Những điều cần biết về ung thư thanh quản (larynx) - Phần 2 potx

Những điều cần biết về ung thư
thanh quản (larynx)
Phần 2

Hóa chất trị liệu
Hóa chất được dùng để diệt tế bào ung thư. Bác sĩ có thể dùng một
hoặc nhiều loại hóa chất chung với nhau. Thuốc để chữa trị ung thư thanh
quản thường là loại thuốc chích vào tĩnh mạch, theo máu luân lưu khắp cơ
thể.
Hóa chất trị liệu được dùng để chữa ung thư thanh quản qua nhiều
cách:
- Trước khi giải phẫu hoặc xạ trị để làm nhỏ bớt khối u (adjuvant
therapy);
- Sau khi giải phẫu hoặc xạ trị để hủy hoại những tế bào ung thư còn
sót lại hoặc những tế bào ung thư đã lan ra nơi khác;
- Thay cho giải phẫu, thanh quản không bị cắt bỏ nên tiếng nói không
bị ảnh hưởng.
Hóa chất trị liệu có thể thực hiện tại văn phòng bác sĩ, tại trung tâm y
tế hoặc tại nhà riêng. Hiếm khi bệnh nhân cần ở lại bệnh viện.
Quý vị có thể đặt câu hỏi với bác sĩ trước khi bắt đầu chữa trị hóa
chất:
-Mục đích của việc chữa trị là gì? Có nhiều cách chữa để tôi chọn lựa
không? Làm thế nào để biết rằng việc chữa trị có hiệu quả?
-Tôi cần báo cho bác sĩ biết về những phản ứng phụ nào? -Có cách
nào phòng ngừa không?
-Việc chữa trị sẽ tốn bao nhiêu? Bảo hiểm của tôi có trả chi phí
không? Có cuộc thử nghiệm lâm sàng nào hợp với bệnh trạng của tôi không?
-Tôi có cần làm gì để sửa soạn cho việc chữa trị không?
-Tôi có cần ở lại bệnh viện không? Nếu có, bao nhiêu lâu?
-Thử nghiệm lâm sàng có phải là cách chữa trị cho tôi không?
Phản ứng phụ của trị liệu

Việc chữa trị ung thư thường gây hư hoại cho những tế bào lành
mạnh, nên thường có phản ứng phụ. Phản ứng phụ tùy thuộc vào vị trí của
khối u, cách chữa trị và mức đọ chữa trị nhiều hay ít. Phản ứng phụ không
xuất hiện giống nhau cho tất cả mọi người, và trong cùng một con người,
phản ứng phụ có thể thay đổi từ lần chữa trị này so với lần chữa trị khác.
Trước khi chữa trị, bác sĩ sẽ giải thích việc phản ứng phụ có thể xảy ra và
cách ngăn ngừa.
Trong bất cứ thời kỳ nào của ung thư, supportive care (tạm dịch là
“chữa trị phụ” nhằm giúp bệnh nhân duy trì sức khỏe, chịu đựng những phản
ứng phụ, biến chứng từ việc chữa trị chính) cũng được sử dụng để giúp bệnh
nhân dễ chịu hơn. Tin tức về việc chữa trị được đăng tải trên trang nhà của
Viện Ung Thư Quốc Gia www.cancer.gov/cancertopics/coping, và
Information Specialists at 1-800-4-CANCER hoặc LiveHelp 1
(
Xạ trị: Bệnh nhân có một hoặc nhiều biến chứng sau:
• Khô miệng: Uống nước nhiều hoặc dùng nước miếng nhân tạo sẽ
làm giảm khô miệng
• Rát cổ họng & miệng: Dùng những loại thuốc súc miệng có thuốc tê
để giảm đau.
• Vết thương ở răng & nướu lâu lành (delayed healing): Nếu răng &
nướu cần được chữa trị, nên chữa trị trước khi dùng xạ trị.
• Hư răng: Cần chăm sóc răng miệng kỹ lưỡng để làm giảm hư răng,
dùng bàn chải răng sợi mềm, hoặc quấn bông gòn, dùng kem đánh răng chứa
fluoride, súc miệng với nước muối, nước pha peroxide, baking soda nhiều
lần trong ngày để giữ răng miệng sạch sẽ.
• Thay đổi vị giác và khứu giác: Thức ăn sẽ có mùi và vị khác lạ
• Mất sức, mệt mỏi.
• Thay đổi tiếng nói, tiếng nói thay đổi với thời tiết, có thể mất tiếng
nói vào cuối ngày, có cảm giác như bị mắc nghẹn.
• Thay đổi trên da: Nơi chữa trị sẽ tấy đỏ hoặc nám đen, tránh ánh

