Phân tích bài thơ Chiều Tối của Hồ Chí Minh

DIRECTOR
DIRECTOR
:
:
BÙI QU C TOÀNỐ
BÙI QU C TOÀNỐ
PROFESSOR
PROFESSOR
:
:
NGUY N V N Ễ Ă
NGUY N V N Ễ Ă
D NGŨ
D NGŨ

NGỮ VĂN LỚP 11.
CHIỀU TỐI
CHIỀU TỐI
(Mộ)
(Mộ)
(Hồ Chí Minh)
(Hồ Chí Minh)

1) Hoàn cảnh sáng tác:
(Tóm tắt)



Mùa thu 1942,là bài th ứ
Mùa thu 1942,là bài th ứ
31/134 trong “NKTT”.
31/134 trong “NKTT”.




Hoàn c nh Bác b chuy n tù ả ị ể
Hoàn c nh Bác b chuy n tù ả ị ể
t nhà lao T nh Tây n ừ ĩ đế
t nhà lao T nh Tây n ừ ĩ đế
nhà lao Thiên B oả
nhà lao Thiên B oả
.
.
I- TÌM HIỂU CHUNG

I. 
1. Tiu dn
-Hoàn cảnh sáng tác tập “Nhật kí trong
tù”:Tháng 8.1942 Người lấy tên là Nguyễn Ái
Quốc và lên đường sang Trung Quốc.Vừa đặt
chân lên huyện Túc Vinh , tỉnh Quảng Tây , Người
bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ
rồi bị đày ải qua 30 nhà lao thuộc 13 huyện của
tỉnh Quảng Tây.Trong thời gian ở tù 13 tháng ,
Hồ Chí Minh đã sáng tác tập nhật kí bằng thơ ,
chữ Hán gồm 134 bài gọi là “Ngục trung nhật

kí”(Nhật kí trong tù).
- Bài thơ ”Chiều tối “:Là bài thứ 31 , gợi cảm
hứng trên đường chuyn lao từ Tĩnh Tây đến
Thiên Bảo vào cuối mùa thu năm 1942


2) Thể loại:


Th t ngôn t tuy tấ ứ ệ
Th t ngôn t tuy tấ ứ ệ




c i nổ đ ể
c i nổ đ ể
I- TÌM HIỂU CHUNG

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không;
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn, lô dó hồng.
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;
Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết, lò than đã rực hồng.
II )ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN

I- TÌM HIỂU CHUNG

3) Đề tài
Buổi chiều miền sơn cước

a. Tìm hiu bản dịch thơ
Nguyên tác Bản dịch thơ
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không;
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.
-Hồ Chí Minh-
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;
Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết, lò than đã rực hồng.
- Nam Trân
(dịch)
-> Câu 2: Bản dịch không chuyn tải được sự “cô lẻ”của
chòm mây và “mạn mạn” là chậm chạp , u oải chứ không
phải trôi nhẹ
-> Câu 3: Nguyên tác không nói tối, bản dịch thêm chữ tối
làm mất đi vẻ tự nhiên trong sáng tạo của Bác


 !"#
$%&'(
)'*
2. Văn bản

2.Tác phẩm:
a. Tìm hiu bản dịch thơ(so sánh đối chiếu)

b. Th loại-Bố cục:
*Th thơ : tứ tuyệt.
*Bố cục : hai phần:
-Hai câu đầu:Bức tranh chiều tối nơi xóm núi
-Hai câu sau: Bức tranh đời sống con người
c. Chủ đề :
Bức tranh chiều tối nơi xóm núi  vẻ đẹp tâm
hồn Hồ Chí Minh: luôn lạc quan yêu đời , yêu thiên
nhiên, yêu con người sâu sắc thiết tha dù trong
hoàn cảnh khắc nghiệt nhất.






(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Quy n i u quy lâm tầm túc thụệ đ ể
ï
1) Bức tranh thiên nhiên chiều tối nơi núi rừng
Cô vân mạn mạn độ thiên không
Chòm mây trơi nhẹ giữa tầng
khơng)

-
Hỡnh nh
Hỡnh nh
:
:

Quy n i u
Quy n i u


cỏnh chim m i
cỏnh chim m i




quen thu c
quen thu c


p,g i bu n.
p,g i bu n.




Cỏnh chim m i m t sau m t
Cỏnh chim m i m t sau m t
ngy ki m n v t v nh ng v n
ngy ki m n v t v nh ng v n
c g ng bay v r ng T m tỳc
c g ng bay v r ng T m tỳc
th , tỡm ch d ng chõn, tỏ tỳc.
th , tỡm ch d ng chõn, tỏ tỳc.

