bài 26. Cảm ứng ở động vật

Bµi 26
Sau khi học xong bài này , HS cần phải:
- Nêu được khái niệm cảm ứng ở động vật.
- Trình bày được cảm ứng ở động vật chưa có
tổ chức thần kinh.
- Mô tả được cấu tạo HTK dạng lưới và khả
năng cảm ứng của động vật có HTK dạng
lưới.
- Mô tả được cấu tạo HTK dạng chuỗi hạch
và khả năng cảm ứng của động vật có HTK
dạng chuỗi hạch.
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Kiểm tra bài cũ
Ghép các khái niệm, hiện tượng ở cột A với các nội dung ở cột B
1- Ứng động là:
2- Hướng động là:
3- Ứng động sinh trưởng
là:
4- Ứng động không sinh
trưởng là:
5- Hiện tượng bắt mồi ở
cây nắp ấm là:
6- Hoa tulip nở và cụp là:
7- Cây trinh nữ cụp lá là:
8- Nguyên nhân của hiện
tượng hướng động là:
9- Vai trò của ứng động
10- Hướng động dương là:
A-Hướng tới nguồn kích thích

B-Ứng động không sinh trưởng
C-Phản ứng của thực vật với kích
thích không định hướng
D-Kiểu ứng động không có sự thay
đổi về tốc độ sinh trưởng của các tế bào
E-Hiện tượng nhiệt ứng động
F-Sự phân bố không đồng đều
Auxin ở 2phía cơ quan
G- Phản ứng của thực vật với kích
thích có định hướng
H-Giúp sinh vật tồn tại và phát triển
I-Ứng động tiếp xúc và hoá ứng động
K- Kiểu ứng động có sự thay đổi về
tốc độ sinh trưởng của các tế bào
10 -
7-
1-
4-
6-
8-
2-
9-
5-
3-
B. NỘI DUNG BÀI HỌC:
B. NỘI DUNG BÀI HỌC:
I. KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
I. KHÁI NIỆM CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT
Cho 1 vài VD
về cảm ứng ở

TV và ở ĐV?
Khí hậu trở lạnh.
Chim Sẻ xù lông giúp
giữ ấm cơ thể.
Vậy cảm ứng ở động vật là gì ?
Cảm ứng là khả năng tiếp nhận
và phản ứng(trả lời) lại các kích
thích từ môi trường sống để tồn
tại và phát triển.
Cảm ứng ở động vật có gì khác
so với thực vật?
Phản ứng của động vật diễn ra
nhanh hơn, nhưng mức độ
chính xác của phản ứng thì tùy
thuộc vào mức độ tổ chức hệ
thần kinh của chúng.
Ở động vật có HTK, phản xạ là một dạng điển hình
của cảm ứng . Vậy Phản xạ là gì?
- Phản xạ là phản ứng của cơ thể thông qua HTK để trả lời lại
kích thích bên ngoài hoặc bên trong cơ thể.
- Khái niệm cảm ứng rộng hơn khái niệm phản xạ. Cảm ứng có
cả ở ĐV không có tổ chức TK, còn phản xạ là cảm ứng của cơ
thể có sự tham gia của tổ chức TK
Một cung phản xạ gồm
những bộ phận nào?
Một cung phản xạ gồm các bộ phận:
+ Bộ phận tiếp nhận KT (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm).
+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định
hình thức và mức độ phản ứng. (HTK).
+ Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến…)

(Gai nhọn)
Cơ tay
SƠ ĐỒ MỘT CUNG PHẢN XẠ
Bộ phận tiếp nhận
kích thích
Tác nhân kích
thích
 Một bạn lỡ chạm tay vào gai nhọn và có phản ứng rụt tay lại.
Hãy chỉ ra tác nhân kích thích, bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ
phận phân tích và tổng hợp thông tin, bộ phận thực hiện phản
ứng của hiện tượng trên?
Bộ phận phân tích và
tổng hợp thông tin
Bộ phận thực hiện
phản ứng
Hình thức, mức độ và tính chính xác của cảm ứng ở các
loài ĐV khác nhau là khác nhau, chúng phụ thuộc vào mức
độ tổ chức TK của chúng.
Các TB và các cơ quan trong cơ thể đều có khả năng
cảm ứng, nghĩa là pứ lại kích thích, nhưng không phải tất
cả các phản ứng của chúng đều là phản xạ.
VD: Cơ đùi ếch khi cắt rời khỏi cơ thể, khi ta kích thích thì
cơ đùi này vẫn co nhưng đó không phải là phản xạ. Vì
không có sự tham gia của tổ chức thần kinh.
VD: Cơ đùi ếch khi cắt rời
khỏi cơ thể, khi ta kích
thích thì cơ đùi này vẫn co.
Sự co cơ đùi ếch trong
trường hợp này có phải là
phản xạ không? Vì sao?

