Sinh học ứng dụng ( phần 3 ) Trồng cam Cara cara chất lượng cao ở đất đồi núi docx

Sinh học ứng dụng ( phần 3 )
Trồng cam Cara cara chất lượng cao ở đất đồi núi
Trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, giống cam mới Cara cara không hạt, có xuất
xứ từ vùng Valencia của Venezuela, đã được trồng thử nghiệm thành
công.
Đây là giống cam có năng suất chất lượng hàng đầu thế giới, lần đầu có
mặt tại Việt Nam, cho quả sau ba năm trồng.
Giống cam Cara cara thích hợp với khí hậu ấm từ 23-29 độ C, đất cát có
độ sâu 1m và vùng đất chặt nơi có sự thoát nước tốt, độ PH từ 6-6,5. Quả
tương đối to, không hạt, thu hoạch quanh năm, chiều cao cây trưởng
thành khoảng 3-4m, đường kính tán trên dưới 4m, tuổi thọ của cây từ 40-
50 năm.

Cây cho thu hoạch lứa đầu khoảng 60-85 quả/cây. Quả cam có dạng hình
cầu dài, rốn quả hơi lồi do có một quả phụ nhỏ bên trong đuôi quả, vỏ
cam có màu vàng sáng nom rất bắt mắt, dễ bóc vỏ, dễ tách múi, hương vị
dễ chịu, vị ngọt có hàm lượng acid ít hơn các giống cam nội địa, đặc biệt
ruột và nước của nó có màu đỏ thẫm.
Đây là loại cam đỏ duy nhất trên thế giới cho phẩm màu lycopene có
thể được dùng như là một chất chống gây bệnh ung thư phổi, bệnh suy
tim và tập trung vào việc diệt các mô ung thư trong cơ thể con người.
Loại cam này còn cho chất carotenoid rất tốt cho việc kiêng ăn cân
đối…
Đặc điểm quan trọng nữa là cam Cara cara ra hoa quả quanh năm,
không tạo sức ép về thời vụ thu hoạch. Năng suất ở năm thứ tư sau khi
trồng đạt 8 tấn/ha, với giá bán như hiện nay từ 50.000-70.000 đồng/kg sẽ
cho thu nhập 160 triệu đồng/ha, từ năm thứ năm trở đi năng suất thu
hoạch sẽ đạt 15-20 tấn/ha, cho thu nhập cao gấp 2-2,5 lần so với năm thứ
tư.
Qua hơn ba tháng trồng thử nghiệm (từ tháng 9/2010) tại Trại thực
nghiệm Kỹ thuật Rau hoa quả thuộc vùng đất dốc tụ xã Kim Long, Tam

Dương và hộ ông Dương Văn Cát thuộc vùng đất đồi núi thôn Thắng Lợi,
xã Đồng Thịnh, Sông Lô.
Hiện nay, 300 cây cam Cara cara đang phát triển mạnh, đạt chiều cao
trung bình của cây từ 60-62cm, (cao hơn giống cam đối chứng Valencia
và cam sành từ 9-10cm, đường kính cây cam Cara cara là 1,2cm to hơn
0,1-0,2cm so với hai giống đối chứng.
Bình quân mỗi cây có khoảng 3-4 cành cấp 1, có chiều cao là 13cm,
đường kính cành là 0,5cm. Về tình hình sâu bệnh ở giai đoạn đầu của
giống cam Cara cara chống chịu với sâu bệnh tốt, không kén đất, phù hợp
với điều kiện tự nhiên khí hậu của tỉnh.
Thành công này, sẽ tạo điều kiện cho người làm vườn Vĩnh Phúc tiếp cận
với giống cam mới, từng bước chuyển đổi cơ cấu cây trồng cho năng suất
cao, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người nông dân ở
khu vực nông thôn.
Các test chẩn đoán Progesterone trong sữa bò và ứng dụng của chúng
trong lĩnh vực sinh sản bò sữa
Hàm lượng Progesterone trong sữa và huyết thanh có mối liên hệ chặt chẽ
với động thái của chu kỳ sinh sản và thể trạng của bò. Vì thế, bản thân
hormone này cũng như các phương pháp phát hiện nó đã được nghiên
cứu nhiều năm trong lĩnh vực sinh sản của bò. Gần đây, kỹ thuật miễn
dịch phóng xạ (RIA) có nhiều ưu việt khi dùng nó trong các phòng thí
nghiệm để định lượng progesterone.
Phương pháp này rất chính xác nhưng cũng có nhiều trở ngại khi ứng
dụng rộng rãi trên thị trường. Đó là: giá thành, người thực hiện cần được
đào tạo kỹ và việc xử lý các chất thải độc hại của phản ứng. Tuy nhiên,
kỹ thuật hiện nay đã giải quyết được các vướng mắc trên, ví dụ bộ test
Open/Alert/Bovi-Pro 21 và việc kiểm tra nồng độ progesterone có thể
thực hiện nhanh chóng và dễ dàng tại các trang trại với chi phí thấp nhất.
1- Tóm tắt chu kỳ hoạt động của progesterone
Progesterone là hormone do thể vàng của buồng trứng tiết ra. Hàm lượng

