Một số kinh nghiệm giúp nông dân phân biệt và chọn mua phân bón đúng chất lượng potx

Một số kinh nghiệm giúp nông dân phân biệt và
chọn mua phân bón đúng chất lượng
Gần đây, các phương tiện thông tin đại chúng liên tục
đưa tin về tình hình sản xuất và tiêu thụ phân bón giả,
phân bón kém chất lượng, nhất là phân Kali và các
loại phân hỗn hợp NPK. Hậu quả là người nông dân
phải chịu “tiền mất- tật mang” mà chẳng biết kêu ai.
Để giúp cho nông dân tự bảo vệ mình, chúng tôi xin
giới thiệu một số kinh nghiệm được tổng hợp từ các
chuyên gia trong lĩnh vực phân bón.
Phân hóa học là loại phân bón chủ lực, cung cấp các
chất dinh dưỡng đa lượng: Đạm (N), Lân (P
2
O
5
), Kali
(K
2
O) cho cây trồng, là những yếu tố quyết định tới
năng suất và chất lượng nông phẩm. Phân hóa học
đang lưu thông trên thị trường gồm hai nhóm chính
là:

I. Phân hóa học đơn chất
Là nhóm phân bón chứa một loại dưỡng chất đa
lượng chủ yếu, gồm có ba loại chính là:
1. Phân chứa đạm: Có URÊ chứa 46% nitơ (N),
Sun-phat A-môn (S.A) chứa 20-21% N các loại phân
này chủ yếu là nhập khẩu. Lượng sản xuất trong nước
chỉ vào khoảng 900.000 tấn Urê/năm)
2. Phân chứa lân: Gồm Supe lân và Lân nung chảy,

chứa từ 15,5%-16% Ô-xít Phốt-pho (P
2
O
5
hữu hiệu),
chủ yếu được sản xuất trong nước từ nguyên liệu là
quặng A-pa-tit do 4 nhà máy sản xuất là Su-pe phốt
phát và hoá chất Lâm Thao, Long Thành, Phân lân
nung chảy Văn Điển và Phân lân nung chảy Ninh
Bình.
3. Phân chứa Kali: Gồm phân Clo-rua Ka-li (MOP,
KCl) chứa 60% Ô-xít Ka-li (K
2
O) và Sun-phat Ka-li
(SOP, K
2
SO
4
) chứa 50% Ô-xít Ka-li (K
2
O).

II. Phân hỗn hợp
Là nhóm phân bón có chứa từ 2 yếu tố dinh dưỡng đa
lượng trở lên, ngoài ra còn có thể có chứa một số chất
dinh dưỡng, nguyên tố trung, vi lượng khác gồm các
loại sau:
1. Phân chứa Đạm và Lân: Có các loại như Mô-nô
A-mô-ni-um Phốt-phát (MAP) chứa từ 10-11% Ni-tơ
và 49-50% Ô-xít Phốt-pho (P

2
O
5
hữu hiệu) và Di A-
mô-ni-um Phốt-phát (DAP) chứa 16-18% Ni-tơ và
44-46% Ô-xít Phốt-pho (P
2
O
5
hữu hiệu), chủ yếu
phải nhập khẩu. Hiện nay, nước ta mới có nhà máy
DAP Đình Vũ với công suất khoảng 300.000 tấn/năm
vừa mới đi vào hoạt động và đang trong quá trình sản
xuất thử.
2. Phân chứa Đạm và Ka-li: Có tên gọi chung là
phân hỗn hợp KNS, NKS, NK, chủ yếu sản xuất
trong nước từ nguyên liệu là 2 loại phân đơn S.A và
MOP có trộn thêm một số phụ gia khác như phẩm
màu, bột sét đỏ nhưng được chia ra nhiều loại khác
nhau do tỷ lệ thành phần 2 dưỡng chất khác nhau và
tên gọi thương mại khác nhau tuỳ theo từng cơ sở sản
xuất.
3. Phân chứa Đạm, Lân và Ka-li: Có tên gọi chung
là phân hỗn hợp NPK, gồm hàng ngàn loại khác nhau
do tỷ lệ thành phần các dưỡng chất khác nhau và tên
gọi thương mại khác nhau của cơ sở sản xuất