Từ hiện tượng trên ta có
thể kết luận ntn về khả
năng cảm ứng của tế bào
và các cơ quan trong cơ
thể?
Trùng đế giầy
Amip
Động vật đơn bào, chưa có tổ chức TK - chúng phản
ứng lại các kích thích bằng chuyển động của cả cơ thể
hoặc co rút chất nguyên sinh.
Trùng đế giầy
Amip
Nêu đại diện của
động vật chưa có
tổ chức thần kinh?
Trùng đế giày bơi tới chỗ
có nhiều oxi, amip thu
chân giả để tránh ánh
sáng chói.
Vậy: ĐV đơn bào (NSĐV)
phản ứng lại các kích thích
như thế nào?
II. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ
II. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CHƯA CÓ TỔ
CHỨC THẦN KINH
CHỨC THẦN KINH
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC
III. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT CÓ TỔ CHỨC
THẦN KINH
THẦN KINH

1. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới :
SAO BIỂN
Hệ thần kinh lưới
gặp ở những loài
động vật nào?
THUỶ TỨC
Nêu đặc điểm hệ
thần kinh lưới
và phản xạ ở
nhóm có hệ thần
kinh lưới?
- Hệ thần kinh lưới có ở cơ thể đối xứng toả tròn thuộc
ngành ruột khoang như: Sao biển, thuỷ tức
- Cấu tạo: Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể,
liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh tạo thành mạng
lưới thần kinh. Các sợi thần kinh liên hệ với tế bào cảm
giác và tế bào biểu mô cơ.
- Khi bị kích thích, thông tin được truyền từ tế bào cảm
giác  toàn bộ mạng lưới thần kinh  toàn bộ biểu mô
cơ cả cơ thể co lại.
- Hiệu quả phản xạ: Phản ứng lan toả toàn thân, không
chính xác ,tốn nhiều năng lượng.
Hãy cho biết
con thuỷ tức sẽ
phản ứng như
thế nào khi ta
dùng một chiếc
kim nhọn châm
vào thân nó?
- Phản ứng của

thuỷ tức có
phải là phản xạ
không? Tại
sao?
2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch :
Giun dẹp Đĩa Côn trùng
Hệ thần kinh dạng chuỗi
hạch thường gặp ở những
loài động vật nào ?
a. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi :
Hệ thần kinh chuỗi
A- Giun dẹp B- Đỉa
A
B
Quan sát hình sau đây và cho
biết Hệ thần kinh chuỗi hạch có
gì khác so với hệ thần kinh
lưới?
Sự khác đó có dẫn tới điểm gì
khác trong hiệu quả phản xạ
không ?
- Hệ thần kinh chuỗi có ở ĐV có
đối xứng 2 bên, cơ thể phân
thành đốt: Giun dẹp, giun tròn,
giun đốt
- Cấu tạo: Các tế bào thần kinh
đã tập trung thành các hạch.
Hạch lớn nhất gọi là não. Từ
não phát đi 2 chuỗi hạch bụng
chạy dọc cơ thể. Mỗi đốt cơ thể