Khụng gian v ng l ng,bao la,
Khụng gian v ng l ng,bao la,
khoỏng t
khoỏng t


Th i gian ng v chi u
Th i gian ng v chi u
Quy n i u quy laõm tam tuực thuù
Chim m i v r ng tỡm ch n ng ,

-
Hình nhả
Hình nhả
:
:


+
+
“Cô vân”
“Cô vân”
->
->
ám mây l loi, cơ Đ ẻ
ám mây l loi, cơ Đ ẻ
n.đơ
n.đơ

+
+
“Mạn mạn”
“Mạn mạn”


T láy ừ
T láy ừ
->
->
Trơi
Trơi
ch m ch p ậ ạ
ch m ch p ậ ạ
->
->
Chuy n ng ể độ
Chuy n ng ể độ
nh nhàng ẹ
nh nhàng ẹ
->
->
G i s êm , v ng ợ ự ả ắ
G i s êm , v ng ợ ự ả ắ
l ng.ặ
l ng.ặ

=> vạn vật vận động
=> vạn vật vận động
“Cô vân mạn mạn độ thiên không”
“chòm mây trôi nh gi a t ng không”ẹ ữ ầ

Sơ kết :
+Nghệ thuật:
-
L y cái nh bé c a “cánh chim, chòm mây” t ấ ỏ ủ để ả
L y cái nh bé c a “cánh chim, chòm mây” t ấ ỏ ủ để ả
cái r ng l n bao la c a b u tr iộ ớ ủ ầ ờ
cái r ng l n bao la c a b u tr iộ ớ ủ ầ ờ
-
L y cái ng c a “cánh chim, chòm mây” t cái ấ độ ủ ả
L y cái ng c a “cánh chim, chòm mây” t cái ấ độ ủ ả
t nh l ng n i mi n s n c c bu i chi u tà.ĩ ặ ơ ề ơ ướ ổ ề
t nh l ng n i mi n s n c c bu i chi u tà.ĩ ặ ơ ề ơ ướ ổ ề
-
L y cái h u h n t cái vô h n ấ ữ ạ ả ạ
L y cái h u h n t cái vô h n ấ ữ ạ ả ạ
-
Bút pháp ch m phá, g i nhi u h n t …ấ ợ ề ơ ả
Bút pháp ch m phá, g i nhi u h n t …ấ ợ ề ơ ả




Màu s c c i nắ ổ đ ể
Màu s c c i nắ ổ đ ể

Sơ kết :
+Nội dung
-
B
B
c tranh thiên nhiên p, m bu n.ứ đẹ đượ ồ
c tranh thiên nhiên p, m bu n.ứ đẹ đượ ồ
-
H
H
ình t ng nhân v t tr tình:ượ ậ ữ
ình t ng nhân v t tr tình:ượ ậ ữ
•
Yêu thiên nhiên
•
Tâm hồn tinh tế nhạy cảm
•
Tinh thần lạc quan
•
Phong thái ung dung tự tại
•
…

Đối chiếu
•
T ng ngươ đồ
T ng ngươ đồ
:
:



Cánh chim m i m t sau m t ỏ ệ ộ
Cánh chim m i m t sau m t ỏ ệ ộ
ngày
ngày


Ng i tù c ng th m ườ ũ ấ
Ng i tù c ng th m ườ ũ ấ
m t.ệ
m t.ệ


ám mây l loiĐ ẻ
ám mây l loiĐ ẻ


Ng i tù ườ
Ng i tù ườ
m t mình trên ng gi i ộ đườ ả
m t mình trên ng gi i ộ đườ ả
iđ
iđ
.
.
•
T ng ph nươ ả
T ng ph nươ ả
:

:


Cánh chim có m t m i ệ ỏ
Cánh chim có m t m i ệ ỏ
nh ng s tìm c t ư ẽ đượ ổ
nh ng s tìm c t ư ẽ đượ ổ
mấ
mấ




Chòm mây có cô n nh ng đơ ư
Chòm mây có cô n nh ng đơ ư
chúng t do gi b u tr i ự ữ ầ ờ
chúng t do gi b u tr i ự ữ ầ ờ
bao
bao
la còn ng iườ
la còn ng iườ
tù m t t ấ ự
tù m t t ấ ự
do.
do.
 Thấy rõ hơn vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh

III/Tổng kết:
1/ Nội dung: vẻ đẹp tâm hồn, tình cảm
nhân ái và nghị lực kiên cường của

người chiến sĩ Cộng sản Hồ Chí Minh
2/Nghệ thuật:
- Bút pháp cổ đin mà hiện đại
Bút pháp cổ điển Bút pháp hiện đại
-Thể thơ tứ tuyệt, chữ Hán.
-Đề tài thiên nhiên, tả cảnh ngụ
tình.
-Bút pháp chấm phá,ngôn ngữ cô
động, hàm súc.




-Thi pháp ước lệ cổ điển
-Hình tượng con người chủ
thể của bức tranh thiên nhiên.
-Mạch thơ,hình ảnh thơ(gần
gũi , giản dị)vận động, hướng
về sự sống , ánh sáng.

S n thoõn thi u n ma bao tuực
(Cụ em xúm nỳi xay ngụ ti,
2) :Bửực tranh cu c s ng
Bao tuực ma hoaứn, loõ dú hong
Xay ht lũ than ó rc hng).