III. Cách phân biệt, nhận dạng phân bón thật-giả
Trong các loại phân bón nói trên, thì các loại phân
đơn như đạm U-rê, S.A, Clo-rua A-môn, Supe Lân và

Lân nung chảy là khó làm giả hơn cả và tương đối dễ
nhận biết do công nghệ sản xuất phức tạp, chi phí đầu
tư lớn hoặc do giá trị thấp, việc làm giả không mang
lại lợi nhuận cao. Riêng đối với phân chứa Ka-li và
các loại phân hỗn hợp thì rất dễ làm giả, làm nhái,
làm kém chất lượng do công nghệ sản xuất đơn giản,
chi phí đầu tư thấp, việc làm nhái, làm giả mang lại
lợi nhuận lớn do chênh lệch giá cao. Việc xác định
hàng thật, hàng giả, hàng kém chất lượng chỉ xác
định được chính xác bằng máy móc phân tích mà khó
phân biệt được bằng cảm quan.

Tuy nhiên, không phải là hoàn toàn không thể phân
biệt phân thật phân giả bằng cảm quan. Qua kinh
nghiệm thực tế nhiều năm, xin chia sẻ với bà con
nông dân một số kinh nghiệm giúp phân biệt, lưạ
chọn được phân Kali thật như sau:

1. Phân Clo-rua Ka-li (MOP, KCl) chứa 60% K
2
O
Màu sắc đặc trưng là đỏ hồng, hồng nhạt, đỏ tím và
màu trắng là loại phân chứa Ka-li phổ biến nhất, và
cũng là loại phân bị lợi dụng làm giả, làm nhái nhiều
nhất, gây tổn thất nặng nề nhất cho người nông dân
do chênh lệch giá giữa hàng thật-hàng giả rất lớn, lại
dễ làm giả.
Do thiếu kinh nghiệm nên phần lớn nông dân tin rằng
phân Clo-rua Ka-li có màu đỏ và phân có màu đỏ là
phân Kali, tuy thực tế không phải cứ loại phân bón

nào có màu đỏ, màu hồng cũng là phân Ka-li. Nông
dân dễ bị mua phải phân Ka-li giả do trên thị trường
có các loại phân NKS, KNS, NPK… được một số
nhà sản xuất trong nước cố tình làm rất giống phân
Clo-rua Ka-li về mặt hình thức, nhất là màu đỏ đặc
trưng của Kali, nhưng thực chất chỉ có từ 10-30 % là
Ô-xit Ka-li, còn lại là phân SA, muối ăn, phẩm màu,
bột sét đỏ, nhằm mục đích bán được hàng thu lợi
nhuận, các nhà bán lẻ lợi dụng sự cả tin và non kém
kinh nghiệm của người nông dân để trục lợi.

Phân Kali thật do các công ty nhập trực tiếp từ nhà
sản xuất ở Nga, Bê-la-rút, Ca-na-đa, I-xra-en, Giooc-
đa-ni… với số lượng lớn, chất lượng đảm bảo, đã qua
kiểm tra chất lượng nhà nước, được đóng trong bao
50 kg có tên gọi thương mại là MOP, KA-LI, CLO-
RUA KA-LI có hàm lượng O-xit kali tối thiểu là
60%. Đây là loại phân phải nhập khẩu 100%, do đó
khi mua hàng, người nông dân phải cảnh giác, không
thể để mặc cho người bán hàng muốn đưa loại phân
nào cũng được, mà, trước hết phải yêu cầu đại lý:
- Bán cho loại phân Ka-li thật, có hàm lượng
K
2
O ≥ 60%,
- Sau đó phải xem bao bì có đúng là hàng nhập
khẩu hay không? Hàm lượng Ô-xít Ka-li (K
2
O) ghi
trên bao bì có là 60% tối thiểu hay không? Các loại

phân được đại lý bán hàng giới thiệu là phân Ka-li
nhưng do các cơ sở trong nước sản xuất, trên bao bì
không ghi hàm lượng K
2
O chiếm 60% thì đều là hàng
giả, hàng nhái. Nhiều người bán hàng muốn kiếm lợi
cao đã tìm cách tái sử dụng bao bì thật của phân Clo-
rua Ka-li nhưng ruột là các loại phân KNS, NKS,
KN…. để đánh lừa nông dân.
- Khi mua tốt nhất nên lấy hoá đơn hoặc giấy
biên nhận để có bằng chứng về sau này.

