GS Hoàng Xuân Hãn

Hoàng Xuân Hãn (
Hoàng Xuân Hãn (
chữ Hán
chữ Hán: 黃黃黃 ;
1908–1996
) là một
) là một
giáo sư toán học,
giáo sư toán học,
kĩ sư, nhà
kĩ sư, nhà
Việt Nam học
Việt Nam học,
và
và
người soạn thảo
người soạn thảo
và ban hành
và ban hành
Chương trình
Chương trình
Trung học
Trung học
Việt
Việt


Nam
Nam
đầu tiên.

đầu tiên.
Hoàng Xuân Hãn sinh năm 1908, quê làng
Hoàng Xuân Hãn sinh năm 1908, quê làng
Yên Hồ,
Yên Hồ,
huyện La Sơn
huyện La Sơn
, nay là xã Yên Hồ,
, nay là xã Yên Hồ,
huyện
huyện
Đức Thọ
Đức Thọ
, tỉnh
, tỉnh
Hà Tĩnh
Hà Tĩnh
. Thuở nhỏ ông
. Thuở nhỏ ông
học
học
chữ Hán
chữ Hán
và
và
chữ Quốc ngữ
chữ Quốc ngữ
tại nhà.
tại nhà.
Năm 1926, ông đậu bằng Thành Chung, rồi

Năm 1926, ông đậu bằng Thành Chung, rồi
ra Hà Nội học trung học ở trường Bưởi.
ra Hà Nội học trung học ở trường Bưởi.
Sau đó một năm, theo thiên hướng, ông lại
Sau đó một năm, theo thiên hướng, ông lại
chuyển sang học chuyên Toán ở
chuyển sang học chuyên Toán ở
Lycée Albert Sarraut
Lycée Albert Sarraut.
Năm
Năm
1928
1928
, ông đỗ thủ khoa kỳ thi tú tài toàn
, ông đỗ thủ khoa kỳ thi tú tài toàn
phần và được nhận học bổng của chính
phần và được nhận học bổng của chính
phủ
phủ
Đông Dương
Đông Dương
sang
sang
Pháp
Pháp
học dự bị để
học dự bị để
thi vào các trường lớn.
thi vào các trường lớn.
•

Năm 1930, ông đỗ vào trường
Năm 1930, ông đỗ vào trường
École normale
École normale


supérieure
supérieure
và
và
Trường Bách khoa Paris
Trường Bách khoa Paris
. Ông chọn học
. Ông chọn học
trường Bách Khoa. Trong thời gian này ông
trường Bách Khoa. Trong thời gian này ông
bắt đầu soạn cuốn
bắt đầu soạn cuốn
Danh từ Khoa học
Danh từ Khoa học.
•
Năm 1932-1934: Ông vào học École
Năm 1932-1934: Ông vào học École
Nationale des Ponts et Chaussées (Truờng
Nationale des Ponts et Chaussées (Truờng
Cầu đường Paris).
Cầu đường Paris).
•
Năm 1934: Trở về Việt Nam, 4 tháng sau đó
Năm 1934: Trở về Việt Nam, 4 tháng sau đó

sang Pháp. Trên chuyến tầu, gặp cô sinh
sang Pháp. Trên chuyến tầu, gặp cô sinh
viên Nguyễn Thị Bính sang Pháp học dược
viên Nguyễn Thị Bính sang Pháp học dược
khoa.
khoa.
•
Năm 1936: Kết hôn với cô Nguyễn Thị Bính
Năm 1936: Kết hôn với cô Nguyễn Thị Bính
(sinh ngày 6/10/1911 tại Hà Nội) sau này trở
(sinh ngày 6/10/1911 tại Hà Nội) sau này trở
thành dược sĩ.
thành dược sĩ.
•
Từ năm
Từ năm
1936
1936
đến năm
đến năm
1939
1939
, ông trở về Việt
, ông trở về Việt
Nam dạy các lớp đệ nhất ban toán
Nam dạy các lớp đệ nhất ban toán
trường
trường
Bưởi
Bưởi

(nay là trường
(nay là trường
Chu Văn An
Chu Văn An
). Trong thời
). Trong thời
gian này ông hoàn tất cuốn
gian này ông hoàn tất cuốn
Danh từ Khoa
Danh từ Khoa
học
học
.
.
•
Từ năm
Từ năm
1939
1939
đến năm
đến năm
1944
1944
, vì chiến tranh
, vì chiến tranh
trường Bưởi phải rời vào
trường Bưởi phải rời vào
Thanh Hóa
Thanh Hóa
. Tại đây,