có 1 đôi hạch. Các hạch được
nối với nhau bởi các dây thần
kinh.
- Hiệu quả phản xạ: Phản ứng
được định khu ở chuỗi hạch 
Chính xác hơn, tiêu tốn ít năng
lượng hơn hệ thần kinh lưới
Hệ thần kinh chuỗi
A- Giun dẹp B- Đỉa
A
B
b. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng hạch :
Hệ thần kinh hạch ở
côn trùng
Quan sát hình sau đây và cho biết
Hệ thần kinh hạch có gì khác so
với hệ thần kinh chuỗi?
Sự khác đó có dẫn tới điểm gì
khác trong hiệu quả phản xạ
không ?
- Cấu tạo: Các tế bào thần kinh có
sự tập tập trung hơn thành 3 khối
hạch lớn ở đầu, ngực, bụng.
Trong đó hạch não lớn nhất. Các
dây thần kinh liên hệ với các giác
quan phát triển và phân hoá.
- Hiệu quả phản xạ: Phản ứng
được định khu ở 3 khối hạch nên
chính xác , ít tiêu tốn năng lượng.
CỦNG CỐ

Câu 1: Ở động vật, cảm ứng là:
a)Các phản xạ có điều kiện, giúp cơ thể thích nghi với
môi trường
b)Các phản xạ không điều kiện, giúp bảo vệ cơ thể.
c) Là khả năng tiếp nhận và đáp ứng các kích thích của
môi trường, giúp cơ thể tồn tại và phát triển.
d)Là sự thích nghi của cơ thể, do các hoocmon điều
khiển
Câu 2: Cơ thể động vật đã xuất hiện tổ chức thần kinh,
nhưng đáp ứng không hoàn toàn chính xác bằng cách
co rút toàn thân, xảy ra ở:
a)Ruột khoang
b)Thân mềm
c) Giáp xác
d)Cá
H26.2.Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
A.Giun dẹp B. Đỉa C.Côntrùng
Câu 3: Kể tên bộ phận tiếp nhận kích thích, bộ phận phân tích
tổng hợp thông tin và bộ phận thực hiện của cung phản xạ ở
động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch?
1)Bộ phận tiếp nhận kích
thích:
 Các giác quan: mắt,
da…
2)Bộ phận phân tích và
tổng hợp:
 chuỗi hạch thần kinh
3) Bộ phận thực hiện:
 cơ, các nội quan,…

Đáp án nào sau đây không phải là ưu điểm của hệ thần kinh
chuỗi hạch?
B.
C.
D.
A. Nhờ có hạch thần kinh nên số lượng tế bào thần kinh
của động vật tăng lên.
Do các tế bào thần kinh trong hạch nằm gần nhau và hình
thành nhiều mối liên hệ với nhau nên khả năng phối hợp
hoạt động giữa chúng được tăng cường.
Nhờ các hạch thần kinh liên hệ với nhau nên khi kích thích
nhẹ tại một điểm thì gây ra phản ứng toàn thân và tiêu tốn
nhiều năng lượng.
Do mỗi hạch thần kinh điều khiển một vùng xác định trên cơ
thể nên động vật phản ứng chính xác hơn so với hệ thàn kinh
dạng lưới.
Động vật
nguyên sinh
Ruột khoang
(thủy tức)
Chân Khớp
Nhóm động
vật
Đặc điểm tổ chức TK
Hình thức
cảm ứng
Ưu, nhược điểm
Chưa có tổ chức thần kinh,

Chuyển động cơ

thể bằng co rút
chất nguyên sinh
Phản ứng chậm,
thiếu chính xác,
tốn nhiều năng lượng
Các tế bào thần kinh
nằm rải rác trong cơ thể,
liên hệ với nhau qua
các sợi thần kinh
Phản ứng
toàn thân
Phản ứng nhanh hơn,
tiêu tốn năng lượng,
thiếu chính xác.
Hệ thống hạch TK nằm
dọc theo chiều dài cơ theo
mỗi hạch điều khiển hoạt
động của một vùng xác định
Phản ứng
theo vùng
Phản ứng nhanh hơn,
đỡ tiêu tốn năng lượng,
chính xác hơn.
 VỀ NHÀ
1. HỌC BÀI, CHÚ Ý KHUNG GHI NHỚ
CUỐI BÀI VÀ TRẢ LỜI 3 CÂU HỎI
SGK TRANG 110
2. CHUẨN BỊ BÀI 27 – CẢM ỨNG Ở ĐỘNG
VẬT (tt)