Xây dựng bài giảng điện tử hóa học hữu cơ lớp 12 nâng cao

Xây dựng bài giảng điện tử hóa học hữu cơ
lớp 12, chương trình nâng cao



Nguyễn Thu Huyền


Trường Đại học Giáo dục
Luận văn Ths. ngành: Lý luận và phương pháp dạy học (Bộ môn Hóa học)
Mã số: 60 14 10
Người hướng dẫn: PGS.TS. Lê Kim Long
Năm bảo vệ: 2012


Abstract. Nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài: nghiên cứu sách giáo khoa, nghiên
cứu tài liệu có liên quan, các quy trình và kỹ thuật xây dựng bài giảng điện tử môn
hóa học, phần hóa học hữu cơ - lớp 12 nâng cao. Nghiên cứu cách sử dụng phần
mềm Microsoft Frontpage và một số phần mềm như Macromea Flash... Xây dựng
một số bài giảng điện tử cho một số bài tiêu biểu thuộc môn Hóa học - Hóa học hữu
cơ lớp 12, chương trình Nâng cao. Thực nghiệm sư phạm trên một số lớp để đánh
giá hiệu quả và tính khả thi của các bài giảng điện tử này.

Keywords. Hóa học hữu cơ; Bài giảng điện tử; Phương pháp giảng dạy; Hóa học

Content

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đ tài
Hoá học là một môn khoa học thực nghiệm. Hoá học liên quan đến
nhiều hiện tượng tự nhiên trong đời sống; gắn bó chặt chẽ với các vấn đề môi trường, kinh tế,

xã hội. Hoá học là một trong những môn học then chốt ở bậc trung học và đại học.
Trong các giờ học Hoá học, người học ít được hoạt động, kể cả hoạt
động tay chân và đặc biệt là hoạt động tư duy. Do đó, người học thường chỉ chú ý đến việc
tiếp thu kiến thức, rồi tái hiện lại những điều giáo viên đã giảng hoặc viết sẵn trong sách giáo
khoa .
Với đặc thù của các môn khoa học tự nhiên nói chung, môn Hóa học nói riêng, thí nghiệm
đóng một vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình dạy học. Thực tế cho thấy, giáo viên phổ
thông rất ít khi sử dụng thí nghiệm trong bài giảng lí thuyết trên lớp. Nhiều giờ thực hành bị
biến thành giờ luyện tập, hoặc có làm thí nghiệm cũng chỉ mang tính hình thức, làm cho đủ
nội dung. Bên cạnh đó, quá trình chuẩn bị dụng cụ, hoá chất phức tạp cho các thí nghiệm,
cũng gây ra tâm lí e ngại đối với các giáo viên dạy môn Hoá học. Nhiều thí nghiệm khó và
độc hại, đôi khi gây ra những tác hại khác không mong muốn, cũng là rào cản đối với giáo
viên và học sinh.
Trong khi việc dạy học Hoá học ở trường phổ thông đang gặp phải
những vấn đề bất cập nêu trên thì việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học bước đầu
đã đem lại những hiệu quả rõ rệt. Sự phát triển của công nghệ thông tin cũng kéo theo sự ra
đời của nhiều phần mềm hữu ích phục vụ cho việc dạy và học, đặc biệt có những phần mềm
hỗ trợ tích cực cho việc xây dựng và đóng gói bài giảng điện tử, giúp cho giáo viên và học
sinh có thể tổ chức các hoạt động dạy học tương tác đa chiều, đa chức năng, ở mọi lúc, mọi
nơi và với mọi đối tượng khác nhau.
Từ những lí do trên và hưởng ứng chỉ thị số 29/2001/CT-BGD&ĐT
của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ngày 30/7/2001 về việc tăng cường giảng dạy, đào tạo
và ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành giáo dục. chúng tôi đã quyết định đi đến việc
lựa chọn vấn đề nghiên cứu: “Xây dựng bài giảng điện tử Hóa học hữu cơ lớp 12, chƣơng
trình Nâng cao.”
2.Lịch sử nghiên cứu.
- Việc thiết kế giáo án điện tử đã được nhiều giáo viên thực hiện trong
những năm gần đây thường dừng lại ở việc đầu tư thiết kế một số giáo án điện tử để phục vụ
việc thao giảng hay tiết dạy tốt.
- Ngoài ra cũng có một số khóa luận của sinh viên hay luận văn của học

