Carbon Monoxide CO pps

Carbon Monoxide CO


Tin tức về các vụ chết người do khí carbon monoxide gần đây ở
Missouri và một số tiểu bang khác vào mùa đông năm nay gây nhiều chú ý
trên báo chí và dư luận.
Đây là một khí khí không màu, không mùi và không vị. Khí được
phóng thích từ các nguồn năng lượng dùng để đốt lò sưởi trong mùa đông
như khí đốt, gỗ, xăng, dầu. Các nguồn năng lượng di động khác như các loại
lò sưởi catalytic, lò propane, hay lò sưởi xăng kerosene là những nguồn
phóng thích khí CO cần phải lưu ý nhiều hơn nữa, vì những loại lò sưởi nầy
không có hệ thống thông gió để chuyển khí CO ra bên ngoài. Do đó chỉ nên
dùng những loại lò sưởi nầy trong các sinh hoạt ngoài nhà.
Thông thường không có một dấu hiệu báo trước người đi cắm trại, đi
câu cá trên biển hay hồ vào mùa đông, những người đi câu cá vùng giá lạnh
hay bị nhiễm độc do khí CO và có thể bị tử vong vì tai nạn nầy. Hàng năm
khí CO gây ra tử vong nhiều nhất trong tất cả vụ nhiễm độc ở tiểu bang
Wisconsin. Tại Hoa Kỳ, mức tử vong do khí CO là 2.300 nạn nhân mỗi năm
Ủy ban An toàn Sản phẩm Tiêu thụ HK ước tính rằng hàng năm, các lò sưởi
lưu động là nguyên nhân của trên 30 nạn nhân tử vong và 450 người bị
thương trong khi đi cắm trại.
Vì vậy, khí CO là một nguy cơ âm thầm xảy đến bất cứ lúc nào, trong
nhà, trong xe, hay nơi cắm trại vào mùa đông. Nhiều tai nạn tử vong thường
được báo chí loan tải như người lái xe quên tắt máy khi vào trong nhà xe và
đóng cửa lại hay những cặp tình nhân tự tử trong xe bằng cách mở máy và
chuyền ống khói vào trong xe.
Đây là một loại vũ khí giết người thầm lặng cần phải lưu ý.
Dấu hiệu bị nhiễm độc.
Trong nhà ở, những nơi có nguồn năng lượng cần phải thông thoáng
như lò sưởi trung ương, lò gas, lò nước nóng v.v cần phải có ống khói để
chuyển tải khí CO và một số khí đốt khác ra bên ngoài nhà. Đặc biệt ống

khói của lò sưởi trung ương cần phải được kiểm tra hàng năm nhất là đối với
những nhà trên 10 tuổi để bảo đảm việc vận hành của lò và ống khói không
bị nghẹt vì bị đông đá do lạnh hay do chim làm tổ.
Vì đây là một khí ta không thể nhìn thấy, không thể ngửi, và không
thể nếm được, cho nên ta không thể nào biết được khi nào bị tiếp nhiễm hay
bị ngộ độc khí CO trừ khi có gắn hệ thống khám phá CO (CO detector).
Các chỉ dấu đầu tiên của sự nhiễm độc là đau đầu, mệt mỏi, run rẩy,
hơi thở dồn dập, ói mửa và thần tinh bị hỗn loạn. Nếu bị tiếp nhiễm nặng
hơn có thể đưa đến trạng thái yếu toàn thân, bao tử quặn đau, bị tiêu chảy, và
thị giác bị nhòa đi, sau cùng bị tê nhiều nơi trên cơ thể.
Đây là các triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với bịnh cảm cúm (flu).
Trong mùa đông, và nhất là đang ở trong phòng có hệ thống sưởi, nếu
cảm thấy những triệu chứng trên, việc tốt nhất là bước ra khỏi nơi đang ở và
ra ngoài chỗ thông thoáng hơn. Những người bị bịnh tim và đường hô hấp
có vấn đề càng thêm nhạy cảm với khí CO.
Nên nhớ, mỗi người trong chúng ta có mức tiếp nhiễm khác nhau và
có thể có những chỉ dấu báo hiệu bị nhiễm độc khác nhau.
Biện pháp sau khi bị nhiễm độc
Nếu chúng ta nghi ngờ việc tiếp nhiễm CO đang xảy ra, điều cần làm
trước hết là di chuyển tất cả nạn nhân ra khỏi địa điểm ô nhiễm tức khắc và
đến chỗ thoáng khí bên ngoài. Khi bị tiếp nhiễm nhẹ hay ngộ độc ít, chỉ cần
vài phút hít thở không khí trong lành là khỏi ngay.
Nếu tình trạng ngộ độc trầm trọng hơn, như hiện tượng run rẩy xảy ra,
hay nhức đầu, ói mửa, nạn nhân cần phải được chở đi cấp cứu ngay, phải gọi
gấp 911 và nhất là đừng cố gắng chở bịnh nhân bằng xe cá nhân của mình vì
không có dụng cụ cấp cứu cần thiết như bình thở oxy.
Biện pháp phòng bị an toàn
Vài biện pháp sau đây cần phải lưu ý để tăng cường việc an toàn trong
khi sưởi trong mùa đông. Đó là:
- Cần phải gắn hệ thống khám khá khí CO trong nhà tương tự như hệ