của nó tăng / giảm phụ thuộc vào sự phát triển / thoái hóa của thể vàng.
Tóm tắt quá trình phát triển của thể vàng: có vài nang trứng cùng phát
triển trong buồng trứng; nhưng gần đến lúc bò động dục, chỉ có 1 nang
phát triển trội và chín. Việc tăng tiết Luteinizing hormone từ tuyến yên
làm cho nang trứng vỡ và giải phóng ra tế bào trứng (rụng trứng). Sau khi
trứng rụng, nang rỗng được máu lấp đầy. Sau 4-8 ngày, các tế bào của thể
vàng có trong máu này sẽ phát triển và lấp đầy tạo nên thể vàng. Thể
vàng tiết ra progesterone để từ đó đi vào trong máu và sữa. Nếu bò có
chửa, thể vàng sẽ duy trì ở buồng trứng, tiếp tục tiết progesterone có tác
dụng an thai. Nếu bò không chửa, thể vàng sẽ thoái hóa và ngừng sản
xuất progesterone. Điều đó giúp cho bò tiếp tục có chu kỳ động dục mới,
cách chu kỳ trước khoảng 21 ngày.
Điều quan trọng cần được lưu ý là lượng progesterone trong máu và sữa
tăng một chậm sau khi rụng trứng. Trong phần lớn trường hợp, lượng
progesterone sẽ thấp và tăng rất chậm trong vòng 4-6 ngày sau khi trứng
rụng. Hàm lượng progesterone đạt cao nhất trong khoảng ngày thứ 10 đến
17 của chu kỳ động dục. ở những bò không chửa, lượng progesterone sẽ
giảm đi đáng kể từ ngày thứ 18 hoặc 19. Vào thời điểm này, estrogen bắt
đầu tăng do bò bắt đầu một chu kỳ mới.
2- Các chỉ định và ứng dụng của progesterone trong sữa
Vài ứng dụng hàm lượng progesterone trong sữa:
a. Chẩn đoán không có chửa
Đã có rất nhiều nghiên cứu cho thấy việc chẩn đoán có thai sớm bằng
progesterone chỉ chính xác khoảng 80%. Nguyên nhân: sự khác nhau về
độ dài của chu kỳ động dục giữa các bò, các nhầm lẫn trong phát hiện
động dục, bệnh tử cung (bọc mủ tử cung), hoạt động khác thường của
buồng trứng (u nang thể vàng hoặc nang trứng) và phôi chết sớm. Tóm
lại, việc sử dụng progesterone để chẩn đoán có thai là chưa đủ mà cần
phải kết hợp với việc khám thai 40 ngày (hoặc muộn hơn) sau khi phối
giống. Tuy nhiên, với một loạt các mẫu lấy vào ngày 0 (ngày phối tinh)

và các ngày thứ 21 và 24, việc chẩn đoán sớm sự không có chửa có thể
đạt đến độ chính xác 95-100%. Do vậy, progesterone vốn được coi là
công cụ để chẩn đoán có thai sớm nên được sử dụng cho mục đích chẩn
đoán không có thai và từ đó có thể xác định được tình trạng có thai hay
không của gia súc. Việc sớm xác định không có chửa này sẽ tránh được
sự bỏ lỡ cơ hội phối giống tiếp theo.
b. Xác nhận động dục
Trong nhiều trường hợp, bò có thể biểu hiện các dấu hiệu động dục
không rõ ràng dẫn đến việc quyết định phối giống sai. Trên thực tế, có
khoảng 5% bò có biểu hiện động dục khi đang mang thai. Progesterone
trong sữa có thể dùng để xác định các biểu hiện của bò mà ta quan sát
được có phù hợp hay không với một con bò đang hoặc gần động dục. Nếu
mẫu sữa kiểm tra cho thấy hàm lượng progesterone cao thì có vẻ như con
bò đó không động dục và nó cần được theo dõi cẩn thận cũng như kiểm
tra lại các mẫu lấy vào thời điểm muộn hơn.
Rất nhiều báo cáo đã chứng minh rằng vào thời điểm phối tinh có tới 15-
20% bò sữa không động dục. ở một số trang trại, tỷ lệ phát hiện động dục
sai có thể cao tới 50% hoặc hơn. Do vậy, ở những đàn bò không sinh sản,
biểu hiện ở tỷ lệ có chửa thấp và có các bò được phối giống lặp lại quá
nhiều thì cần phải xem xét lại độ chính xác của công tác phát hiện động
dục. Việc này có thể tiến hành đơn giản bằng cách giữ lại mẫu sữa vào
thời điểm bò được đưa ra để phối tinh cho đến khoảng 2 tuần hoặc một
tháng sau. Nếu nhiều hơn 10% số bò được phối tinh vào thời điểm đó có
hàm lượng progesterone cao thì có thể chứng minh được là việc phát hiện
động dục không chính xác.
c. Bò có các vấn đề về sinh sản
Đó là những con không có biểu hiện chu kỳ hoặc mang thai trong thời
gian dài sau khi đẻ. ở một số đàn, bò sẽ bị xếp vào loại có vấn đề về sinh
sản chỉ 100 ngày sau khi đẻ mà không được phối giống. Nguyên nhân thì
có nhiều và ở một số đàn nguyên nhân chỉ đơn giản là bò bị bỏ lỡ động