. Tại đây,
ông tìm thấy những tư liệu lịch sử về
ông tìm thấy những tư liệu lịch sử về
La Sơn
La Sơn


Phu Tử
Phu Tử
và vua
và vua
Quang Trung
Quang Trung
và những tấm bia
và những tấm bia
nói về sự nghiệp của
nói về sự nghiệp của
Lý Thường Kiệt
Lý Thường Kiệt
.
.
•
Năm
Năm
1942
1942
, ông cho xuất bản
, ông cho xuất bản
Danh từ Khoa
Danh từ Khoa

học
học
.
.
Năm 1943, Đại học Khoa học được thành
lập tại Hà Nội. Hoàng Xuân Hãn được mời
dạy môn cơ học.
Tháng 4 năm 1945, vua Bảo Đại mời ông
vào Huế để tham khảo ý kiền về việc thành
lập chính phủ độc lập đầu tiên của Việt
Nam.
Ngày 17 tháng 4 năm 1945, ông tham dự nội
các Trần Trọng Kim với chức vụ Bộ trưởng
Giáo dục - Mỹ thuật.
Từ ngày
Từ ngày
20 tháng 4
20 tháng 4
đến ngày
đến ngày
20 tháng 6
20 tháng 6


năm
năm
1945
1945
, với chức bộ trưởng, ông đã thiết
, với chức bộ trưởng, ông đã thiết

lập và ban hành chương trình giáo dục
lập và ban hành chương trình giáo dục
bằng
bằng
chữ Quốc ngữ
chữ Quốc ngữ
ở các trường học. Áp
ở các trường học. Áp
dụng việc học và thi
dụng việc học và thi
Tú Tài
Tú Tài
bằng tiếng Việt,
bằng tiếng Việt,
dùng
dùng
tiếng Việt
tiếng Việt
trong những công văn
trong những công văn
chính thức.
chính thức.
Chính phủ Trần Trọng Kim
Chính phủ Trần Trọng Kim
tại
tại
chức được 4 tháng.
chức được 4 tháng.
Sau ngày chính phủ Trần Trọng Kim từ
Sau ngày chính phủ Trần Trọng Kim từ

nhiệm, ông trở về dạy và viết sách toán
nhiệm, ông trở về dạy và viết sách toán
bằng tiếng Việt, cùng cứu vãn những sách
bằng tiếng Việt, cùng cứu vãn những sách
cũ, sách cổ bị đưa bán làm giấy lộn khắp
cũ, sách cổ bị đưa bán làm giấy lộn khắp
đường phố Hà Nội.
đường phố Hà Nội.

Năm 1945, ông bắt đầu nghiên cứu
Năm 1945, ông bắt đầu nghiên cứu
truyện Kiều
truyện Kiều
.
.
Từ
Từ
16 tháng 4
16 tháng 4
đến
đến
12 tháng 5
12 tháng 5
năm
năm
1946
1946
: tham
: tham
dự

dự
Hội nghị Đà Lạt
Hội nghị Đà Lạt
.
.
1949:
ông xuất bản
ông xuất bản
Lý Thường Kiệt
Lý Thường Kiệt
.
.
Ông sang
Ông sang Paris
năm
năm
1951
1951
và ở luôn bên
và ở luôn bên
Pháp
Pháp.


Trong thời kỳ
Trong thời kỳ
1951
1951-1954
ông đã giúp
ông đã giúp

Thư viện
Thư viện


Quốc gia Pháp
Quốc gia Pháp
và các thư viện Dòng Tên ở
và các thư viện Dòng Tên ở
Ý
Ý
và
và
Tòa Thánh
Tòa Thánh
Vatican
Vatican
làm thư mục về sách Việt.
làm thư mục về sách Việt.
Ông vẫn tiếp tục công việc nghiên cứu, viết các
Ông vẫn tiếp tục công việc nghiên cứu, viết các
bài gửi các báo
bài gửi các báo
Sử Địa
Sử Địa
(
(
Sài Gòn
Sài Gòn, 1966-1974
),
),

tập san
tập san
Khoa học - Xã hội
Khoa học - Xã hội
(Paris,
(Paris,
1976
1976-198
7
7
),
),
Đoàn Kết
Đoàn Kết
(Paris,
(Paris,
1976
1976-1981
),
),
Diễn Đàn
Diễn Đàn
(Paris
(Paris
1991
1991-1994
).
).
Năm 1952: ông xuất bản La Sơn Phu Tử.
Năm 1953: ông xuất bản Chinh Phụ Ngâm Bị