viên cao học nghiên cứu về giáo án điên tử, nhưng đó mới chỉ là những nghiên cứu bước đầu,
và chỉ thiết kế một số bài giảng, hoặc một chương thuộc chủ yếu phần vô cơ ở các lớp 10,
11.
- Do đó trong luận văn này, tôi sẽ thiết kế một hệ thống các bài giảng
tiêu biểu thuộc phần hóa hữu cơ, chương trình lớp 12- Nâng cao, trong đó
có chú ý áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, áp dụng triệt để hiệu quả của các phần
mềm tin học nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
3. Mục đích nghiên cứu.
- Xây dựng bài giảng điện tử môn Hóa học, phần hóa học hữu cơ – lớp
12 nâng cao.
- Thực nghiệm sư phạm để đánh giá chất lượng bài giảng điện tử và hiệu
quả khi thực hiện bài giảng.
4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu.
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Việc xây dựng bài giảng điện tử môn Hóa học hữu cơ lớp 12,
chương trình Nâng cao.
4.2. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Hóa học ở trường THPT.
5. Giả thuyết khoa học.
Nếu khai khác tốt các nguồn tài nguyên dạy học từ sách giáo khoa, sách tham khảo,
các phim thí nghiệm và từ mạng internet kết hợp với việc sử dụng máy vi tính và các phần
mềm thì sẽ xây dựng được bài giảng điện tử có nội dung hấp dẫn, giao diện đẹp kích thích
hứng thú tự học của học sinh, từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu.
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài: nghiên cứu sách giáo khoa, nghiên cứu tài liệu có
liên quan, các qui trình và kĩ thuật xây dựng bài giảng điện tử môn Hóa học, phần hóa học
hữu cơ – lớp 12 nâng cao.
- Nghiên cứu cách sử dụng phần mềm Microsoft Frontpage và một số phần mềm như
Macromea Flash…
- Xây dựng một số bài giảng điện tử cho một số bài tiêu biểu thuộc môn Hóa học – Hóa
học hữu cơ lớp 12, chương trình Nâng cao.
- Thực nghiệm sư phạm trên một số lớp để đánh giá hiệu quả và tính

khả thi của các bài giảng điện tử này.
7. Phạm vi nghiên cứu.
7.1. Về nội dung
- Nội dung nghiên cứu của đề tài chỉ tập trung vào việc xây dựng bài
giảng điện tử cho Hóa học hữu cơ lớp 12, chương trình Nâng cao phục vụ cho việc dạy của
giáo viên và việc học của học sinh lớp 12.
7.2.Về phạm vi qui thực nghiệm sư phạm
- Thực nghiệm sư phạm trực tiếp bằng bài giảng điện tử và bài giảng
thông thường để so sánh đối chiếu trên đối tượng học sinh lớp 12, Ban Nâng cao, trường
THPT Nguyễn Gia Thiều- Hà Nội.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu.
8.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết.
- Nghiên cứu tài liệu lý luận về sư phạm tương tác, khoa học và quy định
xây dựng và sử dụng bài giảng điện tử trong dạy học Hóa học ở trường Trung học phổ thông.
- Nghiên cứu tài liệu về nguyên tắc và kĩ thuật xây dựng bài giảng điện
tử trong dạy học bằng một số các phần mềm.
8.2. Phương pháp chuyên gia.
- Tham khảo ý kiến của các chuyên gia tin học, chuyên gia xây dựng các
phần mềm ứng dụng trong dạy học Hóa học ở trường Trung học phổ thông.
8.3. Phương pháp điều tra.
- Điều tra ý kiến đánh giá từ phía giáo viên sử dụng bài giảng điện tử
phần Hóa học hữu cơ – lớp 12 Nâng cao.
- Điều tra thông tin phản hồi về hiệu quả và kết quả học tập của học sinh
sau khi sử dụng bài giảng điện tử Hóa học hữu cơ lớp 12, chương trình Nâng cao.
8.4. Thực nghiệm sư phạm.
Tiến hành thực nghiệm sư phạm bằng việc sử dụng bài giảng điện tử
Hóa học hữu cơ lớp 12, chương trình Nâng cao để giảng dạy cho học sinh lớp 12 – Ban Nâng
cao tại trường THPT Nguyễn Gia Thiều – Hà Nội.
8.5. Phương pháp xử lý số liệu thống kê.
- Tiến hành xử lý số liệu thu được từ việc điều tra, lấy ý kiến phản hồi