Vậy làm thế nào có thể phân biệt được phân Clo-rua
Ka-li thật-giả bằng cảm quan? Xin mách bà con nông
dân một mẹo nhỏ như sau: Hãy yêu cầu chủ hàng cho
mượn hoặc mang theo một chiếc cốc thủy tinh nhỏ,
trắng và trong suốt cùng một ít nước sạch trong cốc.
Thả một nhúm chừng 3-5 gam sản phẩm vào trong
cốc nước có dung tích 50-100 ml để làm thực nghiệm
và quan sát kết quả như sau (có hình ảnh minh hoạ
theo từng bước kiểm tra):

TT

Cách thử

Phân Clo-rua
ka-li (MOP) thật

Phân giả

Cho 3-
5
gam phân
- Cốc nước ch
ưa
có màu hồng đỏ
- Cốc nước lập
tức có màu h
ồng
khô ráo
vào cốc
nước
trong
- Một phần ch
ìm
xuống nư
ớc, một
phần vẫn nổi tr
ên
mặt cốc nước
- Sau khi kho
ắng
m
ạnh, Dung dịch
chuyển sang m
àu
h
ồng nhạt, không
v
ẩn đục, có váng

đ
ỏ bám quanh
thành cốc. Phân

tan hết
đỏ
- Toàn b
ộ phân
chìm xuống và
tan rất nhanh,
-Sau khi kho
ắng
m
ạnh, dung dịch
có màu hồng đỏ,
v
ẩn đục, không
có váng đ
ỏ bám
quanh thành cốc.
Có th
ể để lại cặn
không tan hết


2. Phân Sun- phát Ka-li (SOP, K
2
SO
4
) chứa 50%

K
2
O
Màu trắng, ở dạng hạt nhỏ hoặc bột, rất tốt cho các
loại cây có múi, khoai tây, thuốc lá, cũng là loại phân
phải nhập khẩu, số lượng dùng không phổ biến , dễ bị
làm giả khi trộn lẫn với bột đá vôi hoặc bột vôi sống,
bột đất sét trắng. Cách phân biệt thật- giả chỉ có thể
bằng cách tiến hành thực nghiệm hòa tan vào trong
cốc nước trong và quan sát các biểu hiện như sau:

TT

Cách thử

Phân Sun-phát
Ka-li (SOP) thật

Phân giả
1 Cho 7-10
gam phân
vào cốc
nước
trong
Tan h
ết trong
nư
ớc, dung dịch
có
màu trong

suốt
Có th
ể không
tan h
ết, để lại
c
ặn lắng(bột
đá) ho
ặc dung
d
ịch vẩn đục
do huyền ph
ù
của Vôi ho
ặc
sét trắng

3. Phân U-rê:
Có hai loại phân U-rê chính là loại hạt trong (Prilled
UREA) và Hạt đục (Granular UREA), cả hai loại đều
có công thức hóa học và hàm lượng ni-tơ như nhau,
tối thiểu là 46%.
3.1. Phân U-rê hạt trong: Là loại phổ biến nhất,
dùng bón trực tiếp cho cây trồng, phân rất dễ tan, có
màu trắng trong, dạng hạt tròn. Đây là loại phân rất
khó làm giả, tuy nhiên đã xuất hiện loại kém chất
lượng bằng cách trộn phân SA vào phân U-rê theo
một tỷ lệ nhất định do phân SA rẻ hơn phân U-rê.
Đặc điểm để nhận biết là phân U-rê thật chỉ có dạng
hạt tròn, còn nếu có lẫn phân SA thì các hạt phân SA

có dạng tinh thể, nhiều góc cạnh. Hiện nay nước ta
chỉ có 2 nhà máy sản xuất được U-rê hạt trong là
Đạm Hà Bắc và Đạm Phú Mỹ, còn lại là U-rê nhập
khẩu. Do đó, phân U-rê của các cơ sở sản xuất khác ở
trong nước đều là hàng giả. Vì vậy, bà con nông dân
nên chọn mua 2 loại U-rê Hà Bắc và Phú Mỹ, hoặc
U-rê trên bao bì có ghi rõ ràng nguồn gốc nhập khẩu.

