Tiết 106 - Hành động nói ( tiếp theo)

TIẾT : 106
1. Ví dụ
Kiểu câu Mục đích nói Hành động nói Cách dùng
Câu 1
Câu 2
Câu 3
Câu 4
Câu 5
Trần thuật
Trần thuật
Trần thuật
Trần thuật
Trần thuật
Trình bày
Trình bày
Trình bày
Trình bày
Trình bày
Trình bày
Yêu cầu
Yêu cầu
Trực tiếp
Trực tiếp
Trực tiếp
Điều khiển
Điều khiển
Gián tiếp
Gián tiếp

Bộc lộ cảm xúc

Hứa hẹn
Điều khiển
Trình bày
Hỏi
Cảm thánNghi vấnCầu
khiến
Trần
thuật
K
i
ể
u

c
â
u
H
à
n
h

đ
ộ
n
g

n
ó
i
+

+
+
+
T T
+
+
+
+
GT
GT GT
GT
+
T T
T T
T T
T T
Bài tập nhanh:
Hãy trình bày quan hệ giữa các kiểu câu trần thuật, nghi vấn, cầu
khiến, cảm thán với những kiểu hành động nói mà em biết bằng cách
đánh dấu (+) vào ô thích hợp vào bảng dJới đây.
2. Ghi nhí:
Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng
kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành
động đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu
khác (cách dùng gián tiếp).
* Cần nhớ :
Hành động nói
Khái niệm Các kiểu hành
động nói
Cách thực hiện hành

động nói
Hỏi
Trình
bày
Điều
khiển
Bộc lộ
cảm
xúc
Gián
tiếp
Trực
tiếp
Hứa
hẹn
II. Luyện tập
Bài 1: Tìm các câu nghi vấn trong bài "Hịch tJớng sĩ" của
Trần Quốc. Cho biết những câu ấy đJợc dùng để làm gì?
Trả lời:
1. Từ xJa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nJớc, đời
nào không có ? (thực hiện hành động khẳng định)
2. Lúc bấy giờ, dẫu các ngJơi muốn vui vẻ phỏng có đJợc
không? ( thực hiện hành động phủ định)
3. Lúc bấy giờ, dẫu các ngJơi không muốn vui vẻ phỏng
có đJợc không ? (thực hiện hành động khẳng định)
4. Vì sao vậy ? (thực hiện hành động gây sự chú ý)
5. Nếu vậy, rồi đây sau khi giặc giã dẹp yên, muôn đời để
thẹn, há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất nữa? (thực
hiện hành động phủ định)
Bi 2 :

a. Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là
phải nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết
tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà
bình thống nhất Tổ quốc.
Hễ còn một tên xâm lJợc trên đất nJớc ta, thì ta còn phải
tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi.
Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, dJới ngọn cờ
vẻ vang của mặt trận Dân tộc Giải phóng, liên tục tiến
công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng
lợi hoàn toàn.
Quân và dân miền Bắc ra sức thi đua yêu nJớc, xây dựng
chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với
đồng bào miền Nam ruột thịt( ).
b. Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn
dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh
niên và nhi đồng.
( ) Điều mong muốn cuối cùng của tô i là : Toàn Đảng,
toàn dõn ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nJớc Việt
Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giu mạnh,
và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
( Di chỳc )


=> Cách dùng gián tiếp này nhJ những lời tâm sự của
Bác với mọi ngJời, tạo ra sự đồng cảm sâu sắc, nó khiến
cho những nguyện vọng của lãnh tụ trở thành nguyện
vọng của mỗi ngJời.
Bài 3: Tìm các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích sau. Mỗi
câu ấy thể hiện mối quan hệ giữa các nhân vật và tính cách nhân vật
nhJ thế nào?

Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu:
- ThJa anh, em cũng muốn khôn nhJng khôn không đJợc. Đụng đến việc là em
thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa [ .]. Hay bây giờ em nghĩ thế
này .Song anh cho phép em mới dám nói
Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:
- ĐJợc, chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
-
Anh đã nghĩ thJơng em nhJ thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách
sang bên nhà anh, phòng khi t t lửa t i đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em
chạy sang
ChJa nghe hết câu , tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu
khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức ! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi nhJ cú mèo nhJ
thế này, ta nào chịu đJợc. Thôi, im cái điệu hát mJa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ
nông thì cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm
=> Dế Choắt yếu đuối nên cầu khiến nhã nhặn, mềm mỏng, khiêm
tốn. Dế Mèn ỷ thế mạnh giọng ra lệnh, hách dịch.
Bài 4:
Trong những cách hỏi đJờng sau đây, em nên
dùng những cách nào để hỏi ngJời lớn?
a. Bác có biết bJu điện ở đâu không ạ?
e. Bác có thể chỉ giúp cháu bJu điện ở đâu không
ạ?
c. BJu điện ở đâu, hả bác?
b. Bác làm ơn chỉ giùm cháu bJu điện ở đâu ạ.
d. Chỉ giùm cháu bJu điện ở đâu với!
Bµi 5:
Trong quán ăn, một người nói với người bên cạnh : “ Anh

có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ ?”. Theo em, trong
những hành động dưới đây, người nghe nên chọn hành
động nào ?
a. Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia.
b. Trả lời người kia : “ Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng
đâu mà !”.
c. Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “ Mời anh”.
( Hoặc “Mời chị”, “ Mời bác”, )
Hướng dẫn chuẩn bị bài :
- Học ghi nhớ, cho được ví dụ.
- Làm tất cả các bài tập vào vở.
- Chuẩn bị bài mới : Hội thoại.
+ Đọc kĩ đoạn trích và trả lời các câu hỏi :
* Quan hệ giửa các nhân vật ?
* Tìm những chi tiết nói lên sự kiềm
chế của chú bé Hồng ?