Giáo trình hướng dẫn phân tích mạch tích hợp của vi mạch chuyển đổi đo lường p7 ppsx

0 M
c
M




Theo sơ đồ trên, ta có :
R
ư
< R
1
< R
2
.
n
0
> n
1
> n
2
> n
3
Khi điện trở phụ R càng lớn thì độ cứng của đường đặc tính cơ càng giảm và ngược lại.
Phương pháp này chỉ cho tốc độ nhỏ hơn tốc độ cơ bản vì chỉ thêm điện trở vào chứ không
giảm nhỏ hơn R
ư
được. Đồng thời, phương pháp này cho tốc độ điều chỉnh nhảy cấp, mức độ

nhảy cấp phụ thuộc vào số cấp khởi động.
3. Điều chỉnh tốc độ bằng phương pháp thay đổi từ thông .
n
n
1

n
0



0 M
C
M


Với phương pháp này, ta chỉ có thể giảm từ thông do trong thiết kế I
kt
gần đònh mức,  gần
ở bảo hoà. Nếu tăng I
kt
,  cũng không tăng bao nhiêu. Nhưng khi giảm I
kt
,  giảm rất nhiều.
Khi giảm từ thông thấp hơn giá trò đònh mức, tốc độ động cơ tăng lớn hơn tốc độ cơ bản.

đm
> 
1
> 

2

n
cb
< n
1
< n
2
Khi giảm từ thông, tốc độ tăng lên rất cao và tốc độ này có thể làm hỏng động cơ, nên
thông thường người ta chỉ cho phép n
cb
= 3n
đm
.
4. Điều chỉnh tốc độ bằng cách rẽ mạch phần ứng.

n


n
cb

n
1
TN
Rẽ mạch phần ứng
R
f
= R
nt

0 M
c
M

M
N

Hình II.5

Sơ đồ điều chỉnh tốc độ động cơ bằng phương pháp giảm từ thông.

Hình II.4
Sơ đồ điều chỉnh tốc độ bằng phương pháp thêm điện trở phụ.

_

RKT

CKT

T

+

U

M

1

RKT
M
CKT
+
_
U
Rss Rnt
1
Hình II.6

Sơ đồ điều chỉnh tốc độ bằng phương pháp rẽ mạch phần ứng.


Phương trình đặc tính cơ của phương pháp này :
M
KeKm
kRntRu
Ke
Udm
kn
2




Với :
Rnt
Rss
Rss

k


Với phương pháp này, ta có thể điều chỉnh được tốc độ nhỏ hơn tốc độ cơ bản, tổn
thất năng lượng thấp và điều chỉnh tốc độ nhảy cấp.
CHƯƠNG III. KHẢO SÁT MẠCH ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP
BẰNG CÁCH THAY ĐỔI ĐỘ RỘNG XUNG.
I. Bộ băm điện áp một chiều.
1. Giơi thiệu.
Bộ băm xung một chiều có thể coi như là bộ biến đổi DC/DC mà điện áp biến đổi được
đảm nhận bằng các linh kiện bán dẫn công suất. Nhiệm vụ chính của nó là thay đổi điện áp
ra theo yêu cầu điều chỉnh hoặc ổn đònh điện áp ra tải. Băm xung một chiều được sử dụng
nhiều trong các thiết bò như động cơ điện một chiều, các bộ phận nung đốt bằng diện trở, các
cơ cấu điện từ, mạch ổn áp dải rộng Van thích hợp với băm xung một chiều là các loại mà
điều khiển được cả quá trình mở và khoá van, do đó thường dùng Transistor (lưởng cực,
MOSFET, IGBT). Khi cần công suất ra tải lớn (dòng điện và điện áp cao) ta phải dùng đến
Tiristor. Vì Tiristor là một linh kiện bán dẫn công suất có thể chòu được dòng điện qua nó rất
lớn và cho phép điện áp ngược đặt lên nó khá cao.
Để mạch băm xung hoạt động thì các phần tử đóng vai trò là van đóng mở phải được
điều khiển bằng các xung kích trong thời gian thích hợp. Trong hầu hết các linh kiện đóng mở
bán dẫn công suất, việc đóng cắt được thực hiện bằng cách đưa tín hiệu thích hợp vào chân
điều khiển. Đối với thyristor thì điều này không thể thực hiện được vì cực cổng chỉ có tác
dụng trong việc kích mở thyristor mà thôi. Để tắt thyristor khi đã dẫn trong nguồn DC, ta phải
thêm vào các phần tử chuyển mạch để có được các diều kiện tắt là đặt điện áp ngược trên hai
đầu thyristor hoặc làm cho dòng chạy qua nó bò triệt tiêu.
Bộ băm xung một chiều có thể chia thành ba loại cơ bản :
– Bộ băm có van mắc song song tải còn điện cảm mắc nối tiếp với tải (kiểu song
song).
– Bộ băm đảo dòng.
Hai loại băm này có ưu điểm là cho điện áp ra trên tải lớn hơn điện áp nguồn nhưng nó