của giáo viên và học sinh.
9. Sản phẩm nghiên cứu cụ thể.
- Qui trình và kĩ thuật xây dựng bài giảng điện tử có tính sư phạm cao.
- Bài giảng điện tử Hóa học hữu cơ lớp 12, chương trình Nâng cao.
10. Cấu trúc luận văn.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và mục lục, luận văn dự
kiến được trình bày gồm 3 chương.
+ Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng và sử dụng bài giảng điện
tử trong dạy học.
+ Chương 2: Xây dựng bài giảng điện tử Hóa học hữu cơ lớp 12,
chương trình Nâng cao.
+ Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI
GIẢNG ĐIỆN TỬ TRONG DẠY HỌC
1.1. Vai trò của công nghệ và phƣơng tiện trong quá trình dạy học
1.1.1. Công nghệ dạy học, phương tiện dạy học
1.1.1.1. Khái niệm về công nghệ dạy học, phương tiện dạy học
 Khái niệm về công nghệ
Công nghệ theo chữ latinh được ghép từ technic (công cụ và vật liệu) và logic (các
cách tiếp cận khác nhau để giải quyết vấn đề).
Công nghệ - theo nghĩa hẹp là thuật ngữ chỉ dành cho lĩnh vực kĩ thuật,
công nghiệp sản xuất ra của cải vật chất cho xã hội. Tuy nhiên, có thể hiểu theo nghĩa rộng -
công nghệ gắn liền với mọi lĩnh vực hoạt động của xã hội tạo ra sản phẩm vật chất và tinh
thần.
 Công nghệ dạy học
Công nghệ dạy học chính là việc “công nghệ hóa” quá trình dạy học kèm theo
“phương tiện hóa” mọi khâu của quá trình này nhằm tạo ra những điều kiện thuận lợi nhất
nhằm đảm bảo đạt mục tiêu đã đề ra một cách hiệu quả, kinh tế, tối ưu (kết quả công nghệ).
 Khái niệm về phương tiện dạy học

Phương tiện dạy học bao gồm: sách giáo khoa, sách tham khảo, phương tiện trực
quan, các thiết bị dạy học, phòng dạy học, phòng thí nghiệm, bàn ghế, các phương tiện kĩ
thuật.
1.1.1.2. Bản chất của công nghệ dạy học
 Công nghệ dạy học được hiểu như một quá trình “công nghệ hóa” dạy học
 Công nghệ dạy học được hiểu như một sản phẩm (kết quả) được “đóng gói” để
chuyển giao.
 Công nghệ dạy học được hiểu là việc tích hợp các yếu tố, sản phẩm công nghệ vào
quá trình dạy học
1.1.1.3. Cấu trúc của công nghệ dạy học
Công nghệ dạy học bao gồm bốn thành tố:
 Trang thiết bị (phần cứng)
 Con người
 Thông tin
 Quản lý - tổ chức - điều khiển
1.1.2. Ý nghĩa của việc tích hợp phương tiện công nghệ trong dạy học
Tích hợp phương tiện công nghệ dạy học góp phần cuốn hút người học tham gia tích
cực vào bài giảng, làm cho lớp học năng động, không buồn tẻ, hiệu quả giảng dạy tốt hơn.
1.1.3. Xu hướng tích hợp công nghệ thông tin trong dạy học
1.1.3.1. Tích hợp công nghệ thông tin trong dạy học chính là sự đổi mới quá trình dạy học
nhờ sự hiện diện của công nghệ dạy học
1.1.3.2. Xu hướng tích hợp đa phương tiện trong quá trình dạy học để nâng cao hiệu quả dạy
học
Với đa phương tiện truyền thông, nội dung tri thức tương tác một cách trực tiếp với
các giác quan của người học
Máy tính cũng không quá phức tạp, nó không chỉ mang lại sự tiện lợi hơn cho việc
giảng dạy hiện nay mà còn làm cho sự hiểu biết của người học nhanh hơn. Nó cho phép
người học học thêm ở nhà, đối với những người đã nghỉ học trong một thời gian dài, máy tính
cho phép họ tự làm quen lại với môn học một cách nhanh chóng.
1.2. Vấn đ xây dựng bài giảng điện tử