3.2. Phân U-rê hạt đục: Đây là loại phân rất tốt, do
chậm tan và ít bị bay hơi hơn so với loại U-rê hạt
trong nên hiệu suất sử dụng cao hơn, có thể bón trực
tiếp cho cây trồng hoặc dùng làm nguyên liệu sản
xuất các loại phân hỗn hợp khác như NPK. Phân có
dạng hạt to, đường kính hạt 2- 4mm, cứng, màu trắng
đục như sữa Đây là loại phân phải nhập khẩu 100%,
rất khó làm giả hoặc việc làm giả không đem lại lợi
ích đáng kể. Bà con nông dân có thể an tâm khi mua
và sử dụng loại phân này.

4. Các loại phân đơn khác
4.1. Phân Sun-phát A-môn (SA, (NH
4
)
2
SO
4
): Có
màu trắng trong hoặc trắng ngà, dạng tinh thể lấp
lánh như kim cương hoặc như đường kính trắng,
nhưng cỡ hạt lớn hơn, hoặc dạng hạt nhỏ, mịn. Dễ tan

và tan hết trong nước, khi tan hấp thu nhiệt rất mạnh.
Dùng để bón trực tiếp cho cây trồng, nhất là cây công
nghiệp dài ngày, hoặc dùng làm nguyên liệu sản xuất
phân hỗn hợp NPK. Đây là loại phân trong nước
chưa sản xuất được, phải nhập khẩu 100%.

4.2. Phân Supe Lân: Nguồn trong nước do Cty Supe
phốt phát và hóa chất Lâm thao và Nhà máy phân
lân Long Thành- cty Phân bón miền Nam sản xuất,
có dạng bột mịn, hàm lượng lân (P
2
O
5
hữu hiệu)
khoảng 15,5%-16%. Nguồn nhập khẩu dưới dạng bột
mịn và hạt tròn, hàm lượng 16% lân hữu hiệu có màu
xám và xám xanh.

4.3. Lân nung chảy: Nguồn trong nước do Cty Phân
lân nung chảy Văn Điển và Cty CP Phân lân Ninh
Bình sản xuất, có dạng bột mịn và dạng mảnh.
Nguồn nhập khẩu cũng có hai dạng như trên. Màu
sắc đen, xanh đen hoặc xám sẫm.
Bốn nhóm phân nêu trên nói chung chưa thấy hàng
giả, hàng nhái do việc làm giả khó khăn, công nghệ
sản xuất phức tạp, việc làm giả không mang lại lợi
nhuận lớn cho kẻ làm giả. Vì vậy, bà con nông dân có
thể yên tâm mua và sử dụng các loại phân thuộc bốn
nhóm này.

5. Phân Mô-nô A-mô-ni-um Phốt-phát (MAP): Có
dạng hạt tròn, đường kính 1-4mm, có nhiều màu khác
nhau như: nâu, xám, đen, xanh, vàng… Chất lượng
không phụ thuộc vào màu sắc. Loại phân này chủ yếu
dùng làm nguyên liệu sản xuất các loại phân NPK.
Đối tượng sử dụng là các cơ sở sản xuất nên có thể
kiểm tra được chất lượng hàng hóa khi mua hàng,
loại phân này phải nhập khẩu 100%.

6. Phân Di A-mô-ni-um Phốt phát (DAP): Có dạng
hạt tròn, đường kính từ 1-4mm, có nhiều màu khác
nhau, như: xanh ngọc, xanh nõn chuối, vàng, trắng
ngà, xám, nâu, đen. Chất lượng hàng cũng không phụ
thuộc vào màu sắc mà phụ thuộc vào hàm lượng dinh
dưỡng ghi trên bao bì sản phẩm. Nhiều khi các nhà
sản xuất nhuộm màu cho phù hợp với thị hiếu của
người nông dân, nhưng nhiều khi chênh lệch giá bán
giữa các màu khác nhau có khi lên tới hơn 10% giá
bán, rất đáng để bà con nông dân phải suy nghĩ khi
quyết định mua hàng.