không thích hợp với tải có công suất lớn nên ít được sử dụng.
– Bộ băm có van và điện cảm mắc nối tiếp với tải (kiểu nối tiếp)
Bộ băm này chỉ cho điện áp ra nhỏ hơn điện áp nguồn nhưng có ưu điểm sử dụng được
cho tải có công suất cao, do đó nó thông dụng hơn.
Trong phạm vi cuốn đồ án này, người thực hiện chỉ đề cập đến bộ băm có van mắc nối
tiếp với tải. Hoạt động của nó dựa trên nguyên tắc đóng – ngắt tải với nguồn theo chu kỳ :
trong một chu kỳ T (hình aa), khoảng thời gian t
o
cho van dẫn nên điện áp nguồn E đưa thẳng
ra tải, trong khoảng thời gian còn lại (T-t
o
) van hở, làm điện áp trên tải bằng không. Do đó
điện áp trung bình một chiều ra tải là:


R
EED
I
d
t


.

Trong đó D = t
o
/T là tỷ số chu kỳ của
bộ băm.
T

t
o


Hình III.1

Theo biểu thức trên ta thấy để điều chỉnh được điện áp ra tải có thể thay đổi độc lập t
o
,
T hoặc đồøng thời cả hai tham số này, thông dụng nhất là phương pháp thay đổi t
o
trong khi
giữ chu kỳ Tcố đònh. Như vậy từ điện áp nguồn không đổi và liên tục, bằng cách “băm” nó ra
thành các xung, ta có thể điều chỉnh được điện áp ra.
Để thiết kế hay khảo sát một bộ băm xung, người ta thường quan tâm đến các chế độ
dòng điện. Theo nguyên lý hoạt động, trong khoảng thời gian van khóa, nguồn bò ngắt khỏi
tải, tuy nhiên do tải có tính điện cảm nên dòng điện tải vẫn tiếp tục chảy quẩn qua điôt D
2

nhờ năng lượng tích lũy ở điện cảm này. Căn cứ vào các tham số R, L, E
d
(sức điện động bên
trong tải) và khoảng thời gian ngắt nguồn (T-t
o
) mà dòng điện tải có thể tồn tại đến khi van
dẫn trở lại (gọi là chế độ dòng điện liên tục ) hoặc sẽ tắt trước đó (chế độ dòng điện gián
đoạn).
Để biết được mạch hiện có đang làm việc ở chế độ dòng điện nào cần dựa theo một
trong các điều kiện giới hạn giữa hai chế độ này như sau :
a. Theo thời gian van dẫn t

gh
:







 )1(1ln
R
L
T
d
gh
e
E
E
R
L
t


Nếu thời gian van dẫn thực tế t
o
< t
gh
, thì dòng điện gián đoạn, ngược lại t
o
> t

gh
, dòng
điện sẽ liên tục.
b. Theo trò số trung bình dòng điện tải giới hạn I
gh
:

0
.
1
.
1
1
1
1
,
);
1
1
.(
t
L
R
T
L
R
gh
ebea
a
b

aD
R
E
I






Nếu dòng thực của tải I
t
< I
gh
, dòng điện là gián đoạn còn I
t
> I
gh
, dòng điện là liên tục.
c. Theo trò số của sức điện động E
d
:

1
1
1
1
1
.
a

b
aEE
dgh




Nếu E
d
> E
dgh
thì dòng điện gián đoạn.
Nếu E
d
< E
dgh
thì dòng điện liên tục.
Các biểu thức tính toán ở chế độ dòng điện liên tục :
Điện áp trung bình ra tải :

U
t
= D.E

Dòng điện trung bình qua tải :

R
EED
I
d

t


.


Các dạng sóng thể hiện như sau :





u
t


E

0 t
o
T (T+t
o
) 2T t

i
t

Imax

Imin

0 t
i
T




Imin
0 t








Qui luật biến thiên dòng điện tải i
t
:
Giai đoạn từ 0 đến t
0
:
t
L
R
d
e
a
ba

R
E
R
EE
ti
.
1
11
1
1
1.
)(







Giai đoạn từ t
0
đến T:
.
1
1
2
1
1
)(
t

L
R
d
e
a
b
R
E
E
R
tt







Giá trò cực đại dòng tải Imax:
)(
1
1
)0(
1
1
1
2max
R
E
a

b
R
E
tiI
d






Giá trò cực tiểu dòng điện tải I
min
:
R
E
a
aba
R
E
tiI
d




1
111
1min
1

.
)0(
Độ đập mạch dòng điện tải

I:
1
11
1
1
1
).1)(1(
a
bab
R
E
I





Trò số trung bình của dòng điện qua điôt:
)1(
)1(
).1)(1(
0
1
11
1
1

T
t
R
E
aTR
babL
R
E
I
d
D







Trò số ûtrung bình dòng điện qua van :
TR
Et
a
bab
TR
L
T
t
R
E
I

d
V
.
1
).1)(1(
.
.
0
1
11
1
1
0












Các biểu thức tính toán ở chế độ dòng điện gián đoạn :
Đồ thò làm việc của chế độ này như hình vẽ sau đây:

u
t

E E
d
E

0 t
o
T t

i
t
i
n


I
max

0 t

i
T
t
o



0 t

Điện áp trung bình ra tải :
)1(
0
T
t
EE
T
t
U
n
dt

Trong đó t
n
là khoảng thời gian dòng điện tải còn tiếp tục chảy kể từ khi ngắt nguồn E
khỏi tải và được xác đònh theo biểu thức sau:











)1(1ln
1
1
b
E
EE
R
L
t
d
d
n

Dòng điện trung bình qua tải :
R
EU
I
dt
t


Quy luật biến thiên dòng điện tải i
t
:
Giai đoạn từ 0 đến t
0
:

)1()(

1
t
L
R
d
e
R
EE
tt





Giai đoạn từ t
o
đến T (hay đến t
n
) :

t
L
R
d
t
L
R
d
eb
R

EE
e
R
E
ti
.
1
1
.
2
)1()1()(







Giá trò cực đại dòng tải I
max
:

)1(
1
1max



 b
R

EE
I
d

giá trò dòng điện cực tiểu I
min
tất nhiên bằng không.
2. Giới thiệu bộ băm xung một chiều tắt cưỡng bức bằng điện áp.