thống khám phá khói (smoke detector). Hệ thống nầy dễ tìm thấy ở các tiệm
bán đồ gia dụng như Home Depot. Giá cả tương đối rẻ từ 20 đến 40 Mỹ kim.
- Hoàn tòan tin tưởng vào sự vận hành của hệ thống nầy, nghĩa là khi
hệ thống báo động và một vài người trong nhà bị đau đầu, cần phải ra khỏi
nhà và gọi 911 ngay. Nếu hệ thống báo động nhưng không ai có dấu hiệu bị
nhiễm độc, cần phải thử lại hệ thống báo động. Và nếu hệ thống lại tiếp tục
báo động, cũng nên gọi 911.
- Cần phải kiểm soát hệ thống sưởi và ống khói hàng năm trước khi
bước vào mùa đông. Cần rửa sạch bụi bậm để thông các lỗ hơi hàng năm,
vừa tiết kiệm năng lượng vừa tránh nguy cơ bị nghẽn.
- Cần kiểm soát việc rò rỉ của hệ thống thoát hơi và các vị trí đặc biệt
như các khúc quanh của đường ống dẫn khí đốt.
- Cần kiểm soát an toàn của cánh quạt nếu có.
- Thử nghiệm lại hệ thống điều chỉnh nhiệt độ.
- Cần kiểm soát áp suất của khí đốt, nếu cần gọi cơ quan cung cấp khí
đốt đến điều chỉnh áp suất dưới mức an toàn.
- Đối với xe, cần phải kiểm soát hệ thống thoát hơi. Ống thông hơi có
lỗ hổng có thể gây nguy cơ tử vong cho hành khách ngồi phiá băng sau của
xe.
- Đừng bao giờ mở máy xe và để ống thoát khí hướng vào cửa nhà
hay cửa trại khi đi cắm trại.
- Đừng bao giờ nướng barbecue trong phòng kín nhất là lúc trời mưa
bên ngoài.
- Nên nhớ các chỉ dấu báo hiệu sự ngộ độc khí CO là nhức đầu, chóng
mặt, và ói mửa.
Sự khác biệt giữa khí đốt và carbon monoxide
Trong lò sưởi của chúng ta có hai loại khí nguy hiểm có thể gây ra tử
vong bất cứ lúc nào. Đó là khí dùng để đốt lò là propane hay hỗn hợp
propane và butane, và khí được tạo ra sau khi đốt lò sưởi là khí carbon
monoxide.

Cả hai loại khí trên đều không màu, không mùi và không vị. Đối với
khí đốt propane do công ty khí đốt cung cấp qua hệ thống đường ống chạy
vào nhà, theo luật định khí nầy phải được trộn một loại hóa chất để cho ra
mùi thối của trứng ung, dễ dàng được nhận biết ngay một khi có sự rò rỉ
Nhưng đối với khí CO được sản suất trong quá trình đốt lò, do đó không thể
nào nhận biết được vì không mùi.
Nguy cơ ảnh hưởng lên sức khỏe và có thể đưa đến tử vong rất cao vì
những lý do sau đây:
- CO có thể bị rò rỉ và đi vào bên trong nhà qua các hệ thống ống bị
nứt nẻ hay bị bào mòn theo thời gian.
- Những chỉ dấu cho thấy bị nhiễm độc CO thường bị xem thường
tương tự như việc nhức đầu, sây xẩm mặt mày.
Hy vọng những thông tin truyền tải trên đây giúp quý bạn tránh được
những sự đáng tiếc có thể xảy ra vào mùa đông trong khi đi du ngoạn, đi
cắm trại, hay câu cá trong ao hồ đã đóng băng.
Mai Thanh Truyết. Mùa đông 2006.
Khí Ðộc Carbon Monoxide (Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D.)
Khí độc carbon monoxide (CO) giết người thầm lặng. Tại Mỹ, mỗi
năm khí CO giết chết khoảng 5 ngàn người. Cứ 5 người thì 3 người bị chết
vì khí độc CO thoát ra từ xe hơi, 1 người bị tai nạn vì hít phải CO do dụng
cụ củi lửa hay lò lửa, máy sưởi, còn 1 trong 5 người chết vì CO nhưng
không rõ nguyên nhân.
Trong những năm gần đây, người sống ở Mỹ chết bởi hơi độc CO đã
giảm đi nhiều. Lý do một phần là bây giờ người ta kiểm soát ‘chếch mốc’ xe
hơi đã kỹ lưỡng hơn trước. Phần khác lò sưởi được gìn giữ an toàn hơn,
dụng cụ nấu nướng tối tân hơn. Nhưng chết ngạt vì khí CO do nạn cháy nhà
vẫn còn là vấn đề trầm trọng.
Vậy khí độc CO là gì?: Là một loại hơi không mùi vị, không mầu sắc
do từ vật liệu như than, củi, xăng, propane, methane, hay dầu lửa đốt nửa
chừng. Khi hít phải, vào phổi rồi vào máu, hơi CO dính vào sắc tố hồng

