hoan du lop 6

TRƯỜNG THCS I H PĐẠ Ợ
GV: Vũ Thị Thu Trang

Kiểm tra bài cũ
Câu 1 : Ẩn dụ là gì ? Có mấy kiểu ẩn dụ, đó là những
kiểu nào ?
Câu 2 : Câu nào sau đây có sử dụng ẩn dụ và cho biết
nó thuộc kiểu ẩn dụ nào ?
a. Quê hương là chùm khế ngọt.
b. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
c. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác.
d. Vì sao ? Trái Đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người Hồ Chí Minh.
Ẩn dụ phẩm chất
Trả lời : - Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng
tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó
nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Có 4 kiểu ẩn dụ là :
+ Ẩn dụ hình thức ;
+ Ẩn dụ cách thức ;
+ Ẩn dụ phẩm chất ;
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.

Tiết 109

HOAÙN DUÏ
I. Hoán dụ là gì ?
1. Ví dụ: sgk / 82
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.

2. Nhận xét:
Áo nâu: người nông dân.
Áo xanh: người công nhân.
Nông thôn: những người sống ở nông
thôn.
Thị thành: những người sống ở thành thị.
Qua phân tích ví dụ trên em rút
ra nhận xét gì?
- Gọi tên sự vật, hiện tượng,
khái niệm bằng tên của sự vật,
hiện tượng, khái niệm khác.
Các từ in đậm trong ví dụ trên
dùng để chỉ ai?

Tiết 109

HOAÙN DUÏ
I. Hoán dụ là gì ?
1. Ví dụ: sgk / 82
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
2. Nhận xét:
Quan hệ gần gũi
Quan hệ giữa vật chứa
đựng với vật bị chứa đựng
Chỉ người
nông dân
Chỉ người
công nhân
Áo nâu Áo xanh

Nông thôn
Thị thành
Những người
sống ở nông thôn
Những người
sống ở thị thành
Các từ được dùng với các sự vật
được chỉ có mối quan hệ với
nhau như thế nào?
- Gọi tên sự vật, hiện tượng,
khái niệm bằng tên của sự vật,
hiện tượng, khái niệm khác.
- Có mối quan hệ gần gũi với
nhau.
So sánh hai cách diễn đạt trên,
cách nào gợi hình, gợi cảm hơn?
- Tăng sức gợi hình, gợi cảm
cho sự diễn đạt.
Tất cả nông dân ở nông thôn và công
nhân ở thành thị đều đứng lên .
c
- Tăng sức gợi hình, gợi cảm
cho sự diễn đạt.
3. Ghi nhớ:
Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện
tượng, khái niệm bằng tên của
một sự vật, hiện tượng, khái niệm
khác có quan hệ gần gũi với nó
nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm
cho sự diễn đạt.

Tiết 109

HOAÙN DUÏ
I. Hoán dụ là gì ?
II. Các kiểu hoán dụ
1. Ví dụ: sgk / 83
a.
Bàn tay
Bàn tay
ta làm nên tất cả
ta làm nên tất cả


Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.


( Hoàng Trung Thông)
( Hoàng Trung Thông)
b.
b.


Một
Một
cây làm chẳng lên non
cây làm chẳng lên non

Ba
Ba
cây chụm lại lên hòn núi cao.
cây chụm lại lên hòn núi cao.


(Ca dao)
(Ca dao)
c. Ngày Huế
c. Ngày Huế
đổ máu
đổ máu




Chú Hà Nội về
Chú Hà Nội về


Tình cờ chú cháu
Tình cờ chú cháu


Gặp nhau Hàng Bè.
Gặp nhau Hàng Bè.


( Tố Hữu )
( Tố Hữu )

Em hiểu các từ in đậm trong các
ví dụ trên như thế nào ?


Bàn tay
Bàn tay
là một bộ phận của con người.
là một bộ phận của con người.
Một và ba là từ chỉ số lượng.
Một là từ chỉ số ít, ba là từ chỉ số nhiều.
Đổ máu là chỉ sự thương vong trong
chiến tranh.
2. Nhận xét:
b.
b.


Một
Một
cây làm chẳng lên non
cây làm chẳng lên non


Ba
Ba
cây chụm lại lên hòn núi cao.
cây chụm lại lên hòn núi cao.


(Ca dao)

(Ca dao)
c. Ngày Huế
c. Ngày Huế
đổ máu
đổ máu




Chú Hà Nội về
Chú Hà Nội về


Tình cờ chú cháu
Tình cờ chú cháu


Gặp nhau Hàng Bè.
Gặp nhau Hàng Bè.


( Tố Hữu )
( Tố Hữu )
Giữa bàn tay với sự vật mà nó biểu
thị trong ví dụ có quan hệ như thế
nào ?
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể.
Giữa một và ba với số lượng mà nó
biểu thị trong ví dụ b có quan hệ như
thế nào ?

Một và ba là từ chỉ số lượng.
Một là từ chỉ số ít, ba là từ chỉ số nhiều.
- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
Giữa đổ máu với hiện tượng mà nó
biểu thị trong ví dụ có quan hệ như
thế nào ?
-
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự
vật.
Đổ máu là chỉ sự thương vong trong
chiến tranh.
Giữa nông thôn, thị thành với đối
tượng mà nó biểu thị có quan hệ
như thế nào ?
d. Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
Nông thôn: những người sống ở nông thôn.
Thị thành: những người sống ở thành thị.
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật
bị chứa đựng.

