Hội chứng ngừng thở khi ngủ ppsx

Hội chứng ngừng thở khi ngủ
Hội chứng ngừng thở lúc ngủ là một bệnh lý thường gặp,
gây nhiều biến chứng nguy hiểm và bệnh rất khó được tự
phát hiện vì dấu hiệu ngừng thở chỉ xảy ra khi ngủ. Hội
chứng ngừng thở khi ngủ (HCNTKN) là rối loạn đặc trưng
bởi sự ngừng thở hoàn toàn khoảng 10 - 30 giây trong khi
ngủ và nhiều hơn 30 lần/đêm dẫn tới tình trạng thiếu ôxy
máu. Trước đây, HCNTKN thường ít được quan tâm.
Nhưng ngày nay, cùng với sự phát triển y học, hội chứng
này ngày càng được quan tâm và đạt được nhiều tiến bộ
trong chẩn đoán và điều trị. Tuy nhiên ở Việt Nam,
HCNTKN vẫn chưa được bệnh nhân, thầy thuốc hiểu biết
một cách đầy đủ và chưa thực sự được quan tâm.
Phân loại HCNTKN
Thông thường hội chứng ngừng thở khi ngủ (HCNTKN)
gồm 3 loại:
- Ngừng thở khi ngủ tắc nghẽn: biểu hiện sự ngừng luồng
khí thở do tắc nghẽn đường hô hấp trên nhưng các cử động
lồng ngực - bụng vẫn được duy trì.
- Ngừng thở trung tâm: ít gặp, biểu hiện sự ngừng hoạt
động điều khiển của trung tâm hô hấp, luồng khí qua miệng
mũi ngừng lại và không có cử động lồng ngực và bụng. Hội
chứng này gặp ở một số bệnh nhân có cấu trúc bất thường
của hệ thần kinh trung ương.
- Ngừng thở hỗn hợp: kết hợp cả hai loại trên.
Trong ba thể bệnh kể trên thì loại ngừng thở khi ngủ tắc
nghẽn được nhiều người biết đến và cũng có tỉ lệ mắc cao
nhất, chiếm 84% trên tổng số người mắc HCNTKN. Loại
ngừng thở trung tâm chiếm khoảng 0,4%, loại hỗn hợp
chiếm 15%. Trong khuôn khổ bài báo này chúng tôi sẽ tập
trung trình bày HCNTKN tắc nghẽn bởi đây là thể bệnh

gặp nhiều nhất.
Nguyên nhân HCNTKN tắc nghẽn
Ở vùng hầu họng, có các tổ chức phần mềm xung quanh
đường thở gồm: lưỡi, amidan, vòm miệng mềm, lưỡi gà.
Các phần mềm này được các cơ vận động vùng hầu họng
nâng đỡ. Khi ngủ say, các cơ này giãn ra làm hẹp đường
thở gây ra tiếng ngáy, cũng có khi làm tắc đường thở gây
ngừng thở. Nếu bệnh nhân ngừng thở, nồng độ ôxy trong
máu giảm xuống, nồng độ khí cacbonic tăng lên kích thích
não gây phản xạ thở trở lại. Khi đó bệnh nhân sẽ tỉnh ngủ
chốc lát, các cơ ở họng được kích thích co cơ làm đường
thở nới rộng ra và đường thở lại được lưu thông. Sau một
khoảng thời gian, giấc ngủ sâu hơn, các cơ lại giãn và lại
gây hẹp đường thở, xuất hiện tiếng ngáy rồi lại bị ngưng
thở. Cứ thế quy trình lặp đi lặp lại nhiều lần trong suốt thời
gian ngủ. Phần lớn những người ngủ ngáy không tự biết dù
có thể suốt đêm bị lặp đi lặp lại, mỗi giờ 10 lần hoặc nhiều
hơn. Thường chỉ có người thân nói cho họ biết là khi ngủ
họ đã ngáy to và thỉnh thoảng lại ngừng thở rồi lại thấy thở
lại.
HCNTKN có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp
nhất ở lứa tuổi trung niên, tỷ lệ mắc tăng dần theo tuổi, nam
gặp nhiều hơn nữ. Những người có nguy cơ cao bị mắc hội
chứng ngừng thở khi ngủ tắc nghẽn là:
- Béo phì: có nguy cơ gấp 3 lần người bình thường.
- Đối tượng có bất thường về đường hô hấp trên như:
Amidan quá phát, khẩu cái mềm và lưỡi gà quá lớn, lưỡi
lớn và dày, hàm nhỏ, hàm ra sau, xương móng thấp hơn
bình thường
- Tiền sử nghiện rượu, dùng thuốc an thần, thuốc gây