nắng hoặc y phục cọ sát những vùng da này. Tuyệt đối không sử dụng bất cứ
loại kem dưỡng da nào nếu không có ý kiến của bác sĩ.
Giải phẫu: Bệnh nhân có một hoặc nhiều biến chứng sau:
• Đau đớn
• Yếu đuối, mệt mỏi
• Sưng trướng trong cổ họng: Bệnh nhân sẽ không thể ăn, uống, nuốt
vài ngày sau cuộc giải phẫu thanh quản, nước biển được chuyền qua tĩnh
mạch gọi là intravenous (IV) fluid, và dùng ống dẫn thức ăn chuyền qua
mũi, miệng hoặc đặt ngay tại bụng. Khi sự sưng trướng giảm sút, và các mô
lân cận trở lại bình thường, ống dẫn thức ăn sẽ được tháo bỏ. Việc nhai nuốt
có thể khó khăn lúc đầu, bệnh nhân có thể cần sự giúp đỡ của y tá hoặc
chuyên viên huấn luyện phát âm. Sau đó, bệnh nhân có thể ăn uống bình
thường.
Nếu bệnh nhân cần ống dẫn thức ăn trên một tuần, bác sĩ có thể đặt
ống dẫn tại bụng. Hầu hết mọi bệnh nhân đều ăn uống bình thường sau vài
tuần, tuy nhiên một số bệnh nhân sẽ cần ống dẫn thức ăn suốt đời.
• Chất nhờn như đờm, rãi (mucus, sputum, nước miếng) do khí quản
tạo ra rất nhiều sau cuộc giải phẫu, y tá sẽ dùng ống hút qua ống thở để nhẹ
nhàng hút đờm và thông khí quản.
• Tê bại tại cổ, vai và cánh tay, tập vật lý trị liệu sẽ giúp cổ vai cử
động và bớt tê bại.
• Thay đổi dung mạo: Tùy theo kích thước của vết mổ, vết thẹo có thể
làm méo mó mặt hoặc cổ.
• Ống thở: Với cuộc giải phẫu cắt bỏ một phần thanh quản, sau một
thời gian ngắn, ống thở sẽ được lấy ra và sụn cổ được vá lại, bệnh nhân sẽ
thở và nói tương đối bình thường. Sau cuộc giải phẫu cắt bỏ cả thanh quản,
sẽ phải dùng ống thở suốt đời, bệnh nhân sẽ cần luyện tập những cách phát
âm mới. Xin xem thêm phần "Học cách phát âm mới".
Hóa chất trị liệu: Hóa chất có thể gây phản ứng phụ. Phản ứng phụ
tùy thuộc vào loại và lượng hóa chất sử dụng. Nói chung, hóa chất tiêu diệt