Khảo.
Năm 1954 sang Hội nghị Genève mong mỏi
một giải pháp hòa bình: một chính phủ miền
Nam có thể cộng tác với chính phủ miền Bắc
để thực hiện việc thống nhất đất nước.
Ngày 21 tháng 7 năm 1992, ông thành lập tại
Pháp một hội văn hóa có tên là
Hội Văn hóa Giáo dục Cam Tuyền do ông làm
chủ tịch. Hội có tôn chỉ và mục đích bảo vệ và
phát huy văn hóa, giáo dục; nhất là
bảo tồn văn hóa cổ Việt Nam tại Pháp và ở các
quốc gia Tây phương.
Ngoài ra, tại Paris ông đã hoàn tất công
trình lớn về Đoạn trường tân thanh có tên
"Nghiên cứu về Kiều" từ hơn 50 năm nay.
Ông mất lúc 7 giờ 45 ngày 10 tháng 3 năm
1996 tại bệnh viện Orsay, Paris. Thi hài ông
được hỏa táng chiều ngày 14 tháng 3 năm
1996 tại nghĩa trang L'Orme des Moineaux,
Les Ulis, Pháp.
Giáo sư Hoàng Xuân Hãn được Nhà nước
Việt Nam tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về
Cụm công trình Lịch sử và Lịch Việt Nam:
1.Lý Thường Kiệt; 2. La Sơn Phu Tử; 3.Lịch
và Lịch Việt Nam.
•
Danh từ Khoa học
Danh từ Khoa học
•
Lý Thường Kiệt

Lý Thường Kiệt


•
Một vài kí vãng về Hội nghị Đà Lạt
Một vài kí vãng về Hội nghị Đà Lạt
•
Thiên Tình Sử
Thiên Tình Sử
Hồ Xuân Hương
Hồ Xuân Hương


•
Thi văn Việt Nam
Thi văn Việt Nam
•
La Sơn Phu Tử
La Sơn Phu Tử


•
Chinh Phụ Ngâm Bị Khảo
Chinh Phụ Ngâm Bị Khảo
•
Nghiên cứu Kiều
Nghiên cứu Kiều
Cùng nhiều công trình nghiên cứu,
Cùng nhiều công trình nghiên cứu,
biên tập, chú thích các tác phẩm văn

biên tập, chú thích các tác phẩm văn
cổ như:
cổ như:
Đại Nam Quốc sử Diễn Ca (Lê Ngô
Đại Nam Quốc sử Diễn Ca (Lê Ngô
Cát)
Cát)
Mai Đình Mộng ký (Nguyễn Huy Hổ)
Mai Đình Mộng ký (Nguyễn Huy Hổ)
Văn tế Thập loại Chúng sinh (
Văn tế Thập loại Chúng sinh (
Nguyễn Du
Nguyễn Du)
Trong gia đình ông còn có bốn người
theo nghiệp toán. Đó là Hà Huy Hân
giảng viên Học viện Kỹ thuật Quân sự
; PGS, TSKH Hà Huy Vui; GS, TSKH
Hà Huy Bảng làm việc ở
Viện Toán học Việt Nam; TS
Hà Huy Tài đã từng đoạt huy chương
bạc tại kỳ thi
Olympic toán học quốc tế dành cho
học sinh phổ thông năm 1991, hiện
đang dạy toán ở Mỹ.
Ngoài ra, trong số các người thân của ông
còn có GS, TSKH cầu đường
Hà Huy Cương hiện đang làm giảng viên
Học viện Kỹ thuật Quân sự; GS, TSKH
Hà Huy Khôi là Viện trưởng
Viện Dinh dưỡng thuộc Bộ Y tế Việt Nam.

Hà Huy Minh, con trai ông, cũng từng đoạt
huy chương đồng tại kỳ thi
Olympic toán học quốc tế dành cho học
sinh phổ thông năm 1989.Hoàng Xuân
Sính là một nữ giáo sư, tiến sĩ khoa học
toán học đầu tiên của Việt Nam. Bà là
cháu gái của nhà khoa học Hoàng Xuân
Hãn.