Tiết 109

HOAÙN DUÏ
I. Hoán dụ là gì ?
II. Các kiểu hoán dụ
1. Ví dụ: sgk / 83
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ:
- Lấy một bộ phận để gọi toàn thể;

- Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng;
-
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự
vật;
- Lấy vật chứa đựng để gọi vật
bị chứa đựng.
Có bốn kiểu hoán dụ thường gặp là :

Tiết 109

HOAÙN DUÏ
I. Hoán dụ là gì ?
II. Các kiểu hoán dụ
Ví dụ :
Cho hai câu thơ sau: Gửi miền Bắc lòng miền Nam chung thủy
Đang xông lên chống Mĩ tuyến đầu .


(Lê Anh Xuân)
Tìm phép hoán dụ có trong câu sau và cho biết nó thuộc kiểu hoán dụ
nào (cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì)?
Miền Bắc
(Vật chứa đựng)
những người sống ở miền Bắc.
(vật bị chứa đựng)
Miền Nam
(Vật chứa đựng)
những người sống ở miền Nam.
(vật bị chứa đựng)
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng

Đáp án:

Tiết 109

HOAÙN DUÏ
I. Hoán dụ là gì ?
III. Luyện tập
II. Các kiểu hoán dụ
a. Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách.
Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm tập thể.
(Hồ Chí Minh)
Bài tập 1 : Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu
văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi
phép hoán dụ là gì ?
b. Vì lợi ích mười năm phải trồng cây,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
(Hồ Chí Minh)
 Quan hệ giữa vật chứa đựng với vật bị chứa đựng
(làng xóm – chỉ người sống ở nông thôn).

Quan hệ giữa cái cụ thể với cái trừu tượng
(mười năm - thời gian trước mắt; trăm năm – thời gian lâu dài).

Tiết 109

HOAÙN DUÏ
I. Hoán dụ là gì ?
II. Các kiểu hoán dụ
Bài tập 1 : Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu
văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi

phép hoán dụ là gì ?
III. Luyện tập
c) Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
(Tố Hữu)
 Quan hệ giữa dấu hiệu của sự vật với sự vật
(áo chàm – chỉ người Việt Bắc).
d. Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người : Hồ Chí Minh.
(Tố Hữu)
 Quan hệ giữa vật chứa dựng với vật bị chứa
đựng (Trái Đất – nhân loại).

- Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác.
- Đều có bốn kiểu.
2. So sánh hốn dụ với ẩn dụ :
Tiết 109

HOÁN DỤ
III. Luyện tập
Bài tập 2 : Hốn dụ có gì giống và khác với ẩn dụ ?
Cho ví dụ minh họa ?
- Giống :
- Khác :
Dựa vào quan hệ tương đồng ( nét giống
nhau ) cụ thể:
- Hình thức (Về thăm nhà Bác làng sen; Có
hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.)
- Cách thức (Về …thắp … hồng.)
- Phẩm chất (VD : Gần mực thì đen gần

đèn thì sáng.)
- Chuyển đổi cảm giác (VD: Ngồi thềm
rơi chiếc lá đa .Tiếng rơi rất mỏng như là
rơi nghiêng.)
Dựa vào quan hệ tương cận (gần gũi ) cụ thể:
-
Bộ phận - toàn bộ (VD : Bàn tay ta làm nên
tất cả … thành cơm.)
-
Vật chứa dựng - vật bò chứa đựng
(VD : Vì sao ? Trái Đất nặng … Hồ Chí Minh.)
-
Dấu hiệu của sự vật - sự vật
(VD : Áo chàm đưa… nay.)
-
Cụ thể - trừu tượng (VD : Một cây… Ba cây
… núi cao.)
Ẩn dụ
Hốn dụ

BÀI TẬP 3- SGK/84
Chính tả ( nghe - viết) : Đêm nay Bác không ngủ ( từ Lần thứ ba thức dậy
đến Anh thức luôn cùng Bác ).
ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ
… Lần thứ ba thức dậy
Anh hốt hoảng giật mình :
Bác vẫn ngồi đinh ninh
Chòm râu yên phăng phắc
Anh vội vàng nằng nặc ;
- Mời Bác ngủ Bác ơi !

Trời sắp sáng mất rồi
Bác ơi mời Bác ngủ !

Chú cứ việc ngủ ngon
Ngày mai đi đánh giặc
Bác thức thì mặc Bác
Bác ngủ không an lòng

Bác thương đoàn dân công
Đêm nay ngủ ngoài rừng
Rải lá cây làm chiếu
Manh áo phủ làm chăn
Trời thì mưa lâm thâm
Làm sao cho khỏi ướt !
Càng thương càng nóng ruột
Mong trời sáng mau mau
Anh đội viên nhìn Bác
Bác nhìn ngọn lửa hồng
Lòng vui sướng mênh mông
Anh thức lUôn cùng Bác
( MINH HUỆ)

- Về nhà học bài, xem lại
vd, BT và làm BT còn lại.
- Chuẩn bị “Các thành
phần chính của câu” cho
tiết sau :
+ Đọc và trả lời các câu
hỏi của vd ở phần I, II, III.
+ Làm LT.