tế bào ung thư nên sẽ ảnh hưởng đến những tế bào tăng trưởng nhanh chóng:
- Tế bào máu: Khi hóa chất chữa ung thư hạ thấp số tế bào máu khỏe
mạnh, bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng, bầm tím hoặc chảy máu dễ dàng, và mệt
mỏi, mất sức. Bác sĩ cần thử máu để đo lường số tế bào máu. Khi lượng tế
bào xuống thấp, bác sĩ có thể dùng thuốc kích thích tủy xương chế tạo tế bào
mới nhanh chóng hơn hoặc sẽ được truyền máu.
- Tế bào bọc quanh chân tóc: Hóa chất gây rụng tóc. Tóc sẽ mọc trở
lại sau khi chữa trị, tóc mới có thể khác màu hoặc thay đổi thể dạng.
- Tế bào lót các bộ phận tiêu hóa: Hoá chất có thể gây kém ăn, buồn
nôn và ói mửa, tiêu chảy, lở miệng.
Dinh dưỡng
Dinh dưỡng rất quan trọng trong mọi giai đoạn, trước khi, trong khi và
sau khi chữa trị ung thư. Bệnh nhân cần một lượng đầy đủ calorie, protein,
sinh tố, và khoáng chất. Khi cơ thể được bồi bổ đúng mức, bệnh nhân
thường cảm thấy dễ chịu hơn.
Tuy nhiên, bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc ăn uống vì nhiều
nguyên nhân, mệt mỏi, biếng ăn hoặc khó nuốt thức ăn. Khi dùng hóa chất
trị liệu, bệnh nhân có thể không còn nếm được thức ăn, hoặc cho rằng thức
ăn không còn hương vị, thơm ngon như trước. Bệnh nhân cũng có thể chịu
các phản ứng phụ như biếng ăn, buồn nôn, ói mửa, hoặc tiêu chảy.
Có nhiều cách để bồi bổ cơ thể khi không thể ăn uống đầy đủ. Hãy
thảo luận với chuyên viên về dinh dưỡng (registered dietitian) để chọn cách
dinh dưỡng thích hợp với đầy đủ calorie, protein, sinh tố (vitamins), và
khoáng chất (minerals).
Khi có thể, nên duy trì sự hoạt động, đi bộ, yoga, bơi lội hoặc những
hoạt động khác có thể gia tăng năng lực. Nên thảo luận với bác sĩ về việc
vận động cơ thể và báo cho bác sĩ biết khi việc vận động gây đau đớn.
Vết lở trong miệng hoặc khô miệng khiến việc ăn uống khó khăn, quý
vị có thể dùng các món ăn lỏng để bồi bổ sức khỏe.
Đôi khi sau giải phẫu hoặc xạ trị, bệnh nhân có thể cần dùng ống

truyền thức ăn, đây là một ống nhỏ, mềm nhuyễn, được đặt vào dạ dày qua
một lỗ hổng tại bụng để dùng tạm thời. Khi cổ họng lành lặn, bác sĩ tháo bỏ
ống.
Để bảo vệ các mô trong họng, nên:
- Tránh thức ăn cứng, nhọn như potato chip
- Tránh thức ăn cay nóng hoặc chứa nhiều acid như trái cây, nước trái
cây
- Thức ăn nhiều đường sẽ gây sâu răng
- Rượu bia
Sống với ống thở
Tự chăm sóc sau khi mổ để chữa ung thư thanh quản là một sự thử
thách. Nhóm chuyên viên trị liệu sẽ tận tình giúp đỡ bệnh nhân chóng hồi
phục, trở lại đời sống hàng ngày càng sớm càng tốt.
Nếu quý vị có ống thở (stoma), quý vị sẽ được huấn luyện cách tự
chăm sóc:
- Trước khi rời bệnh viện, quý vị sẽ học cách tháo rời và rửa sạch ống
thở, tự hút đờm rãi và chăm sóc vùng da chung quanh ống thở.
- Khi không khí quá khô, như trong phòng có máy sưởi mùa đông, khí
quản và phổi có thể tiết ra nhiều đờm rãi, và vùng da chung quanh ống thở
sẽ khô rát. Hãy giữ da sạch sẽ và dùng máy duy trì độ ẩm (humidifier) trong
nhà.
- Qua ống thở, nước có thể vào khí quản và phổi, đây là một việc rất
nguy hại cho sức khỏe. . Bệnh nhân cần dùng một màng chắn chế tạo riêng
cho ống thở hoặc dùng khăn mặt để che ống thở khi tắm rửa, có thể dùng
khăn, cà vạt để phủ ống thở, giúp giữ độ ẩm và chắn bụi, khói bay vào ống
thở, những vật che chắn này còn giúp chặn đờm rãi khỏi bắn ra ngoài khi ho
hoặc nhảy mũi. Nhiều bệnh nhân dùng màng che để che ống thở.
- Khi cạo râu, quý vị cần nhớ rằng vùng da trên cằm, cổ sẽ bị tê dãi
nhiều tháng, để tránh việc tự cắt cứa da, nên dùng máy cạo râu điện thay vì
dao cạo.