Hình nhả
Hình nhả
:
:

“
“
S n thoân thi u n ma bao ơ ế ữ
S n thoân thi u n ma bao ơ ế ữ
tuùc”
tuùc”


-C nh lao ng, sinh ho t c a ả độ ạ ủ
-C nh lao ng, sinh ho t c a ả độ ạ ủ
con ng i kh e kho n, tr ườ ỏ ắ ẻ
con ng i kh e kho n, tr ườ ỏ ắ ẻ
trung
trung


Bút pháp l y i m t di n.ấ đ ể ả ệ
Bút pháp l y i m t di n.ấ đ ể ả ệ
-Nét hi n i: v t kh i hình ệ đạ ượ ỏ
-Nét hi n i: v t kh i hình ệ đạ ượ ỏ
nh quen thu c “ Ng , ti u, ả ộ ư ề
nh quen thu c “ Ng , ti u, ả ộ ư ề
canh, m c”ụ
canh, m c”ụ


g n g i v i cu c ầ ũ ớ ộ
g n g i v i cu c ầ ũ ớ ộ
s ng i th ng.ố đờ ườ
s ng i th ng.ố đờ ườ

Xay hết lò than đã rực hồng.
Bao tuùc ma hoaøn, loâ dó hoàng

+T
+T
“ ừ
“ ừ
h ngồ
h ngồ
”:
”:
thi nhãn
thi nhãn

g i khợ
g i khợ
ông gian
ông gian
tr
tr
àn
àn
y đầ
y đầ
ánh sáng,
ánh sáng,
m áp và ấ
m áp và ấ
ni m vuiề

ni m vuiề
.
.
“Bao tuùc ma hoøan, loâ dó hoàng”
“Xay hết lò than đã rực hồng.”

-L i i p ng , láy ýố đ ệ ữ
-L i i p ng , láy ýố đ ệ ữ




vòng xoay c a chi c ủ ế
vòng xoay c a chi c ủ ế
c iố
c iố


th i gian v n ờ ậ
th i gian v n ờ ậ
ng.độ
ng.độ
-Ng t nh p 4/3: ắ ị
-Ng t nh p 4/3: ắ ị


khi
khi
xay ngô xong, lò than r c ự
xay ngô xong, lò than r c ự

h ng ồ
h ng ồ


l y sáng t t iấ ả ố
l y sáng t t iấ ả ố
“Bao tuùc ma hoøan, loâ dó hoàng”
S n thoân thi u n ơ ế ữ ma bao tuùc

Hình t ng th luôn v n ng theo chi u ượ ơ ậ độ ề
Hình t ng th luôn v n ng theo chi u ượ ơ ậ độ ề
h ng i t :ướ đ ừ
h ng i t :ướ đ ừ
-
-
Bóng t i ra ánh sángố
Bóng t i ra ánh sángố
-
Bu n n vuiồ đế
Bu n n vuiồ đế
-
Cô n n ám ápđơ đế
Cô n n ám ápđơ đế





Tinh th n hi n i.ầ ệ đạ
Tinh th n hi n i.ầ ệ đạ

Sơ kết:
+Nghệ thuật

Sơ kết :
+Nội dung
-
B
B
c tranh cu c s ng gi n d , m áp tình ứ ộ ố ả ị ấ
c tranh cu c s ng gi n d , m áp tình ứ ộ ố ả ị ấ
ng i.ườ
ng i.ườ
-
H
H
ình t ng nhân v t tr tình:ượ ậ ữ
ình t ng nhân v t tr tình:ượ ậ ữ
•
Yêu cuộc sống
•
Yêu con người
•
Tinh thần lạc quan
•
…

III) CHỦ ĐỀ


Bài thơ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh:

•
Yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu con người.
•
Tinh tế nhạy cảm trước thiên nhiên và lòng người.
•
Lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng.
•
Phong thái ung dung tự tại, ý chí vượt lên hoàn cảnh
khắc nghiệt
 Hoà hợp giữa chất trữ tình và chất thép

IV) Keát luaän


-Bài th th hi n s k t h p hài hòa gi a bút ơ ể ệ ự ế ợ ữ
-Bài th th hi n s k t h p hài hòa gi a bút ơ ể ệ ự ế ợ ữ
pháp c i n và tinh th n hi n i.ổ đ ể ầ ệ đạ
pháp c i n và tinh th n hi n i.ổ đ ể ầ ệ đạ
-”Chi u t i” là bài th tiêu bi u cho “ Nh t ký ề ố ơ ể ậ
-”Chi u t i” là bài th tiêu bi u cho “ Nh t ký ề ố ơ ể ậ
trong tù”, mang c i m phong cách ngh đặ đ ể ệ
trong tù”, mang c i m phong cách ngh đặ đ ể ệ
thu t th H Chí Minh.ậ ơ ồ
thu t th H Chí Minh.ậ ơ ồ


Tài n ng và v p tâm h n ng i lãnh t kính yêu ă ẻ đẹ ồ ườ ụ
Tài n ng và v p tâm h n ng i lãnh t kính yêu ă ẻ đẹ ồ ườ ụ
c a dân t c.ủ ộ
c a dân t c.ủ ộ