Tác dụng của các loại hình thiết bị trong dạy học Vật lý pdf

Tác dụng của các loại hình thiết bị
trong dạy học Vật lý
Trong thời đại ngày nay, sự phát triển của khoa học – công nghệ (KH–
CN) đã ảnh hưởng sâu sắc đến hoạt động của mỗi con người, từ kinh tế – xã
hội đến văn hoá truyền thống, tạo nên những đặc điểm mới của thời đại, theo
đó vấn đề đổi mới giáo dục đang diễn ra trên qui mô toàn cầu, tạo nên những
thay đổi sâu sắc trong giáo dục, từ quan niệm về chất lượng giáo dục, đến
quá trình tổ chức và hệ thống giáo dục.
Với sự phát triển nhanhcủa KH–CN, dẫnđến kết quả là xuất hiện nhanh,
nhiều những tri thức,những kĩ năng và những lĩnh vực nghiên cứu mới, đồng thời
những tri thức cũ trở nên lỗi thời, lạc hậu, nảy sinh mâu thuẫn giữa khối lượng
thông tin với trình độ,thời gian, sức lực của ngườihọc quá tải.
Trướcnhững thay đổi ấynếu con người không tiếp cận đượcvới nhữngtri
thức mới,nhữnghiểubiết mới, họ sẽ trở nên nhanh chónglạc hậu vớithời cuộc và
bị đàothải. Xãhội hiện đại đòi hỏi con người phải nhạy bénvới cái mới, nhanh
chóng tiếp cận và nắm bắt các thành tựuKH–CNhiện đại.Để giải quyết vấn đề này,
giáo dục phảitiếp cận đượcnhững thành tựu mới nhất của KH–CN bằng cách chọn
lọc nộidung, đổimới phươngpháp dạy họcvà ứng dụng các phương tiện dạy học
hiện đạiđể giúp cho người học trongmộtthời gian ngắn có thể thu nhận được một
lượng thông tinlớn.
Vấn đề đổi mới giáo dục hiện nayđang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Để
làm đượcviệclớn đó, chúng ta phải thực sự cầu thị, chuyển biến từ cái nhỏ nhất:
đó là cải tiến, đổi mới phương pháp dạy học trong từng bài học, trong từng giờ học,
làm cho quá trình dạycủa Thầy và học của Trò đạthiệu quả cao nhất trong điều
kiệncó thể có.
Donhững yêucầu về đổi mới phương pháp dạy họcnên các phương
tiện kĩ thuậtphục vụ dạy học ở các trườngphổ thông hiện nay được trang bị ngày
càng nhiều. Mặt khác, nhờ có sự phát triển nhanh của khoa học kĩ thuật mà giá
thành của các thiết bị nghenhìn trongnhững năm qua giảm đángkể, tạo điều kiện
tốt chocác đơnvị Sở Giáo Dục, các Trường phổ thôngmạnh tay trong việc mua
sắm các thiết bị dạy học.