Như trên đã nói, phân DAP hiện nay vẫn phụ thuộc
chủ yếu vào nguồn nhập khẩu, do sản xuất trong
nước chưa ổn định. DAP có thể dùng để bón trực tiếp
cho cây trồng hoặc dùng làm nguyên liệu sản xuất ra
các loại phân NPK. Cho tới nay chưa thấy ghi nhận
vụ việc nào liên quan tới việc làm giả phân DAP,
nhưng có hiện tượng lợi dụng tâm lý, thị hiếu về màu
sắc hoặc nguồn gốc hàng hóa của bà con nông dân để
làm hàng nhái về bao bì, màu sắc, lập lờ về nguồn

gốc… cho dễ tiêu thụ hoặc trục lợi. Bà con nông dân
khi mua phân DAP phải kiểm tra bao bì có ghi rõ
nguồn gốc nhập khẩu từ nước nào, doanh nghiệp nào
nhập khẩu, hàm lượng dinh dưỡng của sản phẩm là
bao nhiêu, vì tổng hàm lượng Ni-tơ và Ô-xít Phốt pho
có thể nằm trong khoảng từ 60-64%, không nên chỉ
vì thị hiếu màu sắc của sản phẩm mà phải trả một
khoản chênh lệch giá quá lớn.

7. Đối với các loại phân chứa đạm và Ka-li như
KNS, NKS, NK hay KN: Hai thành phần dinh
dưỡng chính là Đạm và Ka-li. Đây là loại phân chủ
yếu do một số cơ sở trong nước sản xuất bằng cách
phối trộn hai loại phân SA và Clo-rua Ka-li (MOP)
và một số phụ gia khác như phẩm màu, bột sét
đỏ…v.v với nhau theo một tỷ lệ nhất định mà họ đã
công bố và đăng ký. Thực ra phẩm màu, bột đất sét
đỏ, muối ăn hay thứ phụ gia gì khác thì đều chẳng có
tác dụng gì đối với cây trồng. Mục đích các cơ sở sản
xuất trộn phẩm màu, sét đỏ vào là để tạo ra màu đỏ
của sản phẩm sao cho giống với phân Clo-rua Ka-li
nhằm làm cho người nông dân bị nhầm lẫn khi mua
hàng. Giá thành của loại phân này thường chỉ bằng
khoảng 50% so với phân Clo-rua Ka-li (MOP) thật,
và hàm lượng Ka-li cũng chỉ bằng 1/5 hay 1/6 so với
phân Clo-rua Ka-li thật mà thôi. Loại phân này chỉ
nên dùng để bón thúc đợt 1. Bà con nông dân cần hết
sức cảnh giác, tránh mua phải và tránh dùng loại
phân này với mục đích bón Ka-li ở giai đoạn thúc
đòng, đậu quả vào hạt để tránh những thiệt hại to lớn

về tiền bạc và mùa màng. Cách phân biệt loại phân
này đã trình bày ở phần hướng dẫn nhận biết phân
Clo-rua Ka-li thật.

8. Đối với các loại phân hỗn hợp NPK: Gồm rất
nhiều loại do tỷ lệ thành phần các loại dinh dưỡng
khác nhau, nhưng theo phương pháp sản xuất thì
được chia ra làm 2 nhóm:
8.1. Nhóm phân khoáng trộn: Được sản xuất bằng
cách phối trộn các loại phân nguyên liệu chứa Đạm,
Lân và Ka-li với nhau theo một tỷ lệ nhất định theo
tiêu chuẩn đã công bố, tạo thành một hỗn hợp phân
bón với thành phần là các hạt chứa riêng rẽ từng loại
dinh dưỡng. Nhóm này có công nghệ sản xuất đơn
giản, nhưng sản phẩm làm ra khó làm giả mà chỉ có
thể làm kém chất lượng do người tiêu dùng có thể
nhận biết bằng cảm quan từng thành phần phân bón
có trong hỗn hợp (hạt đạm, hạt Ka-li, hạt Lân….)

