Bài giảng Hình thành các mô quanh răng (nha chu)

HÌNH THÀNH
CÁC MÔ QUANH RĂNG
(NHA CHU)
NGND, GS BS. Hoàng Tử Hùng

www.hoangtuhung.com
NGUỒN GỐC
Mô quanh răng (nha chu)có hai nguồngốc:
1‐ Liên kết:
Các thành phầnxuất phát từ bao răng chính danh:
• Xê măng
• Dây chằng
• Xương ổrăng
Thành phầnxuất phát từ mô liên kếtdướibiểumô:
• Bám dính mô liên kết(thuộcnướu)
2‐ Biểumô:
Biểumôhợpnhấtcủanguyênbàomensau chế tiết&
tế bào đáy biểumômiệng
Æ Nướu(lợi)
www.hoangtuhung.com
BAO RĂNG
Là một thành phầncủamầmrăng
Bao b ọccơ quan menvà nhú răng
Bảnchất trung mô
CHỨCNĂNG:
1. Bảovệ,giữổn định mầmrăng và răng
2. Cung cấpmạch máu và thần kinh cho răng và nha
chu sau này
3. Biệt hóa thành xêmăng,dây chằng và xương ổ
chính danh
www.hoangtuhung.com

BAOBIỂUMÔCHÂNRĂNGHERTWIG,
HÌNHTHÀNHCHÂNRĂNG
Tếbàolớpngoài
Nhúrăng
Nguyênbàongà
Chế tiết Khuôn ngà
Khoáng hóa
Æ Ngà chân răng
Biểumômenlớptrong
Thúcđẩybiệthóa
Tách ra
Đivề phía bao răng
Tế bào b ao răng
Đivề phía chân răng
Biệt hóa thành nguyên bào xê măng
(nếudừng lại ởdây chằng:
Biểu mô sót Malssez)
1
2
3
4
www.hoangtuhung.com
HÌNHTHÀNHXÊMĂNG
Khuôn ngà
Khoáng hóa
Æ Ngà chân răng
Tế bào b ao răng
Đivề phía chân răng
Biệt hóa thành nguyên bào xê măng*
TBbiểumôchânrăng**

Tiếtchấtvôđịnh hình
Khoáng hóa
Æ Xêmăng trung gian
1
2
Tách ra
Đivề phía bao răng
3
**TBbao biểumôcó2chứcnăng:
‐Thúc đẩybiệt hóa nguyên bào ngà
‐Chế tiếtxêmăng trung gian
(không có collagen)
*TBlớp trong bao răng
Tiếpxúcxêmăng trung gian,
biệthóa,tạoxêmăng
www.hoangtuhung.com
PHÁT SINH XÊ MĂNG
1234
5
6
7
1.Nguyên bào ngà
2.Ngà
3.Xê măng
4.Dây chằng nha chu
5.Màng ngăn bao
biểu mô Hertwig
6.Xê măng mới tạo
7.Xê măng bồi đắp
www.hoangtuhung.com

1
2
3
4
5
6
7
8
Sự tạo xê măng
và dây chằng nha chu
1.Nguyênbào ngà
2.Ngà
3.Xê măng trung gian
4.Tế bào xê măng
5.Xê măng có tế bào
6.Dâychằng nha chu
7.Nguyên bào xê măng
8.SợiSharpey
www.hoangtuhung.com
ĐẶC ĐiỂMSỰ TẠO XÊ MĂNG
Xêmăng:
Luôn đắplênmộtmôcứng khác
Không có mạch máu nuôi dưỡng
Nguyên bào xêmăng tiếtchấtdạng xêmăng (khuôn hữucơ có
collagenvà chấtcănbảnproteinpolysaccharide)
•Sợi collagendonguyên bào xêmăng tạoralà“sợinội sinh”
•Sợi collagendonguyên bào sợitạoralà“sợingoại sinh”.Sợi
ngoại sinh bám xuyên vào lớpxêmăng gọilàsợi xuyên
(sợiSharpey)
www.hoangtuhung.com

Các loạixêmăng
1. Có tế bào:nguyên bào xêmăng bị vùi trong khuôn
xêmăng donó tạora(cấutrúcgầngiống xương),thành
xê măng bào Æcó khả năng tiếptụctạoxêmăng trong
quá trình tồntại.
(1)Xêmăng sợihỗnhợpcótế bào:chứaxêmăng bào sản
phẩmcủanólàsợi collagennộisinhvàcả sợingoạisinh
(Sharpey).Duy trì việctạoxêmăng trong đờisống.
(2)Xêmăng sợinộisinhcótế bào:chứaxêmăng bào và
collagen.Là sảnphẩm đặchiệucủanguyênbàoxêmăng.
Đượctạo thành trong các quá trình hàn gắn: mòn ngót,
sửachữanứtgãychânrăng
www.hoangtuhung.com
Các loạixêmăng
2.Không có tế bào:nguyên bào xê măng rút lui khỏi khuôn xê
măng
(3)Xêmăng không sợi không tế bào:là khuôn xêmăng,chưa
rõ nguồngốc.Đượctạoratrướckhirăng mọc,lợpmột
vùng bề mặtmenvùng cổ.
(4)Xêmăng sợingoại sinh không tế bào:Ởvùng cổ và vùng
giữachânrăng.Sợingoạisinh(sợiSharpey)là sảnphẩm
củanguyênbàosợicủatúirăng.
(5)Xêmăng trung gian:ởvùng cổ răng,lợplênmộtphần
men.Ởgiữangàvàxêmăng sợihỗnhợpcótế bào hoặc
xêmăng sợingoại sinh không tế bào.Có tác giả cho đây là
mộtdạng ngà ngoạibiênđặcbiệt
www.hoangtuhung.com
SỰTẠOTHÀNHDÂYCHẰNGNHACHU
DCNClà mô liên kếtmềmbiệthóađể giữ răng vào xương ổ
Một đầu vuì trong xêmăng,đầukiabámvàoxương ổ