Trướcđây, nhiềuđịa phương do nhữnghoàn cảnh và điều kiện khác nhau
nên chưa thựcsự coi trọng việcsử dụngcác loại hìnhTBDH vào quá trình dạy học.
Hiện nay,xuhướng pháttriển của xã hội,sự thayđổi Sách Giáo Khoaphổ
thông đã làm thay đổi một cách cơ bản quan điểm của các cấp lãnh đạo về vấn đề
sử dụng các loại hình TBDHtrongdạy học. Nhiều Trường phổ thông đã coi việcsử
dụngcác TBDH vào quá trìnhdạy học như một công việc thường xuyên, thậm chí,
điều đó đã trở thành tiêu chí quantrọng khixét thi đua,khenthưởng.Thái độ tích
cực của các cấp quản lí Ngànhđã có tácđộng rất lớnđến suy nghĩ và hành động
của bản thân mỗi giáoviên, họ đã dần ý thức được tầm quantrọng của việc sử
dụngTBDH và quátrình dạy học của chính mình. Đó là một động lực rất lớn, trong
công cuộc đổi mới tư duy,đổi mới cách nghĩ, cách làm, nâng cao hiệu quả giáo dục.
Vai trò của các giác quan trong quá trình nhận thức
Các nghiên cứu về vai tròcủa cácgiác quantrong quá trình nhận thức cho
thấy:
* Tỉ lệ kiến thức thu nhận được qua các giác quan:
Quanếm: 1%. Quasờ: 1,5%. Quangửi: 3,5%. Quanghe: 11%. Quanhìn:
83%.
* Tỉ lệ kiến thức nhớ được qua các giác quan:
– Quanhững gì nghe được: 20%.
– Quanhững gì nhìn được: 30%.
– Quanhững gì ta nói được: 80%.
– Quanhững gì ta nói và làm được: 90%.
Như vậy, có thể thấy rằng kiến thứcsẽ được học sinhthu nhận được,nhớ
được càng nhiều nếu ta biết sử dụng phối hợp các loạihình phươngtiện dạy học
một cách hợp lí, đặc biệtlà cácphương tiện nghe,nhìn vàcác thiết bị thí nghiệm
mà họcsinhcó thể tự tay thực hiện, thao tác. Quá trình dạy học là mộtquá trình
nhậnthức đặcbiệt, được tổ chức ở mức độ cao, thìthiết bị dạy học là không thể
thiếuđược trong quá trìnhdạy học.
Các loại hình thiết bị dạy học hiện nay
TBDHlà hệ thống đối tượng vật chất và hệ thốngphương tiện kĩ thuật được

giáo viênvàhọc sinh sử dụng trongquátrình dạy học.
Căn cứ vào danhmục thiết bị dạy học màBộ Giáo Dụcvà Đào Tạo đã ban
hành thìhiệnnay có 9 loại hìnhchính sau đây:
1. Tranh,ảnh giáo khoa.
2. Bảnđồ, biểu đồ, lược đồ
3. Môhình, vậtmẫu, mẫu vật.
4. Các dụng cụ dạy học (Dụng cụ thí nghiệm, dụngcụ luyệntập TDTT )
5. Phimđèn chiếu (phim Slide), phimchiếu bóng.
6. Bảntrong dùngcho máy chiếu qua đầu.
7. Băng,đĩaghi âm.
8. Băngđĩa ghihình.
9. Phần mềm dạy học.
Chức năng của TBDH trong quá trình dạy học
Theo líluận dạy học thì trong quá trình dạy học, TBDHcócác chức năng sau:
– TBDHđảm bảođầy đủ, chính xác các thôngtin về các hiện tượng,sự vật,
các đối tượng được nghiên cứu. – TBDHnâng cao được tínhtrực quan– Cơ sở của
tư duy trừu tượng, mở rộng được khả năng tiếp cận với cácđối tượng,hiệntượng.
– TBDHtăng tínhhấpdẫn, kích thích lòng hammuốn học tập, kích thích
hứngthú học tập của họcsinh. –TBDHgiúp gia tăng cườngđộ lao động, họctập
của họcsinh, dođó nâng caođượcnhịp độ nghiêncứu tài liệu,giáo khoa.
– TBDHcho phéphọc sinhcó điều kiện tự lực chiếm lĩnhtri thức, hìnhthành
kĩ năng, kĩ xảo. TBDHhợp lí hóa quá trìnhdạy học, tiết kiệmđược thời gianđể mô
tả, gắn bài học với thực tế đời sống,học gắn với hành.TBDH giúp hìnhthành nhân
cách, thế giới quan,nhânsinh quan, rèn luyện tácphong làm việc có khoa học của
cả giáo viên lẫnhọc sinh.
Theo danhmụctrên (phần 2), ta thấy có nhiều loại hình TBDHkhác nhau,
với các chức năng của chúng như đã phân tích thì có thể nói việc sự dụng TBDH
trong dạy học là không thể thiếu được trong quátrình dạy học. Lẽ đươngnhiên, sự
kết hợp một cách hợp lí các loạihình TBDHsẽ làm cho hiệuquả của việc giảng dạy
được nâng cao. Nếu trong quá trìnhgiảngdạy, ta biết phối hợp tốt các loại hình