huyết cầu (hemoglobin), đẩy dưỡng khí ra khỏi, CO hợp với sắc tố trong
hồng huyết cầu sinh ra chất carboxyhemoglobin (HbCO).
Khí CO có sức mạnh gấp 200 lần khi tranh nhau với dưỡng khí bám
vào sắc tố hồng huyết cầu. Khi sắc tố trong hồng huyết cầu hết dưỡng khí thì
cơ thể cũng cạn dưỡng khí.
Phần khác, hơi CO cũng có thể hợp với sắc tố trong bắp thịt
(myoglobin) làm hư hại biến dưỡng tế bào và phát sinh môi trường chuyển
hóa acid (metabolic acidosis).
Triệu chứng trúng khí độc CO: Trong cơ thể người hút thuốc lá,
lượng (HbCO) chiếm từ 3 tới 8 phần trăm. Người bình thường chỉ có 0 tới 3
phần trăm. Nhưng khi lượng HbCO tăng cao hơn nữa, chẳng hạn từ 10 tới
20 phần trăm thì sẽ gây nhức đầu, ói mửa, và khó thở.
Khi HbCO lên cao từ 30 tới 40 phần trăm thì nhức đầu trở thành kinh
khủng hơn, tim đập loạn lên, có thể bất tỉnh. Và khi lượng CO còn tăng cao
nữa, trên 40 phần trăm, thì hơi thở sẽ dồn dập, nghẹt cứng, phổi không hoạt
động được nữa. Lúc đó bệnh nhân sẽ bị lên kinh phong, co giật, bất tỉnh, não
bị hư vĩnh viễn, tim ngưng đập và chết.
Một phần, HbCO tăng cao trong máu gây tử vong. Phần khác, dù
lượng HbCO nhỏ, chỉ 0.05 phần trăm trong máu nhưng nếu hít phải CO lâu
hơn 30 phút cũng có thể làm chết người
Nói chung, lúc đầu hít phải hơi độc CO sẽ có những triệu chứng mơ
hồ như chóng mặt, nhức đầu, nhiều khi bệnh nhân cứ tưởng lầm chỉ bị cảm
mà không hề biết chính mình đã bị nhiễm hơi độc CO.
Cấp cứu trúng độc hơi CO:
Nếu nghi ngờ trúng hơi độc CO thì việc đầu tiên phải cho bệnh nhân
thở dưỡng khí ngay. Phải đưa bệnh nhân vào nhà thương cấp cứu. Bác sĩ cấp
cứu sẽ phải thử máu (AGB, CBC, Lytes, CPK, Lactate và HbCO) và nước
tiểu. Bác sĩ sẽ đưa bệnh nhân tới những trung tâm chuyên môn để được thở
trong những môi trường áp xuất dưỡng khí thật cao.
Nhưng vấn đề phòng ngừa khỏi hít hơi độc CO vẫn là chuyên quan

trọng số một.
- Nếu muốn mở máy xe hơi và muốn chờ để xe nóng máy, nhất là vào
mùa đông trong những tiểu bang lạnh lẽo, thì phải đưa xe ra khỏi garage
ngay lâp tức. Dù garage vẫn còn mở cửa cũng không được để xe nổ máy
trong garage. Vì hơi CO tăng cao có thể tràn từ garage vào trong nhà gây
độc ngạt thở cho nhiều người khác. Không khí trong nhà phải đủ thoáng.
- Phải đi coi mốc xe xem có bị hở chỗ nào, nhất là khi lái xe nếu cảm
thấy như có triệu chứng trúng độc nhẹ vì khí CO thì phải khám mốc xe ngay.
- Đồ đạc dụng cụ nấu nướng như lò sưởi, lò gas, lò đun nước sôi, lò
đốt củi, hay cả lò gas lưu động đều phải kiểm soát mỗi năm. Phải lưu ý nếu
nhà lỡ bị nghẹt ống khói, bị hở hay nứt rạn. Và tất nhiên, phải sửa chữa kịp
thời.
- Nếu dùng lò sưởi đốt củi, phải chắc chắn không khí được chuyển
động ra khỏi ngoài ống khói. Phải dùng loại máy quạt thổi đuổi khói và
không khí độc ra ngoài.
- Lò sưởi dùng karosene phải coi chừng vì loại lò này vẫn còn bị cấm
dùng tại nhiều tiểu bang
- Luôn luôn dùng lò nướng thịt loại barbecuegrills để khí độc CO
được thải ra ngoài dễ dàng Nhắc lại là không được dùng lò nấu nướng trong
nhà hay trong garage.
- Khi mua nhà, nên nhờ người chuyên môn coi lại hê thống sưởi, chỗ
nấu nướng và coi chừng bịt kín lỗ thông từ garage vào trong nhà.
- Khi cắm trại, dùng lò sưởi pin điện, và đèn bấm trong lều ngủ.
- Nhưng, quan trọng hơn cả là trong nhà phải có máy báo động khám
phá khí độc CO kịp thời.
Trần Mạnh Ngô