nghiện, trong gia đình có người mắc hội chứng ngừng thở
khi ngủ…
- Đối tượng mắc bệnh đái tháo đường, suy giáp…
Tác hại của HCNTKN tắc nghẽn
HCNTKN được coi là một bệnh lý nguy hiểm, vì nó làm
giảm đột ngột lượng ô xy trong máu. Khi ô xy trong máu
giảm đột ngột gây tăng huyết áp và tạo ra gánh nặng cho hệ
tim mạch. Khoảng một nửa số người bị HCNTKN tắc
nghẽn sẽ mắc bệnh cao huyết áp, và có nguy cơ xuất hiện
biến chứng đột quỵ (tai biến mạch máu não) và suy tim.
HCNTKN làm cho bệnh nhân không thể ngủ ngon bình
thường, vì não bộ bị đánh thức lặp đi lặp lại nhiều lần trong
đêm (chính người bệnh cũng không cảm nhận được). Do
vậy ban ngày sẽ buồn ngủ, mệt mỏi và dễ bị kích thích.
Bệnh nhân tỉnh dậy với cảm giác đau đầu, khó tập trung tư
tưởng, giảm ham muốn tình dục. Nhiều khi người bệnh tự
thấy mình ngủ thiếp đi trong lúc đang xem truyền hình,
hoặc thậm chí khi đang lái xe. Người bị chứng ngừng thở
khi ngủ bị tai nạn giao thông nhiều hơn người bình thường
gấp 3-5 lần.
Chẩn đoán
Với những đối tượng nghi ngờ có hội chứng ngừng thở khi
ngủ do tắc nghẽn cần phải hỏi bệnh sử và thăm khám lâm
sàng cẩn thận. Chẩn đoán hội chứng ngừng thở khi ngủ tắc
nghẽn không khó vì các triệu chứng điển hình và các yếu tố
nguy cơ thường rõ rệt. Một trong những dấu hiệu thường
gặp nhất là bệnh nhân có tiền sử ngủ ngáy nhiều năm, ngáy
to, có cơn ngừng thở ban đêm, thở phì phò, thở hổn hển vào
cuối thời kỳ ngừng thở, tiếng ngáy thường giảm khi bệnh
nhân nằm nghiêng. Người bệnh thường không biết mình có

vấn đề khi ngủ và tình trạng nặng của nó, người ngủ chung
và người trong gia đình thường là người phát hiện được các
triệu chứng này của bệnh nhân.
Các đối tượng được nghi ngờ mắc HCNTKN trên lâm sàng
sẽ được đo đa ký giấc ngủ hay đo đa ký hô hấp. Nếu số lần
ngừng thở trên 30 lần/đêm thì chẩn đoán bị HCNTKN và
cũng dựa vào kết quả xét nghiệm này đánh giá mức độ
nặng của bệnh và có kế hoạch điều trị cụ thể.

Đi
ều trị hội chứng ngừng thở
khi ng
ủ bằng máy thở áp lực
dương.
Điều trị
Có nhiều phương pháp điều trị HCNTKN, việc chọn lựa
phương pháp điều trị phụ thuộc vào mức độ nặng của bệnh,
các bất thường của đường hô hấp và các bệnh lý phối hợp.
- Giảm cân và duy trì cân nặng lý tưởng, tránh béo phì.
- Bệnh nhân nên tập thói quen ngủ đủ thời gian và đúng giờ
(thường 07 giờ/ngày).
- Không uống rượu, uống thuốc an thần vì gây ức chế hô
hấp, làm giảm phản xạ cơ vòm họng, hậu quả làm cho bệnh
trầm trọng hơn.
- Nằm nghiêng khi ngủ: hầu hết các bệnh nhân bị ngừng
thở khi ngủ trong tư thế nằm ngửa. Có người đính một quả
bóng tennis vào chính giữa lưng áo pijama mặc khi ngủ để
lúc ngủ say cũng không nằm ngửa được do vướng.
- Dùng thuốc nhỏ mũi để làm giảm bớt chứng nghẹt mũi.
Mũi được khơi thông cũng làm giảm hiện tượng tắc nghẽn

khi ngủ.
- Sử dụng thiết bị trong miệng (giúp đưa hàm ra trước và là
hệ thống trụ nâng khẩu cái; dụng cụ giữ lưỡi) là biện pháp
điều trị hiệu quả ở các trường hợp bệnh nhân có bất thường
giải phẫu vùng hàm như hàm nhỏ, hàm đưa ra sau và lưỡi
dày, tụt ra sau.
- Điều trị bằng phương pháp phẫu thuật: với mục đích làm
đường thở mở rộng hạn chế tình trạng tắc nghẽn trong khi
ngủ như cắt bỏ một phần khẩu cái mềm, lưỡi gà và cắt
Amidan… Tuy nhiên các phương pháp phẫu thuật có tỷ lệ
thành công khác nhau.
- Phương pháp chính điều trị HCNTKN là dùng máy thở áp
lực dương liên tục (CPAP). Hàng đêm, khi ngủ bệnh nhân
sẽ mang một mặt nạ nối với máy thở CPAP, máy này có
luồng khí áp lực dương giúp đẩy không khí vào mũi làm
cho đường thở mở rộng trong khi ngủ, nhịp thở trở nên đều
đặn, ngừng hiện tượng ngáy. Phương pháp thở máy CPAP
có hiệu quả cao, cải thiện được 95 - 98% trường hợp, tuy
nhiên khi áp dụng điều trị bằng phương pháp này bác sĩ sẽ
gặp nhiều khó khăn trong việc tư vấn và thuyết phục bệnh
nhân sử dụng vì sự bất tiện và khó chịu của việc đeo mặt nạ
khi ngủ.
PGS.TS. Ngô Quý Châu - Ths.BS. Phan Thu Phương