Bệnh nhân với ống thở không thể nín thở, vì vậy làm những công việc
nặng nhọc cần nín hơi sẽ rất khó khăn và cả việc bơi lội cũng như trượt nước
đều rất khó khăn. Bệnh nhân gặp khó khăn về mặt tâm lý, hình dạng cách
phát âm thay đổi, bất an về việc giao hợp , sẽ cần bác sĩ tâm thần giúp đỡ.
Luyện tập cách phát âm (nói) mới
Nói năng là một phần cần thiết của đời sống, khi mất tiếng nói, bệnh
nhân sẽ gặp khó khăn sau khi trị liệu. Trong khoảng 1 tuần hậu giải phẫu cắt
bỏ một phần thanh quản, bệnh nhân có thể bắt đầu phát âm tương đối bình
thường như trước. Sau cuộc giải phẫu cắt bỏ hoàn toàn thanh quản, bệnh
nhân sẽ phải tập cách phát âm mới; chuyên viên về phát âm (speech
therapist, speech pathologist) sẽ giải thích những phương pháp phát âm và
bệnh nhân thường bắt đầu luyện tập phát âm trước khi về nhà. Cho đến khi
có thể phát âm trở lại, quý vị cần diễn tả ý muốn của mình và sau đây là một
vài cách diễn tả ý muốn:
Mang theo bên mình giấy bút
Dùng máy đánh chữ, máy điện toán, hoặc những dụng cụ điện tử
khác. Chữ viết ký hiệu có thể in ra trên giấy, hiện trên màn hình, hoặc "đọc"
bởi máy móc qua giọng nam hoặc nữ.
Mang theo bên mình một tự điển, một tập hình ảnh và dùng chữ hoặc
hình ảnh cần thiết.
Viết chữ trên bảng đen, có thể xóa và sử dụng nhiều lần.
Nhóm chuyên viên chăm sóc có thể giúp quý vị học cách phát âm
mới. Quý vị cần tập luyện và kiên nhẫn để học những kỹ thuật như "Nói
bằng thực quản" hoặc "Nói bằng khí quản-thực quản" (tracheoesophageal
puncture speech), và cũng có bệnh nhân không thành công như ý. Mức học
hỏi nhanh chậm, cách phát âm có dễ hiểu hay không và tiếng nói có tự nhiên
hay không tùy thuộc vào kích thước của khối u bị cắt bỏ.
Nói từ thực quản
Chuyên viên huấn luyện chỉ dẫn cho bệnh nhân cách đẩy không khí ra
vào thực quản như khi ợ hơi. Không khí làm rung động cuống họng, tạo

thành âm thanh. Lưỡi, hai môi và răng tạo thành tiếng nói khi âm thanh thoát
ra khỏi miệng. Loại tiếng nói này thấp, khàn đục nhưng tự nhiên như tiếng
người khác với loại tiếng nói tạo ra từ một thanh quản nhân tạo (mechanical
larynx). Bệnh nhân không cần đến dụng cụ và hai tay được để trống.
Nói từ khí quản-thực quản" (tracheoesophageal puncture, TEP)
Bác sĩ cắt một khe hở giữa khí quản và thực quản, đặt vào một mảnh
plastic hoặc silicone làm một cái van. Cái van này chặn thức ăn không cho
vào khí quản. Khi dùng TEP, bệnh nhân dùng ngón tay che lỗ hổng ở ống
thở, và đẩy không khí vào thực quản qua van này, không khí làm rung động
cổ họng và tạo ra âm thanh. Tiếng nói qua TEP nghe gần như tiếng nói tự
nhiên.
Tiếng nói nhân tạo (mechanical speech)
Trong khi tập những cách phát âm kể trên, bệnh nhân có dùng tiếng
nói nhân tạo hoặc khi không thành công trong việc sử dụng một trong những
cách phát âm trên. Dụng cụ chạy bằng pin (battery) gọi là electrolarynx,
dụng cụ chạy bằng không khí gọi là pneumatic larynx.
Có nhiều loại dụng cụ và chuyên viên về phát âm sẽ giúp bệnh nhân
chọn một dụng cụ thích hợp cũng như chỉ dẫn cách sử dụng dụng cụ này.
Có loại electrolarynx nhìn giống như một cái đèn pin, phát ra những
âm thanh u u. Bệnh nhân áp vào cổ, âm thanh sẽ đi từ cổ đến miệng và giúp
bệnh nhân tạo thành tiếng nói. Một loại dụng cụ khác có một ống plastic
mềm chuyền âm thanh từ máy đến miệng. Có cả loại dụng cụ đặt trong
miệng, cài vào răng và điều khiển bằng máy cầm tay (remote control).
Pneumatic larynx được đặt vào lỗ hổng ở cổ và dùng không khí từ
phổi để làm rung động cuống họng, âm thanh được chuyền ra miệng bằng
một ống plastic mỏng.
Theo dõi bệnh trạng hậu giải phẫu
Cần gặp bác sĩ thường xuyên để khám ống thở, cổ và cuống họng.
Việc thăm bệnh định kỳ sẽ giúp bác sĩ tìm ra bệnh và chữa trị sớm. Đôi khi
bác sĩ sẽ cần khám bệnh toàn diện, chụp quang tuyến. Sau xạ trị, bác sĩ sẽ