8.2. Nhóm phân phức hợp: Được sản xuất bằng
cách nghiền nhỏ, trộn đều các loại nguyên liệu thành
phần, sau đó tạo thành các hạt phân tổng hợp mà mỗi
hạt đều chứa đủ các thành phần dinh dưỡng theo một
tỷ lệ nhất định đã được công bố. Nhóm này tuy có
công nghệ phức tạp, đòi hỏi đầu tư lớn, hiện đại
nhưng lại dễ bị các cơ sở sản xuất nhỏ khác lợi dụng
làm giả, làm nhái bằng cách ve viên các nguyên liệu
rẻ tiền như đất mùn, than bùn, bột sét, bột màu… tạo
thành sản phẩm có hình dáng và màu sắc giống như
hàng thật.

Nói chung, đối với các loại phân NPK rất khó phân
biệt được thật - giả và xác định được mức chất lượng
bằng cảm quan thông thường mà phải dựa trên kết
quả phân tích của các trung tâm phân tích. Kinh
nghiệm chung để mua được đúng chủng loại và chất
lượng các loại phân NPK là chọn mua sản phẩm của
các công ty lớn, có uy tín trên thị trường, mua tại các
đại lý bán hàng chính thức của các công ty đó.

Để giúp cho bà con nông dân có những thông tin
chính xác, chúng tôi xin giới thiệu một số công ty là
những nhà sản xuất, nhập khẩu và kinh doanh lớn
nhất trên thị trường phân bón nước ta theo bảng xếp
hạng trong TOP 500 doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam
năm 2008 để bà con nông dân có được những địa chỉ
tin cậy từ đó lựa chọn mua được các sản phẩm tốt,
giá cả hợp lý phục vụ cho nhu cầu sản xuất của mình
theo bảng kê dưới đây:
TT

Tên công ty
Mặt hàng sản
xuất- kinh doanh
chính
01
Tổng cty Phân bón v
à
Hóa chất Dầu khí-
Cty

Phân Đạm U-
rê Phú
Mỹ
Cổ phần (PVFCCo)
02
Công ty CP XNK Hà
Anh
Đạm U-rê nh
ập
khẩu, U-rê Hà Bắc,
U-rê Phú M
ỹ, phân
Ka-li (MOP,SOP),
phân SA, DAP nh
ập
khẩu, NPK Hà Anh
03
Cty C
ổ phần
VINACAM
Phân U-rê nh
ập
kh
ẩu, MOP, DAP,
SA
04
Cty Phân bón Bình
Điền
Phân NPK các loại
05 Phân bón Miền Nam

Phân
Supe lân Long
thành, NPK các loại

06 Cty CP vật tư Nông sản

Phân U-rê nh
ập
kh
ẩu, MOP, DAP,
SA
07
Cty Supe Phốt phát v
à
Hóa chất Lâm Thao
Phân Lân Supe Lâm
Thao, Phân NPK
Lâm Thao các loại
08 Cty Phân bón Việt Nhật

Phân NPK Vi
ệt
Nhật
09
Cty CP Vật tư Kỹ thu
ật
Nông nghiệp Cần Thơ
Phân U-rê nh
ập
kh

ẩu, MOP, SA,
DAP
10 Cty TNHH BACONCO

Phân NPK
11
Cty TNHH MTV Phân
Đạm và Hóa chất H
à
Bắc
Phân Đạm U-
rê Hà
Bắc
12
Cty CP VTNN Ngh
ệ
An
Phân U-rê nh
ập
kh
ẩu, DAP,SA,
NPK

Với những thông tin rất bổ ích nêu trên, hy vọng rằng
bà con nông dân có thêm kinh nghiệm và có thêm
nhiều địa chỉ tin cậy để có thể mua được phân bón
thật, chất lượng tốt góp phần tạo ra những vụ mùa bội
thu.

Phòng Sử dụng đất & phân bón

Cục Trồng trọt
n