Khi chân răng được thành lập,các tế bào lớp trong cùng của
bao răng biệt hóa thành nguyên bào xêmăng và tạoxêmăng;
các t ế bào lớp ngoài cùng biệt hóa thành nguyên bào xương và
tạolớpxương ổchính danh.
Đasố tế bào gi ữahailớpbiệt hóa thành nguyên bào sợi,tạo
các bó sợi collagencủadâychằng nha chu
Dây chằng nha chu diễnrasự tái cấu trúc liên tụctrongđời
sống,vùng chóp có tốc độ nhanh hơn vùng cổ
www.hoangtuhung.com
a
b
c d
Trình tự phát triển và sắp xếp các nhóm sợi dây chằng nha chu trong
quá trình hình thành chân răng (a-b-c-d)
g. Sợi răng nướu; 1. Sợi mào xương ổ;2. Sợi ngang;3. Sợi xiên
www.hoangtuhung.com
SỰTẠOTHÀNHXƯƠNGỔRĂNG
Xương ổbắt đầu phát triểntừ phôi tuầnthứ 8:
Xương hàm phát triển,tạo thành mỏm ổrăng vớibảnngoài
và bảntrong,
Æhai máng hình móng ngựamở về hốcmiệng.
Xương ổgồm:
1‐ Xương ổchính danh:là lá xương đặc chuyên biệtlợpmặt
trong ổrăng.Có nguồngốctừ tế bào l ớp ngoài cùng củabao
răng,biệt hóa thành nguyên bào xương.Trên phim tia X,là
một đường cản quang:“lá cứng”.
2‐ Xương nâng đỡ:
Gồm ‐ Xương đặclàvỏ xương hàm trên và hàm dưới
‐ Xương xốp.
www.hoangtuhung.com

a
b
c d
Sự phát triển của hốc xương của mầm răng và
xương ổ răng cửa dưới
.Khi sinh
.7tháng
.2,5tuổi
.7tuổi
Xương hàm trên và xương
hàm dướicủathai:các hốc
xương chứamầmrăng
www.hoangtuhung.com
a
b
Mỏm ổrăng
Xương ổrăng:
Xương vách răng
Vách chân răng
Xương ổchính danh
Bảnxương trong
Bảnxương ngoài
Xương xốp
Sơđồcấutạoxương ổrăng
www.hoangtuhung.com
HÌNHTHÀNHNƯỚU(LỢI)RĂNG
1‐ Biểumô:gồmhailoại,cócấutrúcvàchứcnăngkhácnhau:
‐ Biểumôkếtnối không sừng hoá,
‐ Biểumônướumiệngsừnghoávàbiểumôkhenướu(cận
sừng hóa). 

2‐ Môliênkết:gồm
‐ Tế bào,chủ yếulànguyênbàosợi,
‐ Sợi mô liên kết:Các bósợicollagenđượcsắpxếptheochiều
hướngchứcnăngxácđịnh,tạothànhhệthống9loại
sợitrênxươngổ.
Nướu(lợi)răng có hai thành phần:
www.hoangtuhung.com
Hình thành bi ểumôkếtnốimôtả lâm sàng
Nguyên bào men
sau chế tiết
Hợp
nhất
Biểumô
kếtnối
Nöôùu vieàn
(Nướu“tự do”)
Biểumôkếtnối
Bám dính biểumô
Raõnh nöôùu
Nöôùu dính
Bờ nướu
Khe nướu
Menrăng
•Bám dính biểumôlà cơ chế (sảnphẩm)củaBM
kếtnối(khôngsừng hóa)
•BMkhe nướu(cậnsừng hóa),và BMkếtnối
(không sừng hóa)mang đặctrưng củaBMnướu
•BMnướumiệng:phủ nướudínhvàmặtngoài
viềnnướu
www.hoangtuhung.com

Bám dính củanướuvàobề mặtrăng
Mặttiếpgiápgiữanướuvàbềmặtrăngcóhaicơchếbám
dínhđặctrưngkhácnhau:
‐Bámdínhbiểumô:ph ầnnướutựdonằmtrênmenvàbám
vàobềmặtrăngthôngquabám dính biểumôcủabiểumô
kếtnối.
‐Bámdínhmôliênkết:gồm nhiềubósợiliênkếtcủanướu
chuivàolớpxêmăngtrênxươngổ,màoxươngổrăng,giữa
cácrăng…
Haicơchếbámdínhnàygặpnhauởmứcđườngnốimen‐xê
măng.
www.hoangtuhung.com
a
b
Bám dính củanướuvàobề mặtrăng
Bám dính biểumô
Bám dính mô liên kết
Khoảng sinh học
www.hoangtuhung.com
CHÚ Ý
1. Các mô nha chu (chủ yếuxuất phát từ bao răng)được
hình thành trong quá trình thành lậpchânrăng,
2. Cảm ứng sinh họclàđiềukiệnchosự diễnrađồng thời
các quá trìnhthành lậpngàchânrăng ‐ xê măng ‐ dây
chằng ‐ xương ổ,
3. Quá trình hình thành các mô quanh răng diễnratrongsự
tăng trưởng chung củahệ thống hàm mặtvàtoànbộ thai,
4. Nha chu được thành lậpvàhoànchỉnh dần đếnkhicác
răng đạt đếntiếp xúc và diễnrasự tái cấutrúcthường
xuyên trong suốt quá trình tồntạicủarăng.

www.hoangtuhung.com