Hình III.6




a. Vai trò của các linh kiện trong mạch (hình III.6) :
S
1
là SCR chính có nhiệm vụ nối hoặc ngắt nguồn với tải.
XK1 : mạch kích cho SCR1.
S
2
là SCR phụ, tham gia vào việc ngắt (khoá) S
1
.
XK2 : mạch kích cho SCR2.
LC làm nhiệm vụ dao động, D

1
ngăn dòng điện ngược, D
2
bảo vệ cho mạch khi S1
ngắt.
b. Nguyên lý hoạt động của mạch :
Giả sử các SCR (S1, S2) đều lý tưởng và các linh kiện trong mạch không có tổn hao.
Khi nguồn một chiều E đã được cấp, trạng thái ban đầu : S1 và S2 đều bò khoá (tức chưa có
xung kích ở cực cổng) thì không có bất kỳ một dòng điện nào chạy qua tải. Để mạch hoạt
động một cách hợp lý thì đầu tiên cho tụ C nạp bàng cách cho xung điều khiển vào cực cổng
của S2, lúc này mạch điện hình III.6 tương đương như hình III.a : tụ điện C sẽ được nạp theo
đường E_ Rt _ C _ S2 _E và dòng i
c
giảm dần theo hàm mũ từ giá trò đầu E/Rt .










Sau một khoảng thời gian, tụ C được nạp tới điện áp E của nguồn, nhưng thực tế khi dòng
điện tải giảm dưới mức duy trì của S2 thì dòng điện ngưng.
Khi có xung điều khiển vào cực cổng của S1, làm S1 đóng mạch như hình III.b, lúc này
tụ C phóng điện qua S1 - L –D1 – C và được nạp ngược lại. Điện áp trên tụ tăng dần theo
chiều ngược lại và cuối cùng, diện áp trên nó sẽ là u
c

= -E do có sự xuất hiện dao động LC.
Dao động LC trong mạch sẽ nạp vào tụ C và nó chỉ kéo dài trong một nửa chu kỳ (vì D1 ngăn
dòng điện ngược).
Lúc này nếu cho xung để mở S2, thì S1 sẽ chòu điện áp ngược u
c
= -E làm S1 ngưng dẫn
(trạng thái chuyển từ hình III.b hình III.a).
Gọi chu kỳ băm là T: T = T
1
+T
2
.
Thời gian đóng mạch của S
1
là T
1
: T
1
= T.
Thời gian ngắt mạch của S
1
là T
2
=T –T
1
và tỷ số chu kỳ là D = T
1
/T.
Gía trò trung bình của điện áp tải :
DUUdt

T
U
DT
t


0
1


Bằng cách làm biến đổi tỷ số chu kỳ D (trong khi giữ cho tần số không đổi T=const) ta
có thể điều chỉnh được giá trò trung bình của điện áp một chiều đặt trên tải.
 Trường hợp tải là R+L :
2
2
1
c
LiW 

Tải trở kháng tích luỹ một năng lượng điện từ :
Khi dòng i
c
tăng trưởng, D
2
có thể hoàn trả năng lượng. D
2
đấu song song ngược với
mạch tải để tạo đường phóng điện cho khối năng lượng điện từ nói trên, khi dòng i
c
giảm.

Hình IIIA

Hình IIIb

Lúc đầu dòng tải i
c
= 0, dòng i
c
được xác lập dần dần. Qua một vài chu kỳ dòng i
c
sẽ
biến động giữa hai giá trò I
1
và I
2
.

E i
I
2

E I
1

0 T
1
T
2

pha quá độ t 0 T t

Ký hiệu bộ băm điện áp là: Đ
ERi
dt
di
L
c
c


Khi Đ đóng ta có phương trình :

0
c
c
Ri
dt
di
L

Còn khi Đ mở ta có :
3. Giới thiệu về việc băm xung một chiều tắt cưỡng bức bằng dòng điện.