1.2.1. Quan điểm về bài giảng điện tử
BGĐT có thể được hiểu theo hai cách:
Thứ nhất, BGĐT như một sản phẩm điện tử, được số hoá, được thiết kế, tổ chức theo
ý đồ, mục tiêu sư phạm nhất định.
Thứ hai, BGĐT như một “quá trình” dạy học được điện tử hoá, số hoá.
BGĐT trong thực tế hiện nay có thể được triển khai dưới nhiều hình thức như: truyền
hình hai chiều, cầu truyền hình, mạng Internet, dạy học điện tử, hội thảo, thảo luận trực
tuyến, thư điện tử, các phần mềm ICT hỗ trợ, băng video, đĩa CD-Rom, VCD.
1.2.2. Vấn đề thiết kế bài giảng điện tử
Thiết kế BGĐT là trình bày lên tài liệu điện tử toàn bộ kế hoạch hoạt động dạy học.
Kế hoạch đó đã được số hóa một cách chi tiết giúp GV thuận lợi trong việc truy xuất các tài
liệu liên quan trong khi tham khảo, có cấu trúc chặt chẽ và lôgic, được quy định bởi cấu trúc
của bài học.
1.2.3. Sự cần thiết của việc sử dụng bài giảng điện tử trong dạy học hiện nay
Môi trường dạy học hiện nay có tích hợp BGĐT sẽ mang một cấu trúc mới đầy triển
vọng với những đặc trưng sau:
 Hệ thống tự tổ chức (có định hướng của người dạy), mang tính mở.
 Cấu trúc ngang trong dạy học, không thứ bậc
 Môi trường bình đẳng, dân chủ, tự nguyện.
 Quá trình dạy học nhờ đó sẽ được triển khai chủ yếu dựa trên nguyên tắc hoạt động
nhận thức tích cực mang định hướng cá nhân của người học
Trong thực tế, các bài giảng điện tử có thể được đóng gói và vận hành trong môi
trường Web, sử dụng mạng Internet hoặc Intranet phục vụ cho các khoá học từ xa hay đào tạo
qua mạng.
1.2.4. Khả năng ứng dụng của bài giảng điện tử
Ở Việt Nam, đối với môn Hoá học, BGĐT khi được kết hợp với các hình thức triển
khai khác như dạy học thực hành, sẽ làm phong phú thêm cách tiếp cận của người học và
khai thác triệt để những điểm mạnh đặc thù của bộ môn.
1.2.5. Ý nghĩa của việc xây dựng bài giảng điện tử môn Hoá học
Như chúng ta đã biết, hoá học là môn khoa học có hệ thống lí thuyết đồ sộ và logic, là

môn khoa học thực nghiệm và có nhiều ứng dụng trong thực tế nhưng thời gian dành cho
hoạt động dạy học môn Hoá học trong nhà trường phổ thông lại vô cùng hạn chế. Đó còn
chưa kể có nhiều lí thuyết hoá học rất trừu tượng cũng như nhiều quy trình, phản ứng hoá học
không thể thực hiện trong môi trường phòng thí nghiệm ở trường phổ thông. Vậy nên, BGĐT
được coi là một giải pháp khắc phục những khó khăn trên.
Việc xây dựng BGĐT sẽ giúp cho việc dạy học môn Hoá học ở nhà trường phổ thông
trở nên trực quan hơn và đem đến sự đổi mới trong phong cách dạy và học của giáo viên và
người học.
1.2.6. Quan hệ giữa việc khai thác và sử dụng Internet với việc thiết kế bài giảng điện tử
Việc sử dụng nguồn tài liệu từ Internet phục vụ cho dạy học là hết sức cần thiết, đặc
biệt đối với việc thiết kế BGĐT. Vì đây là nguồn thông tin, nguồn tri thức khổng lồ luôn
được cập nhật, bổ sung.
1.3. Nguyên tắc xây dựng bài giảng điện tử.
Khi xây dựng BGĐT ta cần phải đảm bảo các nguyên tắc sau:
 Tính tương tác với nội dung dạy học.
 Trình bày nội dung bằng đa phương tiện
CHƢƠNG 2
XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ HÓA HỌC HỮU CƠ LỚP 12, CHƢƠNG TRÌNH
NÂNG CAO
2.1. Qui trình xây dựng bài giảng điện tử.
2.1.1. Xây dựng kịch bản cho bài giảng điện tử
2.1.2. Chọn lựa công cụ xây dựng và chuẩn bị học liệu
2.1.3. Số hoá các học liệu
2.1.4. Chọn lựa, thiết kế đa phương tiện
2.1.5. Đóng gói bài giảng theo chuẩn SCORM
2.1.6. Vận hành thử và hoàn thiện bài giảng điện tử
2.2. Xây dựng cấu trúc của bài giảng điện tử
2.2.1. Cấu trúc của bài giảng điện tử theo quan điểm sư phạm
Về tổng thể, mô hình của BGĐT có thể bao gồm các phần:
 Thông tin chung về bài giảng

 Giáo trình, sách giáo khoa điện tử
 Sách chỉ dẫn điện tử
 Hệ thống luyện tập, ôn tập, thực hành
 Hệ thống kiểm tra đánh giá.
2.2.2. Những cấu trúc thông tin cơ bản
Cấu trúc tuần tự:


Cấu trúc lưới:




Cấu trúc phân cấp






Cấu trúc mạng






2.2.3. Cấu trúc bài giảng điện tử môn Hoá học (Sách giáo khoa lớp 12-Nâng cao, phần
Hữu cơ)
A1 A2 A3

...
Cấu trúc tuyến tính
A1 B1

C1
Cấu trúc lƣới
A2 B2 C2
A3 B3 C3
Trang chủ
(Home)
Cấu trúc phân cấp
A1 B1
C1
A2 B2 C2
A1 B1 C1
Cấu trúc mạng
A2 B2
A3 B3 C3