệm sống trong vai trò làm vợ, làm mẹ và làm con dâu; thiếu thốn tình cảm
của chồng và cha mẹ; mặc cảm về bản thân. Em sống thu mình, khơng kết bạn
hay nói chuyện với ai, tự mình giải quyết những khố khăn. Biểu hiện là Thanh
ngại giao tiếp với người khác, tự tách mình ra khỏi gia đình. Em khủng hoảng
trong chính những vai trị mà mình đang phải đảm nhận. Nếu khơng nhận được
sự giúp đỡ, chia sẻ, hướng dẫn, cuộc sống của Thanh sẽ càng khó khăn, căng
thẳng.

Nguyễn Thị Như Quỳnh (Nhóm 4 – Đ5CT1)
MSV: 11051170

20