TBDHthì loại hình này sẽ bổ sung,giảiquyết nhữngkhiếmkhuyếtcủa loại hình kia,
như thế quá trình dạy học sẽ đạt đượcnhững hiệu quả như mong muốn.
Vai trò và tác dụng của các loại hình TBDH
Vì saotrong quá trình dạy học,ta phải phối hợp các loại hìnhTBDH? Câu trả
lời tương đối đơn giản, đó là: Không có loại hìnhTBDH nào là đa năng, làduy nhất
vì mỗi loại hình TBDHđều có những vaitrò và tácdụng riêng,khác nhau,cái nọ
khôngthể thaythế hoàn toàn cho cái kia.Những phân tích sau đây sẽ làm sáng tỏ
điều đó.
a) Đối với tranh, ảnh giáo khoa
* Tác dụng nổi bật là chúng có tính trực quan cao.Dùng tranh, ảnh có thể
phóngđại những sự vật nhỏ, hoặc thu nhỏ những vật rất lớn. Tranh,ảnh có thể mô
tả cấu tạo bên trong củasự vật mà trênvật thật không thể quan sát được.Tuy
nhiên,trong mộtgiờ dạy, nếu chỉ dùng tranh ảnhthôi thìlàm sao học sinh cóthể
nhìn thấy tínhchất “động” trongcác sự vật hiệntượng. Khi đó cần phải có các loại
hình TBDHkhác bổ sung(như mô hình, thí nghiệm, phần mềm dạy học ).
b) Đối với biểu đồ, bản đồ
* Tác dụng nổi bật của chúng là giúp họcsinh nhìn thấymột cáchtổng quan
của một hệ thống nào đó,thấyđược nhữngdấu hiệu cơ bản nhất, đặc trưng nhất,
điển hình nhất của môi trường địa lí
* Tuynhiên, nếuchỉ dùng bản đồ, biểu đồ thì tínhthuyết phục trong nhận
thức của học sinhlại không cao. Khi đó lại cần đến các loại hình TBDHkhácbổ
sung(như băng hình, đĩa hình ).
c) Đối với mô hình, vật mẫu, mẫu vật
Loại hìnhnày chỉ sự dụng có hiệu quả trong một số ít nội dungdạy học, nó
chỉ thực sự có tác dụng nếu kết hợp đượcvới cáctranh,ảnh có liên quan.
d) Đối với dụng cụ dạy học
Loại hìnhnày có nhiều ưu điểm vàcó thể sử dụng trongtất cả các loại bài
giảng.Tuy vậy, với những thínghiệm cótính chất nguyhiểm hoặc không thể thực
hiện được trong điều kiện thực tế, thì việc kết hợpvới cácloại hình TBDHkhác đặc
biệt là các phầnmềm dạy học là không thể tránh khỏi.

e) Đối với phần mềm dạy học
Trongđiều kiệnhiện nay,việc sử dụng phần mềmdạy họcvào quátrình
giảngdạy là rất hay, rất hiệu quả. Tuyvậy do điềukiện cơ sở vật chất còn thiếu
thốn, trìnhđộ của nhiềugiáo viên về tin học chưa đạt yêu cầu,dođó việc áp dụng
phần mềm dạy học vào giảng dạy là rấthạn chế, nómới chỉ là một hìnhthứcbổ trợ
cho các loại hìnhTBDHkhác mà chưa thể thay thế được cácloại hình TBDH truyền
thống.
Đối với các loại hình TBDHkhácnhư phim đèn chiếu,bản trong, băng đĩa
ghi âm, băngđĩa hình, do tính năng tác dụng của chúng rất khácnhau màcác loại
hình này chỉ đóngvai trò bổ trợ cho các loại hìnhTBDH khác mà thôi.
Tóm lại, mỗi loại hình TBDHđều có nhữngưu điểm và nhược điểm nhất
định, không thể có loại nào là đa năng, có thể sử dụng thay thế cho tất cả các loại
hình TBDHkhác. Muốnđạt được hiệu quả cao trong giảng dạy, ta phải biếtkết hợp
tốt, vận dụng một cách hợp lí các ưu điểm cũa từng loại hình, dùngnhững ưu điểm
đó để bổ sung những khiếm khuyết của các loại hìnhTBDHkhác.