Bệnh do vi khuẩn Streptococcus trên cá điêu hồng nuôi thâm canh ở ĐBSCL pdf

Bệnh do vi khuẩn Streptococcus trên cá điêu
hồng nuôi thâm canh ở ĐBSCL

Bệnh do vi khuẩn Streptococcus trên cá điêu hồng
(Oreochromis sp) nuôi thâm canh ở Đồng Bằng Sông Cửu
Long - TS. Đặng Thị Hoàng Oanh, Khoa Th
ủy sản, Đại học
Cần Thơ
Đồng Bằng Sông Cửu Long là vùng nuôi thủy sản lớn nhất
của cả nước, trong đó, cá điêu hồng (Oreochromis sp.) là
một trong những đối tượng đư
ợc nuôi phổ biến do đặc điểm
dễ nuôi, có chất lượng thịt ngon, có giá trị dinh dưỡng cao
phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng và là đối tượng có
tiềm năng xuất khẩu trong tương lai.
Hiện nay, trong số các bệnh phổ biến và gây thiệt hại cho
nghề nuôi cá điêu hồng thâm canh là bệnh phù mắt và xuất
huyết. Cá bệnh có một số biểu hiện bên ngoài là cơ th
ể sậm
màu, một bên hoặc hai bên mắt bị lồi và đục, xuất huyết ở
các vây và xương nắp mang (Hình 1). Cá bị bệnh vận động
khó khăn, bơi không có định hướng, não, thận và tỳ tạng là
những cơ quan bị làm tổn thương nhiều nhất và đây là l
ý do
gây chết cá. Cá bệnh cấp tính sẽ chết nhanh với tỉ lệ chết
cao. Tuy nhiên, cá có thể bị bệnh mãn tính, chỉ có một vài
nốt xuất huyết trên thân mà không có hiện tượng thương
tổn nội tạng.

Hình 1. Cá điêu hồng bị xuất huyết và lồi mắt do nhiễm vi
khuẩn Streptococcus

Tác nhân gây bệnh là vi khuẩn thuộc giống Streptococcus.
Đây là nhóm khuẩn hình cầu hoặc ovan, kích thước khá
nhỏ, bắt màu gram dương. Chúng có khả năng xâm nhập
vào làm tổn thương não cá, rồi theo máu đến làm tổn
thương ở thận và tỳ tạng. Khi quan sát tiêu bản tươi mô
gan, thận, tỳ tạng của cá bệnh sẽ thấy chúng nằm rải rác
hoặc tập trung thành từng đám trên vùng mô phết kính
(Hình 2A) bên cạnh các tế bào biến dạng, cấu trúc rời rạc
(Hình 2B). Mô thận và tỳ tạng cá bệnh có dấu hiệu sung
huyết, xuất huyết và hoại tử.
Bệnh được ghi nhận đã xuất hiện và làm chết cá rải rác ở
một số cơ sở nuôi bè tại An Giang đầu tiên vào 2004. Thời
gian gần đây bệnh xuất hiện nhiều ở các vùng nuôi cá điêu
hồng trên bè thuộc các tỉnh Đồng Tháp, Vĩnh Long và Ti
ền
Giang. Bệnh xuất hiện nhiều trong các tháng trong mùa
mưa và nhất là vào lúc giao mùa gây tỉ lệ chết cao. Sự lây
nhiễm vi khuẩn Streptococcus ở cá điêu hồng xảy ra do ti
ếp
xúc trực tiếp khi mật độ thả nuôi cao, môi trường nước xấu
hoặc từ thức ăn kém chất lượng.

Hình 2. Mô thận cá bệnh bị hoại tử nghiêm trọng với đám
vi khuẩn lớn (mũi tên) (mẫu nhuộm Giemsa, 40X).
Bệnh có thể được chẩn đoán cơ b
ản bằng cách quan sát dấu
hiệu bệnh lý kết hợp với giải phẫu quan sát tổng quan dấu
hiệu bệnh lý ở các nội quan và làm tiêu bản kính phết máu,
mô não, thận và tỳ tạng để nhu
ộm Gram phát hiện vi khuẩn

Streptococcus hình cầu gram dương dạng song cầu hay li
ên
cầu. Các phương pháp sinh hóa, sinh học phân tử hoặc
miễn dịch được sử dụng trong trư
ờng hợp chẩn đoán khẳng
định hoặc định týp.
Do vi khuẩn Streptococcus gram dương nên việc ph
òng và
trị bệnh do nhóm này gây nên thư
ờng gặp nhiều khó khăn
và kém hiệu quả. Các biện pháp tổng hợp để phòng và tr
ị
bệnh là: (1) thực hiện việc chuẩn bị tốt ao/bè trư
ớc khi thả
nuôi, trong quá trình nuôi cần giữ cho môi trư
ờng nuôi tốt
nhất là ở dưới đáy ao/bè, nên th
ả nuôi với mật độ vừa phải,
lưu ý duy trì hàm lượng oxy hòa tan trong ao/bè nuôi h
ợp
lý bằng các biện pháp thích hợp. Bệnh thư
ờng xuất hiện
vào những lúc trời nóng nên cần theo dõi nhiệt độ nư
ớc để
có biện pháp xư lý kịp thời; (2) khi th
ấy có cá chết cần lập
tức vớt khỏi ao/bè, x
ử lý bằng cách đem chôn trong hố có
rải vôi; (3) thường xuyên ki
ểm tra để phát hiện bệnh sớm

đ
ể có thể điều trị kịp thời. Nếu phát hiện cá nhiễm vi khuẩn
Streptococcus thì dùng những loại thuốc kháng sinh có t
ác
dụng với vi khuẩn Gram dương đ
ể điều trị. Việc chọn lựa
loại thuốc kháng sinh và liều sử dụng cần có sự tư v
ần của
cán bộ kỹ thuật hoặc các phòng thí nghiệm chuyên môn.