Hình IIIC
a. Chức năng của các phần tử trong mạch :
Hình trên thể hiện mạch băm xung dùng SCR có phần tắt cưỡng bức. Ngõ vào là điện
áp DC kí hiệu là E, điện trở tải là R
t
. Phần tử đóng mở chính của mạch là S1 và việc kích
mở nó được thực hiện bởi xung kích XK1. Để khoá cho S1, ta dùng mạch khoá cưỡng bức
bằng gồm năm phần tử mắc vào hai đầu anode và cathode của S1. Trong đó hai diode D1, D2
và R đóng vai trò hổ trợ trong việc chuyển mạch, hai phần tử chuyển mạch là L và C tạo
thành mạch dao động và S2 là SCR phụ mà việc kích mở nó được thực hiện bằng xung kích
XK2. Diode D3 làm nhiệm vụ bảo vệ cho tải khi S1 ngắt.
b. Nguyên lý hoạt động của mạch :
Trước hết ta giả sử rằng các SCR S1, S2 và các diode D1, D2 không dẫn điện, có nghóa
là không có dòng điện qua tải. Trong khoảng thời gian này, tụ điện C được nạp đến giá trò
điện áp Vco thông qua điện trở R (hình III11).

Sau khi tụ C được nạp đầy, ta có thể đưa xung kích vào S1 để nối tải với nguồn và sơ đồ
mạch điện có thể vẽ lại như hình III.12. Lúc này điện áp trên tụ vẫn giữ nguyên giá trò đã
được nạp và điện áp trên tải là E.









Nếu muốn khoá SCR S1, ta đưa xung kích vào S2. Lúc này tụ điện C sẽ phóng điện qua
S2, L và về lại C và mạch điện có thể vẽ lại như hình III.13. Dòng i
c
xã qua cuộn cảm L tạo
nên sự dao động. Nữa chu kỳ đầu, dòng dao động này chạy qua S2 và nạp ngược lại cho tụ C.
Đến nữa chu kỳ sau, khi tụ đã nạp đầy theo chiều ngược lại như hình III.14, S2 ngắt và dòng
bắt đầu chạy ngược lại qua S1. Khi dòng qua S1 bò triệt tiêu, thì S1 ngắt và dòng tiếp tục chạy
qua diode D2 mắc song song ngược chiều với S1 để duy trì thời gian tắt cho S1 và mạch được
vẽ lại như hình III15. Sau khi S1 và S2 đều ngắt thì dòng dao động sẽ chạy qua diode D1
xuống mass như ở hình III16 và tụ điện bắt đầu nạp ngược lại như giá trò ban đầu, bắt đầu
cho chu kỳ tiếp theo.


Hình III11

Hình III12

Hình III.13

Hình III.14

I
c











II. Bộ tạo xung kích cho SCR :
1. Nhiệm vụ của mạch tạo xung kích.
Như ta đã biết, SCR khi đã dẫn thì không thể tắt được bằng xung kích mà cần phải có
một bộ phận làm cho nó tắt. Bộ phận này phải thoả mãn một trong các yêu cầu tắt của SCR.
Như đã khảo sát ở phần trên, bộ băm xung một chiều dùng hai linh kiện SCR, một con chính
để nối tải với nguồn và một con phụ để làm tắt nó. Do vậy, mạch tạo xung kích cho SCR phải
tạo được hai xung kích và các xung kích này đủ lớn để đảm bảo kích mở được SCR. Đồng
thời, thời gian xuất hiện giữa hai xung kích này có thể điều chỉnh được và dạng sóng trên tải
phụ thuộc vào hai xung kích này.
2. Sơ đồ khối :

Bộ phận tạo sóng tam giác nhằm mục đích làm tín hiệu so sánh cho bộ tạo xung vuông có
Khối nguồn

Bộ phận xuất
xung điều khiển
Bộ phận tạo
sóng tam giác
Bộ tạo xung
vuông có điều
chỉnh

Mạch đơn ổn đặt
trước độ rộng xung

Bộ dao động tần
số cao
Bộ phận trộn tín
hiệu
Bộ phận đảo
xung
Mạch đơn ổn đặt
trước độ rộng xung
Hình III.17