dục và chúng bị xếp vào nhóm những con có vấn đề về sinh sản. Tuy
nhiên, những con bò bị mắc các bệnh về tử cung và buồng trứng nếu
được chẩn đoán và điều trị nhanh chóng sẽ giảm được thời gian và chi phí
phối giống sau khi đẻ.
Progesterone trong sữa có thể dùng để chẩn đoán những rối loạn về tử
cung (viêm tử cung) cho những bò này cũng như có thể ứng dụng để phân
biệt trường hợp thể vàng hình thành u nang. Nhiều nghiên cứu trước đây
cho thấy việc khám qua trực tràng chỉ phát hiện được 65-75% trường hợp
bò bị u nang buồng trứng. Do vậy, qua xác nhận kết quả chẩn đoán, có
thể quyết định liệu pháp điều trị. Sau điều trị, có thể kiểm tra xem bò có
phản ứng theo chiều hướng mong muốn hay không.
d. Các chương trình cấy truyền phôi
Các chương trình cấy truyền phôi đòi hỏi phải kiểm tra con cho và con
nhận một cách thường xuyên. Việc gây động dục đồng pha thành công rõ
ràng là bước sống còn để đạt được thành công trong quy trình cấy truyền
phôi. Đã có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng độ chính xác của việc xác định
thể vàng phát triển qua khám trực tràng chỉ đạt 75-80%. Như vậy, việc sử
dụng các test chẩn đoán progesterone một cách có chọn lọc ở những bò
cho kết quả khám thể vàng không rõ ràng sẽ cải thiện hiệu quả của cấy
truyền phôi rất nhiều do tình trạng sinh sản của bò chuẩn bị cho cấy
truyền phôi được xác định đúng.
e. Tinh có giá thành cao
Do việc phát hiện động dục có thể nhầm lẫn, ngoài việc quan sát các biểu
hiện động dục của bò, người ta có thể đưa việc định lượng progesterone
trong sữa vào trong quy trình xác định động dục. Việc kiểm tra được tiến
hành trước khi phối tinh không chỉ tránh được lãng phí tinh có giá thành
cao mà còn có thể ngăn chặn được sự sẩy thai.
g. Bò sữa cao sản
Chúng ta đã biết rằng các stress gây ra do năng suất sữa cao và sự chậm
trễ có liên quan đến lượng thức ăn khô ăn vào đã ảnh hưởng đến chu kỳ

động dục của bò sữa. Hơn nữa, cân bằng năng lượng âm và hoạt động
của hormone giai đoạn đầu sau khi đẻ làm giảm mật độ biểu hiện động
dục. Như vậy, để có bò động dục và phối giống thành công là một thách
thức trong chăn nuôi bò sữa. Do các biểu hiện bên ngoài của động dục
của bò sữa cao sản có thể không rõ hoặc dễ gây nhầm lẫn, định lượng
progesterone trong sữa có thể giúp phân biệt hoạt động động dục của
chúng so với những con bò không có hoạt động động dục.
h. Trợ giúp trong các chương trình phối giống ở các thời điểm bị stress do
khí hậu
Các stress với môi trường có tác động rất lớn đến hiệu quả sinh sản. Đặc
biệt, stress nhiệt là nguyên nhân dẫn đến việc giảm nghiêm trọng tỷ lệ có
chửa, tăng tỷ lệ chết phôi sớm, giảm độ dài và cường độ của các biểu hiện
động dục và làm giảm thể trọng bê sinh ra. Ngày nay người ta đã sử dụng
progesterone trong sữa để trợ giúp cho các chương trình phối giống trong
điều kiện gia súc bị stress do môi trường.
3- Tóm tắt
Nhờ vào ưu điểm đối với công nghệ sinh học và chẩn đoán miễn dịch, các
hệ thống định lượng progesterone trong sữa và huyết thanh đã được sản
xuất và bán rộng rãi trên thị trường. Giá trị của các hệ thống này phụ
thuộc vào sự hiểu biết của người sử dụng về hoạt động của progesterone
trong chu kỳ động dục bình thường ở bò sữa. Các hệ thống này không thể
dùng để xác định chính xác thời điểm cần tiến hành phối giống, cũng như
chúng không thể dùng để chẩn đoán thai một cách đáng tin cậy. Tuy
nhiên, khi sử dụng một cách hợp lý và xem xét đến các hạn chế của quy
trình thì các hệ thống định lượng hormone này thực sự có giá trị trong
quản lý sinh sản./.