cần khám xét thanh quản qua dụng cụ có tên laryngoscope.
Chữa trị ung thư thanh quản có thể ảnh hưởng đến tuyến giáp trạng,
kết quả thử máu sẽ cho biết cơ thể tạo ra đủ lượng nội tiết tố giáp trạng hay
không . Nếu thiếu, bệnh nhân dùng thêm nội tiết tố giáp trạng.
Bệnh nhân bị ung thư thanh quản thường bị loại ung thư khác cũng
nằm trong vùng đầu & cổ, nhất là những bệnh nhân uống rượu nhiều và hút
thuốc lá.
Những nguồn hỗ trợ
Chứng bệnh nan y như ung thư có thể thay đổi cuộc sống của người
bệnh và cả thân nhân. Những thay đổi này khó thích nghi và chấp nhận, nên
điều dễ hiểu là bệnh nhân cũng như những người thân yêu thường trải qua
những giai đoạn khó khăn, phân vân, bất an, buồn rầu.
Người bệnh có thể lo âu về gia đình, công việc làm, hoặc sinh hoạt
hàng ngày kể cả việc chịu đựng và thích nghi với việc trị bệnh, những
chuyến ra vào bệnh viện, phản ứng phụ và những phí tổn trị liệu.
Sống với căn bệnh nan y, người bệnh thường sợ hãi, tự trách, giận dữ
hoặc buồn rầu. Những cảm tính này sẽ khiến đời sống nặng nề buồn thảm
hơn. Bệnh nhân có thể tìm những nguồn hỗ trợ chia sẻ qua bạn hữu, thân
nhân, chuyên viên tâm lý hoặc cả những bệnh nhân khác.
Nguồn hỗ trợ có thể bao gồm: Bác sĩ, y tá, những chuyên viên trong
nhóm trị liệu có thể trả lời hầu hết những câu hỏi liên quan đến bệnh trạng.
Chuyên viên xã hội, chuyên viên tâm lý hoặc những vị lãnh đạo tôn giáo có
thể giúp đỡ phần tinh thần. Chuyên viên xã hội có thể giới thiệu hoặc chỉ dẫn
những nguồn tài trợ, việc chuyên chở, trị liệu tại nhà…
Những nhóm hỗ trợ: bệnh nhân và người thân gặp gỡ các bệnh nhân
khác và thân quyến họ để chia sẻ và trao đổi kinh nghiệm về căn bệnh và
việc chữa trị. Những nhóm hỗ trợ này có thể gặp gỡ qua sự họp mặt, điện
thoại, hoặc qua internet.
Các chuyên viên tại 1-8-4-CANCER (điện thoại miễn phí trên lãnh
thổ Hoa Kỳ) có thể giúp bệnh nhân tìm những chương trình hỗ trợ, dịch vụ

và các tin tức, tài liệu liên quan đến ung thư
Sự hứa hẹn của ngành khảo cứu ung thư
Bác sĩ tại Hoa Kỳ đang thực hiện nhiều cuộc thử nghiệm lâm sàng.
Thử nghiệm lâm sàng được hoạch định với mục đích trả lời các câu hỏi quan
trọng về cách trị liệu hữu hiệu nhất. Những tìm hiểu khoa học đã tạo được
nhiều lợi ích, giúp con người sống lâu hơn, và khoa học tiếp tục tìm kiếm.
Các chuyên gia đang tìm kiếm phương pháp ngăn ngừa ung thư, cách tìm ra
bệnh sớm hơn, cũng như cách trị liệu hiệu quả hơn.
Các chuyên gia đang thử nghiệm các hóa chất trị liệu. Họ tìm hiểu
kiếm các loại thuốc mới, các cách dùng chung nhiều loại thuốc, và lượng
thuốc mới. Ngoài ra các chuyên gia cũng tìm cách tiết giảm phản ứng phụ
của việc trị liệu.